طولانی‌ترین دیوار آجری دنیا در گرگان
آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: واقعیت این است كه خود این پیمایش اهمیت خبری نداشت، بلكه «طولانی‌ترین دیوار آجری دنیا در گرگان» مهم بود. وقتی كه از دیوار سخن گفته می‌شود آدم ناخودآگاه یاد دیوار چین می‌افتد؛ آیا این دیوار همین وضعیت را دارد؟ دیوار گرگان چه دیواری است؟ كجا قرار دارد و در كجای گرگان واقع است؟ كی ساخته شد؟ چرا ساخته شد؟ چرا افراد كمتری از آن خبر دارند؟ آیا این دیوار می‌تواند با دیوار چین پهلو بزند؟ این پرسش‌‌ها باعث شد تا اول ببینیم چه كسانی و چرا در طول دیوار راهپیمایی كرده‌اند. با دو نفر از افراد گروه تماس گرفتیم.
شاید باور اینكه ایرانیان روزگاری دیوارهای بلندی ساخته‌اند تا بتوانند این سرزمین را از هجوم دشمنان خارجی محافظت كنند، برای خیلی از ما سخت باشد اما حقیقت این است كه دیواری در شمال ایران به نام قزل ایلان یا دیوار گرگان یا «مارسرخ» وجود داشته است.
یكی از اعضای گروه راهپیمایان ،هدف از اقدام‌شان را شناساندن و معرفی بیشتر میراث كهن می‌داند كه سال‌ها مورد بی‌مهری قرار گرفته است. او معتقد است كه شاید از این طریق بتوان بخشی از زنگار بی‌مهری را از دیوار عظیم گرگان پاك كرد. به گفته
سید مهدی شریف‌موسوی همكاران شورای شهر گرگان، بخش دوم راهپیمایی بعد از برداشت گندم شروع می‌شود، اما تا آن زمان قرار است برنامه‌هایی برای معرفی بیشتر این سازه منحصربه‌فرد معماری ایران و جهان تدارك دیده شود.
شریف‌موسوی قدمت این دیوار را بیش از 1700سال می‌داند و معتقد است كه این سازه نشانه قدرت معماری و دانش ایران است. او در باره ناشناخته‌بودن این دیوار معتقد است كه یكی از دلایل مهم در این زمینه بی‌مهری‌ها یا كم‌مهری به داشته‌های باستانی است.
به اعتقاد او، اگر همت جمعی و علاقه و عشق وجود داشته باشد، چه بسا می‌توان بسیاری از داشته‌ها و باورهای گذشتگان را كه نشانگر توانایی و دانش ایرانیان است كشف و ضمن بازآفرینی، آنها را به جهانیان شناساند.
او می‌گوید كشورهای دیگر خصوصا كشورهای اروپایی از این سازه و دیوار عظیم بیشتر از ایرانیان اطلاع دارند. حتی آنها روی این اثر مطالعه می‌كنند، اما در اینجا به‌جای مطالعه، آجرهای آن را برمی‌دارند. حتی كشاورزان بخش‌هایی از دیوار را می‌كنند تا در روستاهای نزدیك دیوار با آن خانه‌های خود را بسازند.
شریف موسوی می‌گوید كه به‌دلیل اهمیتی كه این دیوار برای جهانیان دارد، یكی از كشورهای اروپایی پیشنهاد كرد با هزینه خودش در اطراف دیوار كار اكتشاف را انجام دهد و حتی همه آثار كشف شده را به ایران بدهد، اما فقط اعلام شود كه در این كار علمی، این كشور هم سهیم بوده است. آنها فقط می‌خواهند اسم‌شان روی آثار كشف‌شده باشد.شریف‌موسوی می‌گوید:« برای بعضی از مكان‌هایی كه در اطراف دیوار كشف شده است، نگهبان‌هایی تعیین كرده‌اند، اما برخی از آنها 6 ماه است حقوق نگرفته‌اند، پس نمی‌توان امیدوار بود آثار باستانی كشف شده حفاظت شوند. »
به اعتقاد او، می‌توان با برنامه‌ریزی درست، هم بخش‌هایی از دیوار را از دل خاك بیرون آورد و هم در مجاورت آن، مكان‌های گردشگری ایجاد كرد. از آنجا كه بخشی از این دیوار از كنار میدان اسب‌دوانی آق‌قلا می‌گذرد، می‌توان مسابقات اسب‌دوانی با گستره كشوری در آنجا برگزار كرد . از سوی دیگر فرش تركمن، ابریشم‌بافی و دیگر جاذبه‌های استانی و قومی را در اطراف این دیوار احیا كرد.
