مذاکره با ایران؛ تنها اقدام امیدوار کننده ترامپ در منطقه
دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در سه ماه نخست دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش به‌جز سفری کوتاه به واتیکان برای شرکت در مراسم خاکسپاری پاپ «فرانسیس»، از کشور خارج نشده است. این روند اما از ۱۳ مه تغییر خواهد کرد، زمانی که رئیس‌جمهور سفر سه‌روزه‌ای به خاورمیانه آغاز می‌کند تا در مجموعه‌ای از نشست‌ها با رهبران کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس شرکت کرده و احتمالاً در اجلاس شورای همکاری خلیج فارس نیز حضور یابد.
با اینکه تنها یک هفته به این سفر باقی مانده، هنوز نمی‌دانیم دستور کار ترامپ چیست یا چه هدفی را دنبال می‌کند. با این وجود می‌توان حدس زد که دولت آمریکا تلاش خواهد کرد چند معامله بزرگ با کشورهای عربی خلیج فارس نهایی کند؛ چه به شکل سرمایه‌گذاری در بخش‌های خاصی از اقتصاد آمریکا و چه فروش تسلیحات دفاعی که رؤسای‌جمهور پیشین آمریکا علاقه زیادی به آن داشته‌اند.
بخش دوم این معاملات همین حالا هم در جریان است. وزارت خارجه آمریکا اخیراً کنگره را از معامله ۳/۵ میلیارد دلاری برای فروش هزار فروند موشک هوا به هوا به عربستان سعودی مطلع کرده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که دولت ترامپ همچنین در تلاش است فروش بسته تسلیحاتی عظیم ۱۰۰ میلیارد دلاری به عربستان را نهایی کند. اگر این آشنا به نظر می‌رسد، دلیلش واضح است؛ ترامپ در دور نخست ریاست‌جمهوری‌اش بسته تسلیحاتی ۱۱۰ میلیارد دلاری به ریاض پیشنهاد داد که بخش‌هایی از آن پس از مشخص شدن نقش محمد بن سلمان ولیعهد سعودی، در قتل «جمال خاشقجی»، ستون‌نویس روزنامه واشنگتن‌پست در سال ۲۰۱۸ متوقف شد.
با این حال، فراتر از این موضوع، به سختی می‌توان تصور کرد ترامپ در جریان این سفر دستاورد بزرگی داشته باشد. بسیاری از تحولات خاورمیانه خارج از توان کنترل واشنگتن هستند و مسائلی که ایالات متحده می‌تواند روی آن‌ها تأثیر بگذارد مانند جنگ در غزه تقریباً رها شده و به‌عنوان پرونده‌های شکست‌خورده تلقی می‌شوند. صراحتاً باید گفت کارنامه دولت ترامپ در خاورمیانه تاکنون قابل قبول نبوده و نتایج قابل توجهی دیده نمی‌شود. هرچند برخی استدلال می‌کنند که قضاوت پس از گذشت سه ماه منصفانه نیست، اما باید یادآور شد که خود ترامپ سطح انتظارات را بسیار بالا برده است.
در موضوع غزه، به نظر می‌رسد ایالات متحده دیگر علاقه‌ای به تحولات ندارد؛ همیشه چنین نبوده است. حتی پیش از مراسم تحلیف ترامپ، او فرستاده مورد اعتمادش، استیو ویتکاف، را اعزام کرد تا به دولت در حال خروج جو بایدن کمک کند توافق سه‌مرحله‌ای آتش‌بس بین اسرائیل و حماس را نهایی کند و مداخله ترامپ نقش کلیدی داشت.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، که نگران بود در همان ابتدای کار با ترامپ به مشکل بخورد، با آتش‌بسی که ماه‌ها در برابرش مقاومت کرده بود موافقت کرد. جنگ برای بیش از شش هفته متوقف شد، چندین اسیر اسرائیلی آزاد شدند و سازمان‌های امدادرسانی از این وقفه برای رساندن کمک‌های بشردوستانه به غزه استفاده کردند.
