متكی: سوريه در تعامل با مردمش به حل مشكل بپردازد
آفتاب: وزیر پیشین امور خارجه کشورمان با بیان اینکه ما در سطح منطقه و جهانی از مواضع سوریه حمایت می‌کنیم، اظهارکرد: در حوزه ملی توصیه می‌کنم سوریه در تعامل با مردمش به حل مشکل و مدیریت شرایط بپردازد.
منوچهر متکی در سخنانی در دانشگاه علم و صنعت ایران به بررسی تشکیل خاورمیانه اسلامی و نقش دیپلماسی ایران پرداخت.
متکی گفت: خشم نهفته در میان ملت‌های منطقه در اثر آگاهی مردم و لبریز شدن کاسه صبر آنها بیرون ریخت و معتقدم در این روند انقلاب اسلامی بسیار تاثیرگذار بوده است.
وی ادامه داد: تحولات خاورمیانه نشان داد مردم بر نقش خود و تعیین سرنوشت و نظام سیاسی جدیدشان با محوریت استقلال تاکید دارند.
وی با اشاره به انقلاب اسلامی ایران گفت: اینکه در ایران در سه دهه گذشته مردم دولتهایشان را انتخاب کرده و دولت‌ها با گرایش‌های مختلف سیاسی پا به عرصه قدرت گذاشته‌اند، صرف نظر از نقد هر گرایش و حکمرانی در 30 سال گذشته این مردم بودند که دولتهایشان را انتخاب کردند. این در حالی است که در دولت‌های منطقه و خاورمیانه و شمال آفریقا برای چندین دهه یک نفر به عنوان رییس‌جمهور حکومت کرده است و هر بار هم در رای‌گیری‌هایشان نشان می‌دهند که 90 درصد آرای مردم را به خود اختصاص داده‌اند، این در حالی است که اعتراض‌های مردمی در طول سال‌های گذشته وجود داشته است.
متکی تاکید کرد: الهام‌بخشی انقلاب اسلامی از محورهای اساسی تحولات خاورمیانه بود و این دور از واقعیت نیست در عین حال که معتقدم آنچه در میان این ملت‌ها زمینه‌ساز انقلاب و تحول شد، آگاهی و لبریز شدن صبر مردم بود.
وزیر پیشین امور خارجه کشورمان با طرح این سوال که قیام‌ها در خاورمیانه به چه شکل طراحی شده است و نقش غرب و آمریکا در آنها چیست؟ اظهار کرد: جنس آنچه در خاورمیانه اتفاق افتاد از موضوعاتی نیست که آمریکایی‌ها به دنبال آن باشند. در سه ماه گذشته روند تحولات به سمت پیچیده‌تر شدن سوق پیدا کرده است. اگر نمادهای کم‌رنگ اسلام‌گرایی در ابتدای این روند دیده می‌شد امروز استخوان‌بندی این تحرکات رنگ و بوی شعارهای اسلامی دارد. از مصر تا تونس و بحرین و لیبی یک شعار شنیده می‌شود "الشعب، یرید، اسقاط النظام" و این نشان دهنده تمایل مردم به تغییرات بنیادین و اساسی است.
وی درباره سطح مطالبات مردم در خاورمیانه، این مطالبات را در سه سطح ملی، منطقه‌یی و بین‌المللی برشمرد و گفت: در سطح ملی به اقدامات حکومت‌هایشان معترضند. در سطح منطقه‌یی خواستار برخی تعاملات سیاسی و اقتصادی با کشورهای منطقه هستند و در سطح بین‌المللی خواهان تغییر در تعاملاتشان با غرب هستند.
متکی گفت: معتقدم خسارت دیدگان قیام‌های منطقه، دولت‌های این کشورها هستند که ملت‌هایشان دست به اعتراض زده‌اند. همچنین رژیم صهیونیستی و آمریکا و غرب از جمله خسارت دیدگان هستند که در این بحبوحه در یک گیجی به سر می‌برند.
متکی در ادامه به سوالات دانشجویان پاسخ داد.
وی در پاسخ به این سوال که از نظر شما بیداری ایجاد شده در منطقه برای ایجاد حکومت‌های مستقل مثل ترکیه است و یا به حکومت‌های اسلامی دیگر می‌انجامد، گفت: حوادثی که الان در منطقه شاهد هستیم نتیجه ده‌ها سال مشاهده روشی از حکمرانی است که مردم آن را نمی‌پسندیدند و امروز با آگاهی به وجود آمده به دنبال تغییر این روش هستند.