علیرضا چراغعلی، عضو شورای شهر گرگان هم معتقد است كه با احیای بخش‌هایی از این دیوار می‌توان به فرهنگ و هنر ایران به‌صورت عام و توانمندی‌های فرهنگی گلستان به‌صورت خاص كمك كرد.
او می‌گوید:« گرچه این دیوار به دلایل متفاوت از جمله اقلیمی و انسانی تخریب شده است و اكنون قابل رویت نیست، اما می‌توان تمهیداتی اندیشید كه بخش‌هایی از آن را احیا كرد.»
به نظر او، همانطور كه چینی‌ها بیشتر بخش‌های دیوار چین را احیا كرده‌اند، مسئولان فرهنگی كشور ما نیز باید با تمهیداتی بخش‌هایی از این دیوار را احیا كنند. او می‌گوید دیوار چین كه امروز به‌عنوان یكی از عجایب معماری از آن نام برده می‌شود، نسبت به دیوار گرگان وضعیت مطلوب‌تری نداشت، اما آنجا با همت، عشق و علاقه دیوار چین را احیا كردند.
چراغعلی می‌گوید :«منطقی نیست كه ما بخواهیم همه دیوار احیا شود، چون صرفه اقتصادی ندارد. چینی‌ها هم این كار را نكردند. اما اگر بخش‌هایی از این دیوار احیا شود، بی‌شك مردمی كه به تماشای دیوار چین می‌روند، حتما از مار سرخ یا دیوار گرگان دیدن می‌كنند.»
این عضو شورای شهر گرگان معتقد است كه نسبت به این اثر بی‌مهری شده است و نباید دیواری را كه تاریخی كهن و فرهنگ و دانش مهمی را در دل خود نگه داشته است، پنهان كرد. می‌توان با تهیه كتاب و بروشور شمایی از آن دیوار را به مردم شناساند. تاكنون جز برخی نشانه‌گذاری‌ها كار مثبت دیگری انجام نشده؛ ضمن آنكه بسیاری از نشانه‌ها هم از بین رفته است.
به نظر او ،در كشور گاهی برای موضوعات خیلی كوچك‌تر و كم‌اهمیت‌تری سمینارها و نشست‌هایی با هزینه‌های بالا انجام می‌شود، اما در باره این موضوع كه اهمیت تاریخی و حتی حیثیتی برای كشور دارد، كاری نشده است. وی بیشترین مشكل را نبود منابع و در اولویت قرار نداشتن دیوار می‌داند و معتقد است كه برای شناساندن طولانی‌ترین دیوار آجری جهان باید دست به دست هم داد تا خشت‌خشت این دیوار را از پستوهای فراموشی بیرون آورد.
دیوار گرگان یا مار سرخ به نظر كارشناسان این دیوار طولانی‌تر از دیوار آدریان روم بوده كه نشان‌دهنده دانش معماری ایرانیان است و اینكه ایرانیان در ساختن بناهای بزرگ و سازه‌های دفاعی بسیار بهتر از رومیان باستان بوده‌اند. عده‌ای معتقدند كه به این دیوار سد سكندر هم می‌گفتند.این دیوار از شرق دریای خزر واقع در خواجه نفس شروع می‌شود و بعد از گذر از شمال آق‌قلعه و گمیشان و شمال گنبد به طرف شمال غرب می‌رود و سرانجام در كوه‌های پیش‌كمر به پایان می‌رسد.