اما در خاورمیانه هیچ چیز دوام زیادی ندارد. نتانیاهو، که ائتلاف سیاسی‌اش وابسته به وزرای فوق‌ملی‌گرایی است که تهدید به سقوط دولت در صورت نابودی نشدن کامل حماس کرده‌اند، هرگز قصد نداشت به مفاد توافق عمل کند. دولت اسرائیل از ورود به مرحله دوم که شامل مذاکره برای پایان دائم جنگ بود سر باز زد. در عوض، نتانیاهو جنگ را از سر گرفت، دامنه آن را گسترش داد و اکنون در حال آماده‌سازی برای اعزام گسترده نیروها به غزه و استقرار دائمی آن‌هاست. ترامپ به نظر نمی‌رسد هیچ اعتراضی به این روند داشته باشد، حتی با اینکه اقدامات نتانیاهو نقض همان طرح صلحی است که ترامپ برای تحققش تلاش کرد.
در زمینه جنگ‌ها، دولت ترامپ دامنه یکی از جنگ‌ها را در یمن گسترش داده است. از زمان آغاز جنگ در غزه در اکتبر ۲۰۲۳، نیروهای یمن پهپادها و موشک‌های بالستیک به دریای سرخ شلیک کرده‌اند تا اسرائیل را برای توقف جنگ علیه حماس تحت فشار بگذارند. دولت بایدن یک سال تمام اهداف نظامی یمنی‌ها را بمباران کرد به این امید که حملات بیشتر متوقف شود اما موشک‌ها و پهپادها همچنان پرتاب می‌شدند.
ترامپ حملات هوایی بایدن را تشدید کرده و بر این باور است که اقدام نظامی قاطعانه‌تر علیه اهداف گسترده‌تر، یمنی را به بازنگری در استراتژی‌شان وامی‌دارد. از اواسط مارس و آغاز کمپین هوایی دولت ترامپ، بیش از هزار هدف یمنی نابود شده و پنتاگون با نمایش پرواز جنگنده‌های آمریکایی در شبکه‌های اجتماعی این حملات را تبلیغ می‌کند.
با این حال، یمنی‌ها عقب‌نشینی نکرده‌اند. آخر همین هفته گذشته، یک موشک بالستیک یمنی از پدافند هوایی اسرائیل عبور کرد و به فرودگاه «بن‌گوریون» اصابت کرد و باعث تعطیلی موقت آن شد. ترامپ عملاً خود را وارد یک بازی بی‌پایان ضربه متقابل با یک گروه شبه‌نظامی ضدآمریکایی کرده که جایگاه داخلی‌اش هر روز با ادامه جنگ تقویت می‌شود.
تنها نقطه امیدوارکننده، مذاکرات جاری هسته‌ای با ایران است البته این در حالی است که تهران همچنان از خروج ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای که تحریم‌های سنگین آمریکا و اروپا علیه اقتصاد ایران را در ازای محدودیت‌های شدید و قابل راستی‌آزمایی بر برنامه هسته‌ای ایران لغو می‌کرد ناراحت است. ترامپ اکنون دستور آغاز مذاکرات جدید با ایران را داده تا فعالیت‌های هسته‌ای تهران دوباره مورد بررسی قرار گیرد. تاکنون سه دور مذاکره انجام شده است. بسته به میزان انعطاف‌پذیری ترامپ و اعتماد ایران به تضمین‌های آمریکا، ترامپ یا می‌تواند با یک دستاورد ملموس دیپلماتیک از این روند خارج شود یا دست خالی بماند.
هنوز برای قضاوت نهایی درباره دوره دوم ترامپ زود است، بنابراین نمی‌توان سیاست خارجی‌اش را فاجعه‌بار توصیف کرد. اما همان‌طور که او آماده سفر به خاورمیانه می‌شود، رئیس‌جمهور با واقعیت دیپلماسی بین‌المللی روبرو شده است. این عرصه‌ای دشوار است و صرفاً حرف زدن از موفقیت کافی نیست.