وی درباره بیداری اسلامی یا انسانی در خاورمیانه گفت: آنچه در صحنه عمل می‌بینیم این است که بیداری اسلامی در این تحولات موج می‌زند که قطعا این روند بیداری انسانی را هم شامل می‌شود. با این حال این دو با هم منافاتی ندارند.
وی در پاسخ به سوال دانشجوی دیگر درباره موضع‌گیری ایران درباره برخورد دولت سوریه با اعتراضات مردمی و اینکه آیا این برخورد با برخورد با مردم بحرین و یمن یکسان است؟ گفت: باید به سطح مطالبات در این قیام‌ها توجه کرد. در سطح ملی مردم به مناسبات حاکم بر خود اعتراض دارند و اگر حکومت‌هایشان به این اعتراضات توجه نکنند ضرر می‌کنند. در این بخش معتقدم همه کشورهایی که مردمشان در سطح ملی به لحاظ آزادی‌ها و عدالت، مطالباتی را دارند باید به آن توجه کنند. سوریه هم از این مساله مستثنی نیست.
وی ادامه داد: در بعد منطقه‌ای سوریه در صف اول کشورهایی است که برخلاف بسیاری از کشورهای منطقه حاضر به سازش با رژیم صهیونیستی نشده است. مواضع ضدصهیونیستی حافظ اسد و بشار اسد بر کسی پوشیده نیست و یا مواضع سوریه از مقاومت در فلسطین و لبنان. توصیه می‌کنم در حوزه ملی، سوریه باید در تعاملات با مردمش به حل مشکل و مدیریت شرایط بپردازد. ما در سطح منطقه و جهانی از مواضع سوریه حمایت می‌کنیم.
وی همچنین تاکید کرد: نباید از تحرکات و اقدامات مداخله‌جویان خارجی در سوریه و منطقه غافل باشیم. امروز ایران را به دخالت در یمن و بحرین متهم می‌کنند و در شورای همکاری خلیج‌فارس هم بر این مساله صحه می‌گذارند این در حالی است که ایران صمیمانه‌ترین دیپلماسی را با کشورهای منطقه دارد و به هیچ وجه در امور این کشورها دخالت نمی‌کند.
وی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه ایران در حالی با لیبی تعامل داشت که تکلیف امام موسی صدر روشن نشده است و امروز نیز در قبال عربستان به خاطر حمله و کشتار مردم بحرین موضع منفعلانه دارد، چرا ایران در برابر لشکرکشی‌های عربستان به یمن و بحرین موضع شفاف و قاطع ندارد؟ فکر نمی‌کنید مصلحت‌گرایی مسئولان ما جای حق‌گرایی امام را گرفته است؟ اظهار کرد: در بحث لیبی و رابطه بین کشورها، معمولا مولفه‌های مختلف مثبت و منفی تعیین کننده است. اگر مولفه‌های منفی بیشتر باشد، روابط سرد و به قطع رابطه می‌انجامد و بالعکس. روابط ما و لیبی ترکیبی از مولفه‌های مختلف را در بر داشت، یکی از آنها بحث امام موسی صدر است، دیگر برخوردهای لیبی درباره مسائل مختلف جهانی است و تعاملات جهان عرب در رابطه با جنگ تحمیلی ایران و عراق.
متکی گفت: درباره برخورد امام خمینی (ره) با لیبی بر سر موضوع امام موسی صدر باید بگویم ما در زمان امام (ره) با لیبی رابطه داشتیم و سفارخانه‌هایمان با هم مراوده داشتند و همچنین مراودات نظامی و اقتصادی داشتیم. در دوره اصلاحات اعلام شد که روابط با لیبی را به پایین‌ترین سطح می‌بریم، این نشانگر آن است که ما در گذشته با لیبی مراوده داشتیم اما به معنای آن نبوده است که از بحث امام موسی صدر غافل باشیم.
این دیپلمات کشورمان ادامه داد: در بحث عربستان وقتی این کشور به یمن و بحرین لشکرکشی کرد، ما نسبت به رییس‌جمهور یمن و ضرورت توجه او به مطالبات مردم و پرهیز عربستان از مداخله در این کشورها موضع‌گیری داشتیم و مقام معظم رهبری به طور صریح در مشهد دیدگاه‌هایشان را مطرح کردند تا جایی که من دنبال کردم موضع‌گیری‌های دستگاه دیپلماسی در نفی سرکوب‌ها و تاکید بر خروج عربستان از بحرین و یمن انجام شده است.