مسیر دیوار را از روی آجرهایی كه در زمین وجود دارد پیدا كرده‌اند و حتی در برخی از مكان‌ها با كاوش‌هایی اتاق‌ها و بناهایی را هم از دل زمین بیرون آورده‌اند. برخی طول اولیه این دیوار را بیش از 210كیلومتر تخمین می‌زنند. البته محمدیوسف كیانی، باستان‌شناس ایرانی در سال ١٣٥٠، با انجام مطالعاتی طول دیوار را حدود ١٧٥ كیلومتر برآورد كرده
است. در طول این دیوار بیش از ٣٠ دژ دفاعی ساخته شده كه محل استقرار سربازان بوده است. ابعاد دژها از ١٢٠ در ١٢٠ متر تا ٢٤٠ در ٣٠٠ متر متغیرند. جوی یا كانال انتقالی آبی به عمق بیش از 6 متر در سراسر دیوار امتداد داشته و آب را به نقاط مختلف آن می رسانده است. عرض این دیوار در مناطق كوهستانی 2 متر و در دشت‌ها حتی 10 متر است. آجرهای بزرگ آن به ابعاد 41 در 41 و قطر 10 سانتی‌متر در ده‌ها كوره آجرپزی پخت می‌شده است.
ژاك دمرگان فرانسوی، حدود 100 سال پیش بخشی از مسیر دیوار را از روی نقشه ترسیم كرد. بعد از او «آرن» دیگر باستان‌شناس فرانسوی بخش دیگری از دیوار گرگان را به‌صورت پیمایشی، شناسایی و معرفی كرد.به نظر می‌رسد نخستین كسی كه توانست دیوار سرخ گرگان را ببیند، اریك اشمیت، خلبان آمریكایی بود كه با هواپیمای خود در سال ١٣١٦ خورشیدی، هنگام عكاسی از نقاط باستانی ایران، مسیر این دیوار را یافت. اشمیت وقتی كه در منطقه گرگان پرواز می‌كرد متوجه شد دیوار قرمزرنگی از سمت دریا به طرف كوه های پیش كمر امتداد دارد. او از آن دیوار عكس‌های زیادی گرفت. در حقیقت همین عكس‌ها سند مهمی برای باستان‌شناسان ایرانی و خارجی شد تا بتوانند تحقیقات بیشتری روی این دیوار
انجام دهند.
شاید باور اینكه ایرانیان روزگاری دیوارهای بلندی ساخته‌اند تا بتوانند این سرزمین را از هجوم دشمنان خارجی محافظت كنند، برای خیلی از ما سخت باشد اما حقیقت این است كه دیواری در شمال ایران به نام قزل ایلان یا دیوار گرگان یا «مارسرخ» وجود داشته است.
یكی از اعضای گروه راهپیمایان ،هدف از اقدام‌شان را شناساندن و معرفی بیشتر میراث كهن می‌داند كه سال‌ها مورد بی‌مهری قرار گرفته است. او معتقد است كه شاید از این طریق بتوان بخشی از زنگار بی‌مهری را از دیوار عظیم گرگان پاك كرد. به گفته
سید مهدی شریف‌موسوی همكاران شورای شهر گرگان، بخش دوم راهپیمایی بعد از برداشت گندم شروع می‌شود، اما تا آن زمان قرار است برنامه‌هایی برای معرفی بیشتر این سازه منحصربه‌فرد معماری ایران و جهان تدارك دیده شود.
شریف‌موسوی قدمت این دیوار را بیش از 1700سال می‌داند و معتقد است كه این سازه نشانه قدرت معماری و دانش ایران است. او در باره ناشناخته‌بودن این دیوار معتقد است كه یكی از دلایل مهم در این زمینه بی‌مهری‌ها یا كم‌مهری به داشته‌های باستانی است.
