دکترین ترامپ منجر به برجام ۲ نخواهد شد اما ممکن است نوعی مذاکره با ایران را احیا کند
وبلاگ دپارتمان روابط بین‌الملل LSE (مدرسه اقتصاد لندن) نوشت: در تاریخ ۱۵ اکتبر ۲۰۲۵، دپارتمان روابط بین‌الملل مدرسه اقتصاد لندن (LSE) میزبان نشستی با عنوان «روابط ایران و آمریکا در دوره دوم ترامپ: چشم‌انداز‌ها و چالش‌ها» بود.
در ادامه این مطلب آمده است: در این نشست، دیدگاه‌هایی از سوی دکتر دانا اچ. آلین (سردبیر مجله Survival: Global Politics and Strategy و پژوهشگر ارشد در مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک – IISS – و استاد مدعو در مرکز بولونیا دانشگاه SAIS)، دکتر آناهیتا معتضد راد (پژوهشگر ارشد مهمان در دپارتمان روابط بین‌الملل LSE) و دکتر صنم وکیل (مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در چتم هاوس) ارائه شد.
ریاست جلسه بر عهده پروفسور پیتر تروبویتز، استاد روابط بین‌الملل و مدیر مرکز «فیلان آمریکا» در LSE و پژوهشگر وابسته در چتم هاوس بود.
تعریف روابط ایران و آمریکا
روابط میان ایالات متحده و ایران، شکل‌دهنده بخش مهمی از معادلات ژئوپولیتیکی خاورمیانه است. از سال ۱۹۷۹ تاکنون، دو کشور هیچ رابطه دیپلماتیک رسمی با یکدیگر نداشته‌اند و آمریکا به‌طور مداوم تحریم‌هایی علیه ایران اعمال کرده است. تنها موارد تماس دیپلماتیک میان دو کشور، در چارچوب مذاکرات بین‌المللی با میانجی‌گری طرف‌های ثالث بوده است، از جمله توافق هسته‌ای (برجام) که در سال ۲۰۱۵ نهایی شد و بر اساس آن، بخشی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران کاهش یافت و در مقابل، ایران متعهد به محدود کردن برنامه هسته‌ای خود شد.
به گفته دکتر صنم وکیل، در فاصله سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳، ایران تلاش کرد نفوذ خود را در خاورمیانه گسترش دهد، دوباره برنامه هسته‌ای‌اش را فعال کند و وارد گفت‌و‌گو‌های دیپلماتیک با کشور‌هایی از جمله عربستان سعودی شود؛ گفت‌و‌گو‌هایی که اغلب با میانجی‌گری چین انجام گرفت. سپس نقطه عطفی رخ داد: ۷ اکتبر، که به دنبال آن افزایش تنش‌ها میان ایران و اسرائیل از طریق سلسله حملات متقابل دو طرف آغاز شد و در نهایت با دخالت مستقیم آمریکا در ژوئن ۲۰۲۵ به اوج رسید.
در عین حال، تحریم‌های آمریکا همچنان برقرار مانده‌اند؛ اما همان‌گونه که دکتر وکیل و دکتر معتضد راد اشاره کردند، این تحریم‌ها به‌تنهایی بعید است موجب ثبات در منطقه شوند.
روابط ایران و آمریکا در دوران «ترامپ ۲.۰» چگونه پیش می‌رود؟
با تجدید حمایت ترامپ از اسرائیل و موضع خصمانه‌اش نسبت به ایران، او در موقعیتی از «تداوم نسبی» نسبت به رؤسای‌جمهور پیشین قرار دارد، هرچند رفتار غیرقابل‌پیش‌بینی و پرنوسانش تفاوت اصلی او با آنان است. از زمانی که ترامپ دوباره وارد کاخ سفید شد، این ویژگی به‌روشنی نمایان گردید؛ حتی اقدام او در آغاز جنگی چندساعته با ایران در همین چارچوب قابل درک است.
ترامپ اصول رایج روابط بین‌الملل را نادیده می‌گیرد و همان‌گونه که دکتر آلین اظهار داشت: «نمی‌توان توافق‌های پایدار بست وقتی مدام آنها را نقض می‌کنی.»
با این حال، برخلاف جو بایدن، ترامپ تا حدی نقش منفی اسرائیل در ثبات منطقه را به رسمیت شناخته است؛ موضوعی که دکتر وکیل در پاسخ به پرسش‌های پروفسور تروبویتز و یکی از اعضای حضار آنلاین مطرح کرد.
به باور سخنرانان، دکترین ترامپ احتمالاً منجر به شکل‌گیری "برجام ۲.۰" نخواهد شد، اما ممکن است نوعی چارچوب گفت‌و‌گو و مذاکره را احیا کند.
دو سناریوی محتمل برای ایران
به گفته دکتر آناهیتا معتضد راد، با وجود آنکه ایران از نظر سیاسی منزوی و از نظر راهبردی تضعیف شده است، اما «زمین‌خورده نیست». ایران همچنان در امور منطقه‌ای فعال است و اکنون با دو گزینه روبه‌رو است:
۱. ادامه رفتار فعلی
۲. پذیرش مصالحه.
سناریوی دوم مستلزم آن است که ایران در‌های خود را به روی گفت‌و‌گو‌های دیپلماتیک با آمریکا باز کند. اما چنین رویکردی بهایی سنگین خواهد داشت: تضعیف هویت ایدئولوژیک.
در پایان، صرف‌نظر از اینکه کدام سناریو محقق شود، آنچه حاضران و کارشناسان در این نشست ابراز کردند، امید به آینده‌ای صلح‌آمیز برای ایران و کل خاورمیانه بود.