وی در پاسخ به این سوال که صریحا از شما می‌پرسیم ایران در شکل‌گیری تحولات در منطقه و جهت‌گیری قیام‌ها به طور عملیاتی دخالت داشته است یا خیر؟ گفت: معتقدم چنین چیزی وجود ندارد. تحولات در منطقه بسیار عظیم بوده است و معتقدم این تحولات به طور موج به وجود آمد و هیچ کس پیش‌بینی آن را نکرده بود. ایران هیچ نقشی به طور مکانیکی و عملیاتی در این تحولات ندارد؛ اما به لحاظ الهام‌بخشی از انقلاب اسلامی این مسأله را رد نمی‌کنم. این در حالی است که آنها دنبال القای این مسأله هستند که ایران به طور علنی در کشورهای منطقه دخالت می‌کند؛ اما معتقدم مردم منطقه راهشان را پیدا می‌کنند. ایران هیچ ارتباطی با رهبران معترض در یمن، لیبی و بحرین ندارد و تمامی آنچه درباره مداخله ایران گفته می‌شود، دروغ است؛ اما همه‌ی این‌ها به این معنا نیست که ما از به چالش کشیدن مواضع دوگانه غرب و اقدامات وحشیانه برخی کشورهای منطقه علیه ملت‌هایشان دست بکشیم.
متکی تاکید کرد: دخالت عملیاتی ایران در تحولات منطقه را نه به مصلحت می‌دانم و نه فکر می‌کنم چنین کاری انجام شود؛ اما بر حمایت معنوی و کمک‌های انسان دوستانه به ملت‌های منطقه تاکید داریم.
وزیر پیشین امور خارجه کشورمان در پاسخ به سوال دانشجویی که سیاست وی را در دوران وزارت خارجه منفعلانه خواند، پاسخ داد: من به نظر شما احترام می‌گذارم اما اینکه می‌گویید سیاست خارجی ایران در دوران وزارت خارجه من منفعل بوده است را درست نمی‌دانم. ما سیاست خارجی فعال و مقتدرانه و جدا شده از رعب و مرعوب شدن داشتیم. در تعامل با غرب ضمن اینکه منطق قابل دفاع خود را مطرح کردیم، از فریادهای آنها نهراسیدیم و سیاست هسته‌یی را پیش بردیم و البته الهام‌بخشی انقلاب را بیشتر کردیم.
وی درباره این مطلب که چرا تحولات در خاورمیانه را پیش‌بینی نکرده‌اید، گفت: ما پیش‌بینی آنچه در شمال آفریقا و خاورمیانه شاهد بودیم را هیچ جا ندیدیم و هیچ کس هم آن را در هیچ موسسه تحقیقاتی و یا وزارت خارجه‌ای پیش‌بینی نکرده است. اساسا جنس و شکل این تحولات به گونه‌ای بود که در تعاملات معمول قابل لمس نبود.
متکی همچنین در پاسخ به سوال دیگری درباره حوادث پس از انتخابات گفت: شما درباره مسائل داخلی ایران صحبت کردید که احتمالا منظورتان تحولات پس از انتخابات اخیر در سال 88 است. تصور می‌کنم پردازش آن تحولات به وقت کافی نیازمند است؛ اما معتقدم وقتی ما در مصدر سیاسی قرار می‌گیریم و در جایگاه رهبری یک حزب و گروه هستیم نباید به آرای مردم و نظرات آنها چوب حراج بزنیم. مردم ایران در 30 سال گذشته نشان دادند به گرایش‌های مختلف سیاسی و اجتماعی اقبال دارند. این را به عنوان وزیر خارجه پیشین پاسخ نمی‌دهم اما فکر می‌کنم همگان باید به قانون دعوت شوند و در سایه‌ی قانونگرایی است که ما توانسته‌ایم تنوع در مدیریت، حکمرانی و تعاملات را ایجاد کنیم. با نگاهی به دولت‌های بعد از جنگ تحمیلی می‌بینیم که دیدگاه‌های متفاوت بروز و ظهور پیدا کرده‌اند، نباید به مردم ظلم کنیم. من نمی‌خواهم وارد مقوله برخورد با مردم و اشتباه صورت گرفته احتمالی شوم؛ اما شما دانشجویان به عنوان بخش آگاه جامعه باید به این مساله توجه کنید که از جنگ و درگیری سیاسی چه چیزی نصیب ما می‌شود. اگر این جنگ در بخشی از جامعه وجود دارد شما سعی کنید بسترسازی صمیمانه ایجاد کنید، برداشت من این است که مردم و رهبری جامعه همین‌طور می‌خواهند و امام (ره) هم همین برداشت را داشت.
