آتشفشان دماوند فعال شد؟ ارتباط آن با زلزله چیست؟

مهدی زارع استاد تمام زمین شناسی گفت: از دماوند همواره گازهای مختلفی خارج می‌شود؛از جمله گازهای فرومرولیک و گازهای گوگردی. بخار آب نیز می تواند همراه این گازها از دهانه کوه بیرون بیاید. آنچه امروز دیده می‌شود یک روند طبیعی است. شواهدی بر آغاز فوران یا انفجار آتشفشانی نیست.

انتشار تصاویر خروج گاز‌هایی از دماوند در فضای رسانه خبرساز شده است. بر این مبنا به سراغ پرویز هزارخانی، زمین‌شناس رفتیم تا پیرامون این پدیده با وی گفت‌و‌گو کنیم.
مشروح این گفت‌و‌گو به شرح ذیل است:

آقای هزارخانی، اخیراً دیده شدن بخار و دود از قله دماوند، نگرانی‌هایی را در افکار عمومی ایجاد کرده است. این پدیده نشانه چیست؟

باید به مردم اطمینان خاطر داد که آنچه می‌بینند، بخشی از فرآیند‌های طبیعی یک آتشفشان نیمه‌فعال مانند دماوند است. خروج بخار آب و گاز‌هایی مانند گوگرد، نشانه‌ای از فعالیت‌های حرارتی در اعماق این کوه عظیم است، نه لزوماً پیش‌درآمد یک فوران. این پدیده مشابه چشمه‌های آبگرم اطراف دماوند، مثل لاریجان، است که همگی حاکی از وجود یک سیستم گرمایی فعال در زیر زمین هستند.

پس این فعالیت‌ها به چه شکل دیگری خود را نشان می‌دهند؟

اثرات این سیستم فعال تنها به خروج بخار از دهانه محدود نمی‌شود. یک مثال بسیار گویا، پدیده نشت آب از سد لار است. دلیل اصلی این مسئله، تأثیر حرارت و فعالیت‌های زمین‌ساختی دماوند بر لایه‌های آهکی اطراف آن است که باعث گسترش شکاف‌ها و منافذ آنها می‌شود و آب از این مجاری نشت می‌کند. این نشان می‌دهد که فعالیت دماوند پدیده‌ای مستمر و گسترده است.

با توجه به زلزله‌های اخیر در منطقه، آیا بین این زمین‌لرزه‌ها و فعالیت‌های دماوند ارتباطی وجود دارد؟

 بله، این ارتباط متقابل است. به عنوان مثال، زلزله شب گذشته در منطقه لالون، مربوط به گسل "مشا" است که درست در مجاورت دماوند قرار دارد. این آتشفشان و گسل‌های اطراف آن بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. حرکت گسل‌ها می‌تواند سیستم آتشفشانی را تحریک کند و بالعکس، فعالیت‌های دماوند نیز می‌تواند بر روی تنش‌های زمین‌ساختی منطقه اثر بگذارد؛ بنابراین باید این دو را به صورت یک مجموعه به هم‌پیوسته مطالعه کرد.

 این وضعیت تا چه حد می‌تواند نگران‌کننده باشد؟

 آنچه در مورد دماوند می‌بینیم، به خودی خود نگران‌کننده نیست. اما نکته مهم‌تر، سکوت لرزه‌ای نگران‌کننده در بخشی از همین گسل مشا، در محدوده‌ای به طول ۸۰ کیلومتر بین "کلان" و "شهرستانک" است. این منطقه به تهران بسیار نزدیک است و وقوع زمین‌لرزه‌ای بزرگ در آن می‌تواند پیامد‌های جدی داشته باشد. این سکوت می‌تواند نشانه انباشتن تنش و انرژی برای یک رویداد بزرگ‌تر باشد.

و در پایان، جمع‌بندی شما چیست؟ آیا دماوند در آستانه فوران قرار دارد؟

خیر. بر اساس شواهد و داده‌های کنونی، هیچ نشانه علمی دال بر وقوع فوران یا انفجار قریب‌الوقوع در دماوند وجود ندارد.  آنچه امروز مشاهده می‌شود، تنها یادآوری است که دماوند یک آتشفشان زنده و فعال است و نفس می‌کشد. فعالیت فعلی آن در حد خروج گاز و بخار است و این پدیده‌ای طبیعی و تکراری در تاریخ این کوه است؛ بنابراین جای هیچ نگرانی برای فوران در آینده نزدیک وجود ندارد، اما ما باید همواره برای خطرات زمین‌ساختی بزرگ‌تر در این منطقه حساس و آماده باشیم.