نشست نوامبر و پیشنهاد غنی سازی مشترک

آفتاب‌‌نیوز : ایران اعلام کرده اگر چنین پیشنهادی دریافته کند حاضر است درباره آن مذاکره نماید اما روشن است که از نظر مقامات ایران خارج شدن عملیات غنی سازی از خاک کشور مورد تردید است، از طرف روسیه و اروپا ظاهرا بنابر آن است که پیش از ارایه رسمی پیشنهاد، پاسخ طرف ایرانی دانسته شود، امریکا نیز تاکنون نگرانی خود را از بابت رها ماندن ایران با محصولات تولید شده در سایت اصفهان( گاز UF6 ) ابراز داشته است؛در وهله اول به نظر می آید جدی ترین هوادار طرح مذکور محمد البرادعی است، چرا که امید دارد بتواند این نمونه را برای طرحی بزرگتر و جهانی برای غنی سازی اشتراکی اوارانیوم بین کشورها و بدین ترتیب جلوگیری از استفاده نظامی از چرخه سوخت هسته ای مورد استفاده قرار دهد. اما برای طرف های دیگر ماجرا مواردی هست که نیاز به روشن شدن دارد، مثل آن که مذاکرات غنی سازی مشترک باید بین کدام طرف ها یا چه کسانی صورت گیرد؟ ایران و اروپا یا ایران و روسیه و یا ایران و اروپا + روسیه؟

 این نگرانی مطرح است که در صورت خارج شدن اروپا از دور مذاکرات تکلیف دستاوردهای گذشته ( که به خاطر لحاظ نشدن حق ایران در غنی سازی پذیرفته نشده بود) چه خواهد شد؟ مواردی چون رفع تحریم های اروپا در زمینه سوخت و نیروگاه اتمی علیه ایران یا به جریان افتادن مذاکرات پیوستن کشور به WTO، ( سازمان تجارت جهانی) از سرگیری مذاکرات تجاری با اروپا و . . . . هرچند ایران همه اینها را با حق غنی سازی تاخت نزد، اما آیا موضع کشور در قبال غنی سازی مشترک هم چنین خواهد بود؟ و بدون چنین امتیازاتی راضی به پذیرش طرح تازه خواه شد؟ 

با وجود ابهام های موجود آنچه طرفین درگیر در ماجرای هسته ای ایران را به سمت و سوی مذاکره رهنمون می شود، بیش از هر چیز احساس ضرورت برای فاثق آمدن بر دشورای و چالش های موجود در پرونده ای است که در جلسه 24 نوامبر(3 آذر) شورای حکام باید درباره آن تصمیم گیری شود، آن هم در حالی که میلی به بهره از دیپلماسی و دست یابی به اهدف از این طریق نزد طرف های درگیر وجود دارد. در این راستا اگر مذاکره تحقق نیابد بنابر قطعنامه پیشین شورای حکام، سمت و سوی حرکت شورا ارجاع کامل پرونده ایران به شورای امنیت خواهد بود، اما اگر مذاکره با بن بست خارج شده و جریان یابد فضای شورا و حتی قطعنامه بعدی متاثر از آن خواهد شد، با وجود قوت گرفتن احتمال انجام مذاکراتی بین ایران با طرف های ذی نفوذ شورای حکام قبل از اجلاس نوامبر، به دلیل چالش ها و مسایل موجود نمی توان آن را قطعی تصور کرد، شاید هم زمزمه های موجود برای عینیت یافتن نیاز به فرصتی داشته باشند که تا بعد از نشست نوامبر باشد، به هر حال نشست نوامبر از ویژگیهایی دشوار برخوردار است که خارج نشدن مذاکرات هسته ای از بن بست بر آنها می افزاید.
 
دوباره قطعنامه
اگر چه آخرین قطعنامه شورای حکام توسط ایران مردود اعلام شده است اما در سوم آذر پرونده ایران به عنوان عضو آژانس اتمی و معاهدهNPT مجددا در نهاد تصویب کننده این قطعنامه داوری خواهد شد. از سرگرفته شدن مذاکرات هسته ای به نوعی سپر دفاعی ایران در برابر قطعنامه خواهد بود در غیر این صورت در جلسه شورا قطعنامه مذکور جبهه حامیان ایران را در تنگنا قرار خواهد داد. 

