همه‌چیز درباره پسوریازیس؛ علائم، علل و درمان
پسوریازیس باعث رشد بیش‌ازحد سلول‌های پوستی شده و موجب ایجاد لکه‌های ضخیم و پوسته‌پوسته می‌شود. ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محرک‌هایی مانند استرس، عفونت یا آسیب پوستی می‌تواند باعث شعله‌ور شدن بیماری شود. درمان قطعی برای آن وجود ندارد، اما داروها، نوردرمانی و تغییر سبک زندگی می‌توانند علائم را کاهش دهند.
پسوریازیس یک بیماری مزمن خودایمنی است که عمدتاً پوست را درگیر می‌کند. در مبتلایان به این بیماری، سیستم ایمنی بدن پیام‌هایی به سلول‌های پوستی می‌فرستد که باعث رشد سریع‌تر از حد معمول آنها می‌شود.
در حالت طبیعی، سلول‌های پوستی حدود یک ماه طول می‌کشند تا شکل بگیرند و به سطح پوست برسند. اما در افراد مبتلا به پسوریازیس، این روند تنها در چند روز رخ می‌دهد. از آنجا که پوست فرصت کافی برای ریزش سلول‌های قدیمی ندارد، این سلول‌ها روی هم انباشته می‌شوند و لکه‌های ضخیم و پوسته‌دار به‌نام پلاک ایجاد می‌کنند.
این پلاک‌ها ممکن است در هر نقطه‌ای از بدن ظاهر شوند، اما اغلب در آرنج، زانو، پوست سر و پایین کمر دیده می‌شوند. پسوریازیس مسری نیست، یعنی نمی‌توانید آن را از کسی بگیرید یا به دیگران منتقل کنید.
علت پسوریازیس چیست؟
پسوریازیس زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن بیش‌فعال می‌شود، اما دلیل دقیق آن هنوز کاملاً مشخص نیست. به نظر می‌رسد ترکیبی از ژنتیک و محرک‌های محیطی نقش دارد:
• ژنتیک: اگر یکی از اعضای خانواده‌تان به پسوریازیس مبتلا باشد، احتمال ابتلای شما نیز بیشتر می‌شود.
• سیستم ایمنی: پسوریازیس یک بیماری خودایمنی است، یعنی بدن به اشتباه به سلول‌های سالم پوست حمله می‌کند.
• محرک‌ها: حتی اگر زمینه‌ی ژنتیکی دارید، بیماری ممکن است تنها در صورت تحریک فعال شود. این محرک‌ها در افراد مختلف متفاوت است، اما عوامل رایج عبارت‌اند از:
• استرس
• عفونت‌ها (مثل گلودرد چرکی)
• آسیب‌های پوستی (بریدگی، سوختگی، گزش حشرات)
• برخی داروها
• هوای سرد یا خشک
• مصرف سیگار و الکل به میزان زیاد
انواع پسوریازیس
پسوریازیس انواع مختلفی دارد. بیشتر افراد به نوع پلاکی مبتلا هستند، اما سایر اشکال نیز وجود دارد:
۱. پسوریازیس پلاکی: شایع‌ترین نوع است و به‌صورت لکه‌های برجسته، قرمز و پوشیده از پوسته‌های نقره‌ای دیده می‌شود.
۲. پسوریازیس قطره‌ای (گوتاته): اغلب در پی عفونت (مخصوصاً در کودکان و نوجوانان) ایجاد می‌شود و به‌شکل لکه‌های کوچک و قطره‌مانند ظاهر می‌شود.
۳. پسوریازیس معکوس: چین‌های پوستی مانند زیر بغل، زیر سینه‌ها یا اطراف کشاله ران را درگیر می‌کند. این لکه‌ها قرمز و براق‌اند، اما پوسته‌پوسته نیستند.
۴. پسوریازیس چرکی: با برآمدگی‌هایی پر از چرک سفید که توسط پوست قرمز احاطه شده‌اند مشخص می‌شود. این نوع دردناک‌تر و شدیدتر است.
۵. پسوریازیس اریترودرمی: نوعی نادر، اما خطرناک است که باعث قرمزی و ریزش گسترده‌ی پوست می‌شود. این وضعیت می‌تواند تهدیدکننده‌ی جان بیمار باشد و نیاز به درمان فوری دارد.
علائم پسوریازیس
علائم این بیماری بسته به نوع و شدت متفاوت‌اند، اما برخی نشانه‌های رایج عبارت‌اند از:
• لکه‌های قرمز و ملتهب روی پوست
• پوسته‌های ضخیم و سفید-نقره‌ای
• خشکی و ترک‌خوردگی پوست که ممکن است خونریزی کند
• خارش، سوزش یا درد
• ضخیم یا فرورفته شدن ناخن‌ها
• درد مفاصل (در نوعی به‌نام آرتریت پسوریاتیک که تا ۳۰٪ بیماران را درگیر می‌کند)
علائم ممکن است به‌صورت مقطعی ظاهر و ناپدید شوند. دوره‌هایی از تشدید بیماری (flare-up) با دوره‌هایی از بهبودی یا خاموشی کامل علائم ممکن است دیده شود.
آیا درمان قطعی وجود دارد؟
خیر، درمان قطعی برای پسوریازیس وجود ندارد، اما روش‌های مؤثری برای کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی هست. آنچه برای یک بیمار مؤثر است، ممکن است برای دیگری پاسخگو نباشد؛ بنابراین درمان اغلب نیازمند آزمون و خطاست.
گزینه‌های درمانی
۱. درمان‌های موضعی:
کرم‌ها و پماد‌هایی که مستقیماً روی پوست استفاده می‌شوند و معمولاً اولین خط درمان برای موارد خفیف تا متوسط هستند، مانند:
• کورتیکواستروئید‌ها
• آنالوگ‌های ویتامین D (مانند کالسیپوتری‌ین)
• قطران زغال‌سنگ
• اسید سالیسیلیک
۲. نوردرمانی (فوتوتراپی):
در این روش، پوست زیر نظر پزشک در معرض نور طبیعی یا مصنوعی فرابنفش (UV) قرار می‌گیرد. نور UVB، که یک باند خاص از نور فرابنفش است، می‌تواند رشد سلول‌های پوستی را کند کرده و التهاب را کاهش دهد.
۳. دارو‌های سیستمیک:
برای موارد متوسط تا شدید، دارو‌های خوراکی یا تزریقی استفاده می‌شوند که بر کل بدن تأثیر می‌گذارند، از جمله:
• متوترکسات
• سیکلوسپورین
• آسی‌ترتین
• دارو‌های بیولوژیک (مانند آدالیمومب، اتانرسپت یا سِکاکینومب)
دارو‌های بیولوژیک به‌طور هدفمند عمل می‌کنند و معمولاً در صورت ناکارآمدی درمان‌های دیگر یا بروز عوارض استفاده می‌شوند.
سبک زندگی و مراقبت‌های خانگی
علاوه بر درمان دارویی، تغییرات سبک زندگی می‌تواند به کاهش شعله‌ور شدن بیماری و حفظ سلامت پوست کمک کند:
• مرطوب نگه داشتن روزانه‌ی پوست برای جلوگیری از خشکی و ترک‌خوردگی
• مدیریت استرس از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی، چون استرس یکی از محرک‌هاست
• پرهیز از آسیب‌های پوستی که ممکن است منجر به ایجاد لکه‌های جدید شود (پدیده‌ی کُبنر)
• ترک سیگار و کاهش مصرف الکل که هر دو می‌توانند بیماری را تشدید کنند
• رعایت رژیم غذایی متعادل با مواد ضدالتهاب مانند میوه‌ها، سبزیجات و اسید‌های چرب امگا-۳
• حمام کردن هوشمندانه با صابون‌های ملایم و آب ولرم، و استفاده از مرطوب‌کننده پس از آن
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
به پزشک مراجعه کنید اگر:
• لکه‌های قرمز و پوسته‌دار دارید که از بین نمی‌روند
• علائم‌تان بدتر می‌شود یا به‌سرعت گسترش می‌یابد
• مفاصل‌تان دردناک یا خشک شده‌اند
یک متخصص پوست می‌تواند بیماری را تشخیص دهد و برنامه‌ی درمانی متناسب با نیاز‌های شما طراحی کند.
پسوریازیس یک بیماری مادام‌العمر است، اما با مراقبت درست، اکثر افراد می‌توانند علائم خود را کنترل کرده و زندگی راحت‌تری داشته باشند.
شناخت نوع پسوریازیس، شناسایی محرک‌ها و پیروی از برنامه‌ی درمانی می‌تواند تفاوت چشمگیری در کیفیت زندگی ایجاد کند. اگر نگرانی یا علائم جدیدی دارید، بدون تردید با پزشک مشورت کنید.
درباره‌ی نویسنده
دکتر دعاء عبدالحمید، متخصص پوست در مجموعه درمانی VCU Health و استاد یار در دانشکده پوست دانشگاه کامن‌ولث ویرجینیاست. VCU Health یک سیستم بیمارستانی دانشگاهی است که در منطقه‌ی ویرجینیا و میدل آتلانتیک خدمات ارائه می‌دهد و متعهد به درمان باکیفیت و استثنایی در هر روز است.
چه معنایی برای شما دارد؟
اگر لکه‌های قرمز و پوسته‌دار برطرف نمی‌شوند — یا مفاصل‌تان درد می‌گیرد — با یک متخصص پوست مشورت کنید. با ترکیب مناسب از درمان‌ها، بیشتر افراد می‌توانند پسوریازیس را مهار کنند.