به اعتقاد او، اگر همت جمعی و علاقه و عشق وجود داشته باشد، چه بسا می‌توان بسیاری از داشته‌ها و باورهای گذشتگان را كه نشانگر توانایی و دانش ایرانیان است كشف و ضمن بازآفرینی، آنها را به جهانیان شناساند.
او می‌گوید كشورهای دیگر خصوصا كشورهای اروپایی از این سازه و دیوار عظیم بیشتر از ایرانیان اطلاع دارند. حتی آنها روی این اثر مطالعه می‌كنند، اما در اینجا به‌جای مطالعه، آجرهای آن را برمی‌دارند. حتی كشاورزان بخش‌هایی از دیوار را می‌كنند تا در روستاهای نزدیك دیوار با آن خانه‌های خود را بسازند.
شریف موسوی می‌گوید كه به‌دلیل اهمیتی كه این دیوار برای جهانیان دارد، یكی از كشورهای اروپایی پیشنهاد كرد با هزینه خودش در اطراف دیوار كار اكتشاف را انجام دهد و حتی همه آثار كشف شده را به ایران بدهد، اما فقط اعلام شود كه در این كار علمی، این كشور هم سهیم بوده است. آنها فقط می‌خواهند اسم‌شان روی آثار كشف‌شده باشد.شریف‌موسوی می‌گوید:« برای بعضی از مكان‌هایی كه در اطراف دیوار كشف شده است، نگهبان‌هایی تعیین كرده‌اند، اما برخی از آنها 6 ماه است حقوق نگرفته‌اند، پس نمی‌توان امیدوار بود آثار باستانی كشف شده حفاظت شوند. »
به اعتقاد او، می‌توان با برنامه‌ریزی درست، هم بخش‌هایی از دیوار را از دل خاك بیرون آورد و هم در مجاورت آن، مكان‌های گردشگری ایجاد كرد. از آنجا كه بخشی از این دیوار از كنار میدان اسب‌دوانی آق‌قلا می‌گذرد، می‌توان مسابقات اسب‌دوانی با گستره كشوری در آنجا برگزار كرد . از سوی دیگر فرش تركمن، ابریشم‌بافی و دیگر جاذبه‌های استانی و قومی را در اطراف این دیوار احیا كرد.
علیرضا چراغعلی، عضو شورای شهر گرگان هم معتقد است كه با احیای بخش‌هایی از این دیوار می‌توان به فرهنگ و هنر ایران به‌صورت عام و توانمندی‌های فرهنگی گلستان به‌صورت خاص كمك كرد.
او می‌گوید:« گرچه این دیوار به دلایل متفاوت از جمله اقلیمی و انسانی تخریب شده است و اكنون قابل رویت نیست، اما می‌توان تمهیداتی اندیشید كه بخش‌هایی از آن را احیا كرد.»
به نظر او، همانطور كه چینی‌ها بیشتر بخش‌های دیوار چین را احیا كرده‌اند، مسئولان فرهنگی كشور ما نیز باید با تمهیداتی بخش‌هایی از این دیوار را احیا كنند. او می‌گوید دیوار چین كه امروز به‌عنوان یكی از عجایب معماری از آن نام برده می‌شود، نسبت به دیوار گرگان وضعیت مطلوب‌تری نداشت، اما آنجا با همت، عشق و علاقه دیوار چین را احیا كردند.
چراغعلی می‌گوید :«منطقی نیست كه ما بخواهیم همه دیوار احیا شود، چون صرفه اقتصادی ندارد. چینی‌ها هم این كار را نكردند. اما اگر بخش‌هایی از این دیوار احیا شود، بی‌شك مردمی كه به تماشای دیوار چین می‌روند، حتما از مار سرخ یا دیوار گرگان دیدن می‌كنند.»
این عضو شورای شهر گرگان معتقد است كه نسبت به این اثر بی‌مهری شده است و نباید دیواری را كه تاریخی كهن و فرهنگ و دانش مهمی را در دل خود نگه داشته است، پنهان كرد. می‌توان با تهیه كتاب و بروشور شمایی از آن دیوار را به مردم شناساند. تاكنون جز برخی نشانه‌گذاری‌ها كار مثبت دیگری انجام نشده؛ ضمن آنكه بسیاری از نشانه‌ها هم از بین رفته است.
