ایران از اقدامات آمریکا در خزر غفلت کرد

آفتاب‌‌نیوز : مجتبي دميرچي در نشست علمي «رژيم حقوقي خزر، چالش‌ها و چشم‌اندازها» كه در دانشگاه تهران برگزار شد، به تشريح سابقه تاريخي درياي خزر پرداخت و گفت: پس از فروپاشي اتحاد جماهیر شوروي سابق، شاهد شرايط و ذهنيت جديدي در مورد حقوق ايران در خزر بوديم.

ریيس دبيرخانه درياي خزر وزاررت امورخارجه افزود: نگاه اجمالي به تاريخ خزر نشان مي‌دهد كه ايران از دوره مادها و به طور مستقيم با خزر مرتبط بوده و اين روند تا قرن دهم و شكل‌گيري روسيه ادامه داشت.

دميرچي، گفت: تحولات و ديدگاه‌هاي جديد در روسيه منجر به القای قراردادهاي تحميلي به كشورمان شد كه در اوج آنها معاهده گلستان و تركمانچاي را شاهد هستيم.

اين كارشناس به حضور نظامي ايران در خزر اشاره داشت و افزود: در سال 1368و براي اولين بار بحث حضور ايران در منطقه مطرح شد كه در اين حضور نظامي تنها بحث نيروهاي آموزشي در خزر مطرح بود و همان طور كه شاهد بوديم تاكنون ايران حضوري جدي در خزر نداشته است.

وي برگزاري اجلاس سران كشورهاي ساحلي درياي خزر را از مهمترين اجلاس‌ برگزار شده پس از فروپاشي شوروي سابق عنوان كرد و گفت: نتيجه اين اجلاس، تشكيل سازمان كشورهاي ساحلي درياي خزر بود كه در غالب شش كميته از جمله كميته حقوقي، شكل گرفت.

وي اظهار داشت: اين كميته عملا نتوانست كشورهاي ساحلي را به توافق برساند و برخي نيز بر اين اعتقاد بودند كه دلايل عدم موفقيت كميته حقوقي به دليل سطح آن بوده به همين دليل كميته ويژه تدوين كنوانسيون درياي خزر تشكيل شد كه تاكنون هجده جلسه كاري برگزار نموده است.

همچنين پيروز مجتهدزاده، استاد دانشگاه نيز در اين نشست با بيان اين كه مسئله خزر در مقاطعي باعث ضربه به احساسات ملي شد، گفت: با وجود انتقاداتي كه نسبت به برخي عملكردهاي دولت آقاي خاتمي دارم،اما معتقد هستم كه بحث رژيم حقوقي درياي خزر در بسياري مواقع باعث ضربه‌زدن به دولت خاتمي شد.

وي در ادامه سخنان خود افزود: مهمترين مسئله‌اي كه تاكنون در خزر مورد توجه قرار نگرفت، تغيير شكل جغرافياي سياسي منطقه بود، چرا كه فروپاشي شوروي سابق باعث دگرگون شدن مرزها شد و ژئوپلیتيك بسيار عظيمي را به همراه خود مطرح كرد.

ریيس موسسه يوروسويك لندن، اظهار داشت: بعد از فروپاشي شوروي قطب باقي مانده سعي كرد تا از شرايط جديد به نفع خود بهره برد و اقداماتي را در اين زمينه انجام داد كه ايران نيز از تمامي اين اقدامات غفلت كرد.

وي اظهار داشت: ايالات متحده براي جا انداختن نظام تك‌قطبي در جهان سعي كرد تا از تمامي امتيازات جغرافيايي براي محروم كردن جمهوري اسلامي در خزر استفاده كند و اين تصور را داشت كه خزر و خليج فارس بزرگترين منبع نفت براي آينده است، اما به واقع اين موضوع صحت نداشت و آمريكا در نهايت به اين نتيجه رسيد كه خزري را كه به عنوان ژئوپلیتيك مطرح كرده بود و حتي ما نيز از آن پيروي مي‌كرديم، وجود ندارد.

مجتهدزاده، تاكيد كرد:‌ بحث مشاع كامل و مشاع ساحل به ساحل در خزر را نمي‌توانيم داشته باشيم، چرا كه در درياها مشاع معنا ندارد و حتي روسيه نيز كه اين بحث را مطرح كرده بود از اين ايده منصرف شد.

وي به تاكيد ايران بر سهم بيست درصدي اشاره كرد و افزود: سهم بيست درصدي از خزر معنايي نداشت چرا كه شرايط و اشكال جغرافيايي اين اجازه را نمي‌دهد كه سهم 20 درصدي براي خود تعيين كنيم.

اين استاد دانشگاه، گفت: ايران بايد در بحث خزر انعطاف نشان دهد و طرح درصد از خزر باعث راه افتادن جنگ جهاني سوم مي‌شود و از طرف ديگر نبايد جنبه سياسي به بحث خزر داده شود.

اين استاد دانشگاه در ادامه اظهار داشت: روابط بين‌المللي صحبت از روابط بين كشورها دارد و ژئوپلیتيك صحبت از روابط بين قدرت‌ها بوده و در بحث خزر نيز بحث ژئوپلیتيك مطرح است لذا در اين شرايط يعني عالم قدرت، قانون جنگل است.

وي در پايان به مذاكرات ايران با آذربايجان و تركمنستان اشاره كرد و گفت: اين بحث‌ها و مذاكرات معقول است و بايد ادامه يابد لذا توافقات در مورد خزر بايد در خلوت صورت گيرد تا به نتيجه معقول دست يابيم.

در ادامه اين نشست الهه كولايي استاد دانشگاه و نماينده سابق مجلس كه بعنوان ریيس اين جلسه حضور داشت، گفت: ما نه تنها در بحث خزر، بلكه اساسا نسبت به شمال كشور و مرزها و منافع گسترده‌اي كه پس از فروپاشي در اين منطقه بوجود آمد توجه نداشته‌ايم.

كولايي از مهمترين مباحث مرتبط با خزر را مسيرهاي ارتباطي عنوان كرد و اظهار داشت: از آنجا كه كشورهاي ساحلي درياي خزر معمولا در خشكي هستند نسبت به اين مسئله كه منابع انرژي موجود در درياي خزر بايد از چه مسيري به بازارها هدايت شوند، بسيار حایز اهميت است.

وي اشاره‌اي به وضعيت كنوني ايران در خزر داشت و گفت: در حال حاضر هيچ يك از كشورهاي ساحلي خزر در مورد سهم و ميزان حضور ايران در خزر از خودگذشتگي نمي‌كنند، چرا كه اين مسئله در تاريخ خيانت محسوب مي‌شود، لذا ايران بايد به فاكتورهاي سياسي كه برجسته است، توجه كند.
كولايي در مورد كشاندن موضوع خزر به روزنامه‌ها را مثبت دانست و گفت: شكل‌گيري ستاد درياي خزر و پيگيري‌هاي آن نشان دهنده حساسيت ايجاد شده در مورد خزر است، بنابراين توجه بيشتر به موضوع خزر را در فرآيندها و نوع برخوردها شاهد بوديم.

اين استاد دانشگاه در مورد سياسي شدن بحث خزر نيز گفت:البته افرادي بودند كه از سير دغدغه منافع كشور با بحث خزر برخورد سياسي داشتند،اما بحث خزر آنچنان كه گفته شده جنبه سياسي نداشت.

ناظمي پژوهشگر دفتر مطالعات حقوقي دانشگاه تهران نيز در ابتداي اين نشست به تشريح خزر از بعد علمي و حقوقي پرداخت.