در بند یک اجرایی قطعنامه بر اساس ماده 12c اساسنامه عدم پایبندی ایران به معاهده اعلام شده، طبق این ماده وقتی عدم پایبندی کشوری محرز می شود مدیر کل موظف است موضوع را به شورای امنیت گزارش کند، از نظر برخی مطلعین با وجود این ماده ایران موضوعی مربوط به شورای امنیت تلقی شده و آنچه باقی مانده تنها یک قید زمان برای سپردن تصمیم گیری به شورای امنیت است که به عهده شورای حکام مانده، این بند قطعنامه در تاریخ آژانس اتمی غیر از ایران تنها در مورد سه کشور که عبارتند از عراق، لیبی و رومانی به کار رفته است. در بند دوم قطعنامه مذکور آمده است رسیدگی به موضوع در صلاحیت شورای امنیت سازمان ملل است که این بند بی سابقه تاکنون راجع به هیچ کشوری در آژانس به کار نرفته است. 

با قطعنامه یاد شده ایران به عنوان یک پدیده امنیتی در دستور نوبتی شورای حکام قرار گرفته و در عین حال قطعنامه مدعی بازرسی های فراتر از پروتکل الحاقی در ایران است. طبعا این وضع بدون آغاز مذاکره متفاوت از آن است که در قطعنامه سپتامبر 2003 شورای حکام خواستار تعلیق تمام فعالیت های هسته ای ایران شده بود اما با استفاده از اهرم مذاکره یک سال بعد در اکتبر 2004 و با خارج شدن ایران از دستور نوبتی شورای حکام ایران تعلیق به صورت داوطلبانه پذیرفت، روشن است که در نشست نوامبر امسال دستور مقابله با ایران از پیش نگاشته شده است، اما آیا این بدان معناست که نتیجه اجلاس حتما تعیین زمان بررسی پرونده ایران در شورای امنیت خواهد بود؟ البته چنین نیست چرا که ایران نیز در شورای حکام برای خود جبهه حامیان قدرتمند دارد، و از طرف دیگر با افزایش سطح همکاری با بازرسان آژانس طی هفته های اخیر رضایت این نهاد را جلب کرده است، در عین حال خود را برای از سرگیری مذاکره بر سر هر پیشنهاد تازه جدی نشان داده است، لذا پیچیدگی ماجرا بیش از آن است که به چشم می آید. 

چشم انداز نشست نوامبر
به فرض عدم تحقق مذاکره تا قبل از نشست نوامبر شورای حکام به احتمال زیاد و به دلایل زیر پرونده ایران به شورای امنیت ارجاع نخواهد شد، اول اینکه از نظر جناح غرب و با توجه به قطعنامه قبلی موضوع ایران به نوعی مربوط به شورای امنیت شده و رسیدگی به آن در صلاحیت شورای امنیت دانسته شده است دیگر اینکه جناح غرب رساندن نقطه دعوا از اجرای پروتکل الحاقی به فراتر از ‌آن را برای خود موفقیت می داند، همچنین حالا چانه زنی بر سر سایت اصفهان ( محل فرآوری اورانیوم) است و نطنز ( محل غنی سازی) در تعلیق و کنار باقی مانده، لذا غربی ها دلیلی برای تعجیل در ارجاع و دامن زدن به اختلافات خود با روسیه و چین و غیر متعهد ها نمی بینند، آنها سعی خواهند کرد بدون ارجاع کامل پرونده به شورای امنیت و با جلب نظر جناح های موثر دیگر شورا مثل روسیه و چین و غیر متعهد ها این بار قطعنامه جدیدی را با اجماع به تصویب برسانند که در آن از عدم اجرای قطعنامه قبلی توسط ایران ابراز تاسف و ایران محکوم شده باشد، نتیجه آن که قطعنامه سپتامبر در نوامبر با اجماع تصویب شده و مهلتی دیگر تا اجلاس مارس برای ارزیابی وضعیت و تصمیم گیری وجود خواهد داشت. 

حال این البرادعی است که برای تغییر سرنوشت محتوم پیش روی اجلاس نوامبر خیز برداشته و از امریکا تا اروپا و ایران به رایزنی پرداخته است بلکه طلسم و قفل مذاکرات هسته ای شکسته شده و آژانس بین المللی انرژی اتمی به اولین مدل در مسیر ایده کلی خویش برای غنی سازی اشتراکی دست یابد، باید دید طرف های درگیر در ماجرای هسته ای ایران بهره ای از این وضع خواهند برد یا اینکه با باقی ماندن چالش ها به قوت خویش بخشی از وقایع هم به مرور زمان و قضا و قدر سپرده خواهد شد؟