متکی درباره آن چه فامیل‌گرایی در وزارت خارجه از سوی یکی از دانشجویان خوانده شد، گفت: در دوره مسوولیت به این موضوع پاسخ ندادم. الان نه در آن مسوولیت هستم و نه هیچ مسوولیت اداری دیگری دارم. در دوره وزارت خارجه در حوزه تعامل با زنان از همسرم که خود نیز در ارگانی دیگر مشغول به کار بود دعوت به همکاری کردم از این رو که در این حوزه نیاز داشتیم تعامل گسترده و مناسبی با کارمندان زن وزارت خارجه، همسران سفیران ایرانی خارج از کشور و همسران سفیران خارجی مقیم تهران وجود داشته باشد و این تنها مورد فامیلی من در وزارت خارجه بوده است.
وزیر پیشین امور خارجه کشورمان در پاسخ به سوال دانشجوی دیگر مبنی بر این که پس از پیروزی مردم مصر و تونس، رهبران آنها از عنوان این که انقلاب‌شان عنوان اسلامی شبیه آن چه در ایران اتفاق افتاده است داشته باشد را رد کردند، اظهار کرد: همان‌طور که گفتم تحولات خاورمیانه روندی پیچیده را دنبال کرده است. راشد الغنوشی که سال‌ها تبعید بود هنگام عزیمت به کشورش در فرودگاه در برابر این سوال قرار گرفت که قرار است مثل امام خمینی (ره) شود و او در فضایی که در غرب حاکم بود و کمی هم نگران جانش بود گفت که من خمینی دیگر نیستم و یا حکومت شیعی نمی‌خواهیم و پس از آن در مصر چنین اظهاراتی را شنیدیم. در مصر اخوانی‌ها در ابتدا منفعل بودند و حتی با حسنی مبارک به واسطه عمر سلیمان مذاکره کردند اما آرام آرام این مواضع تغییر کرد؛ با این حال امروز شاهد غلبه بینش، خاستگاه و مطالبات اسلامی در این کشورها هستیم.
متکی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر این که منظور شما از خاورمیانه اسلامی، ایجاد حکومت اسلامی شیعه است؟ گفت: انتظار ما تشکیل حکومت‌هایی بر اساس آرای مردم همین کشورهاست. همان‌طور که ما در بهمن 1357 نوع حکومت خود را مشخص کردیم؛ اما این که در مر قانون اساسی در عنوان حکومت آنها بیدار اسلامی اثر داشته باشد یا نه، بستگی به شرایط و ادامه تحولات دارد و ما امروز از آن اطلاعی نداریم.
او درباره مواضع ایران در قبال بحرین و یمن اظهار کرد: وزارت خارجه و دولت سلسله وظایفی را بر عهده دارند؛ اول اتخاذ مواضع است که باید شفاف و قاطع اعلام شود و البته معذورات یک دستگاه دیپلماسی را هم باید درک کنیم. تحولات منطقه با وجود مولفه‌هایی مثل مردم، دولت‌ها، اقدامات دولت‌های عرب در قبال این تحولات و اقدامات کشورهای غربی بررسی می‌شود که باید در هر کدام از این مولفه‌ها بررسی‌ها انجام و موضع‌گیری‌ها صورت گیرد.
متکی اظهار کرد: این‌گونه نیست که فقط دولت و وزارت خارجه موضع‌گیری داشته باشند، گروه‌های مردمی، پژوهشی، دانشگاهی و دانشجویی می‌توانند درباره تحولات منطقه نقطه نظرات‌شان و اقدامات متحد‌الشکل‌شان را داشته باشند.
وی همچنین درباره بیانیه‌ی شورای همکاری خلیج‌فارس که ایران را به دخالت در یمن و بحرین متهم می‌کرد، گفت: معتقدم باید پاسخ مقتضی و در شرایط مناسب داده شود.
وزیر خارجه پیشین کشورمان در پایان خطاب به دانشجویان گفت: هویت شخصی و جمعی خود را حفظ کنید و به ویژه نسبت به هویت جمعی‌تان حساس باشید و سهم نقش اجتماعی‌تان در تحولات را به سمت خدمتگزاری مردم سوق دهید و نسبت به هویت جمعی و مشارکت اجتماعی‌تان مطالعه داشته باشید.
چطور شما حرفهای مردم را گوش نداديد؟!! 