به نظر او ،در كشور گاهی برای موضوعات خیلی كوچك‌تر و كم‌اهمیت‌تری سمینارها و نشست‌هایی با هزینه‌های بالا انجام می‌شود، اما در باره این موضوع كه اهمیت تاریخی و حتی حیثیتی برای كشور دارد، كاری نشده است. وی بیشترین مشكل را نبود منابع و در اولویت قرار نداشتن دیوار می‌داند و معتقد است كه برای شناساندن طولانی‌ترین دیوار آجری جهان باید دست به دست هم داد تا خشت‌خشت این دیوار را از پستوهای فراموشی بیرون آورد.
دیوار گرگان یا مار سرخ به نظر كارشناسان این دیوار طولانی‌تر از دیوار آدریان روم بوده كه نشان‌دهنده دانش معماری ایرانیان است و اینكه ایرانیان در ساختن بناهای بزرگ و سازه‌های دفاعی بسیار بهتر از رومیان باستان بوده‌اند. عده‌ای معتقدند كه به این دیوار سد سكندر هم می‌گفتند.این دیوار از شرق دریای خزر واقع در خواجه نفس شروع می‌شود و بعد از گذر از شمال آق‌قلعه و گمیشان و شمال گنبد به طرف شمال غرب می‌رود و سرانجام در كوه‌های پیش‌كمر به پایان می‌رسد.
مسیر دیوار را از روی آجرهایی كه در زمین وجود دارد پیدا كرده‌اند و حتی در برخی از مكان‌ها با كاوش‌هایی اتاق‌ها و بناهایی را هم از دل زمین بیرون آورده‌اند. برخی طول اولیه این دیوار را بیش از 210كیلومتر تخمین می‌زنند. البته محمدیوسف كیانی، باستان‌شناس ایرانی در سال ١٣٥٠، با انجام مطالعاتی طول دیوار را حدود ١٧٥ كیلومتر برآورد كرده
است. در طول این دیوار بیش از ٣٠ دژ دفاعی ساخته شده كه محل استقرار سربازان بوده است. ابعاد دژها از ١٢٠ در ١٢٠ متر تا ٢٤٠ در ٣٠٠ متر متغیرند. جوی یا كانال انتقالی آبی به عمق بیش از 6 متر در سراسر دیوار امتداد داشته و آب را به نقاط مختلف آن می رسانده است. عرض این دیوار در مناطق كوهستانی 2 متر و در دشت‌ها حتی 10 متر است. آجرهای بزرگ آن به ابعاد 41 در 41 و قطر 10 سانتی‌متر در ده‌ها كوره آجرپزی پخت می‌شده است.
ژاك دمرگان فرانسوی، حدود 100 سال پیش بخشی از مسیر دیوار را از روی نقشه ترسیم كرد. بعد از او «آرن» دیگر باستان‌شناس فرانسوی بخش دیگری از دیوار گرگان را به‌صورت پیمایشی، شناسایی و معرفی كرد.به نظر می‌رسد نخستین كسی كه توانست دیوار سرخ گرگان را ببیند، اریك اشمیت، خلبان آمریكایی بود كه با هواپیمای خود در سال ١٣١٦ خورشیدی، هنگام عكاسی از نقاط باستانی ایران، مسیر این دیوار را یافت. اشمیت وقتی كه در منطقه گرگان پرواز می‌كرد متوجه شد دیوار قرمزرنگی از سمت دریا به طرف كوه های پیش كمر امتداد دارد. او از آن دیوار عكس‌های زیادی گرفت. در حقیقت همین عكس‌ها سند مهمی برای باستان‌شناسان ایرانی و خارجی شد تا بتوانند تحقیقات بیشتری روی این دیوار
انجام دهند.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید