نقش فراکسیون‌ها در روند جاری مجلس چه بوده است؟

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: فراکسیون‌ها را باید در حکم بازویی مشورتی برای تأثیرگذاری در زمان بررسی لایحه بودجه و قوانین فرادستی به حساب آورد. هرچند این فراکسیون ها گاها درگیر روابط و مناسبات سیاسی شده و از کارکرد خود دور می شوند. با این وجود نفس وارد شدن مجلس به کارهای تخصصی و بررسی علمی و کارشناسانه امور چه در قالب کمیسیون ها و چه فراکیسون ها امری است که باید مورد حمایت قرار گیرد. 

با آغاز به کار هر مجلس نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جهت پیشبرد وظایف خود در دو بعد نظارت و تقنین اقدام به تشکیل و راه اندازی مجموعه هایی تحت عنوان فراکسیون می کنند تا ضمن تسهیل و تسریع روند بررسی طرح ها و لوایح، علایق اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و ... خود را نیز دنبال کنند. این رویه در مجلس هشتم نیز دنبال شد و در حال حاضر شاهد حضور و فعاليت بیش از سي فراكسيون در مجلس هستيم.

آیین نامه داخلی مجلس منعی را متوجه عضویت نمایندگان در فراکسیون های متعدد نکرده است و هر نماینده به تناسب تخصص و حوزه علاقه خود می تواند در بیش از یک فراکسیون عضویت داشته باشند.

هرچند تشکیل فراکسیون های متعدد و زیاد گاها با انتقاد روبرو شده است اما تشکیل این فراکسیون ها را می توان پاسخی در برابر ضعف آیین نامه داخلی مجلس در تغییر تعداد و ترکیب کمیسیون های تخصصی مجلس دانست تا آنجا که نمایندگان را بر آن می دارد با تشکیل فراکسیون هایی ویژه و جدید جای خالی کمیسیون های تخصصی را پر کنند.

از سوی دیگر فراکسیون‌ها را باید در حکم بازویی مشورتی برای تأثیرگذاری در زمان بررسی لایحه بودجه و قوانین فرادستی به حساب آورد. هرچند این فراکسیون ها گاها درگیر روابط و مناسبات سیاسی شده و از کارکرد خود دور می شوند. با این وجود نفس وارد شدن مجلس به کارهای تخصصی و بررسی علمی و کارشناسانه امور چه در قالب کمیسیون ها و چه فراکیسون ها امری است که باید مورد حمایت قرار گیرد.

آغاز به کار فعالیت‌های فراکسیونی در مجلس
فعالیت های فراکسیونی در اکثر دوره های مجلس وجود داشته است اما این فعالیتها در مجلس ششم شدت گرفت از این‌رو برخی مجلس ششم را آغازگر فعالیت‌های فراکسیونی می‌دانند.

فعاليت‌هاي فراكسيون ها در مجلس هفتم نيز ادامه يافت، اما رنگ و بويي ديگر به خود گرفت. اگر در مجلس ششم صرفا فراكسيون ها كارهاي سياسي انجام مي دادند، اما در مجلس هفتم شاهد شكل گيري فراكسيون هاي متعدد در زمينه هاي گوناگون بوديم که براساس اشتراكات حرفه اي و شغلي نمايندگان شکل می گرفتند كه بيش از سياسي بودن جنبه صنفی و تخصصیداشتند و علایق نمایندگان را دنبال می کرد.

اين رویه در مجلس هشتم نيز دنبال شد و نمايندگان اين دوره هم با تشكيل فراكسيون هاي متعدد در حوزه هاي مختلف علاقه خود را به اين مساله نشان دادند.

تقسيم بندي فراكسيون ها
در تقسیم بندی فراکسیون ها می توان آنها را به دو دسته فراکسیونهای سیاسی و تخصصی تقسیم کرد. در بعد سیاسی فراکسیون های اكثريت و اقليت 2 فراكسيون عمده مجلس هستندكه بخش زيادي از نمايندگان در يكي از اين دو فراكسيون عضويت دارند. اكثريت بيش از 220 و اقليت نيز حدود 70 عضو دارد. اما جدا از اين دو، فراکسیون های "اقتدار ملي"، "انقلاب اسلامي" و "مهرورزي" هم از فراكسيون هاي سياسي مجلس هشتم به حساب مي آيند.

اما به غیر از فراکسیون هایی که نقش خط ممیز بین نیروهای سیاسی دوجناح را بازی می کنند، در دوره های مختلف مجلس، فراکسیون هایی نیز برای تعامل و حل مشکلات صنفی و اجتماعی گروههای خاص موجود در جامعه تشکیل شده و اعضای این فراکسیون ها تلاش می کنند در قالب برگزاری جلسات و رایزنی با مدیران و مسئولان تصمیم گیر در حوزه های کاری مرتبط با این فراکسیون ها به حل برخی مسایل و مشکلات کمک کنند.

بخشي از این فراكسيون هاي تخصصی حال و هواي فرهنگي دارند و حول اين محور فعاليت هاي خود را شكل داده اند كه از آن جمله مي توان به فراكسيون هاي قرآن و عترت، دانشگاهيان، غدير، زنان، احياي وقف و منزلت امامزادگان(ع) و مساجد، حمايت از نوآوران، نخبگان و مخترعان، فناوري هاي پيشرفته و روحانيون اشاره كرد. همچنین جمعي از نمايندگان هم فراكسيون هاي مديريت شهري، حمايت از معلولان، ورزش، تعاون ، مبارزه با دخانيات، محيط زيست و توسعه پايدارو جمعيت و توسعه را شكل داده اند تا در زمينه اجتماعي فعاليت هايي را صورت دهند.

در کنار اين فراكسيون ها، برخي نيز وارد بحث هاي اقتصادي شده كه فراکسیون های صنايع غذايي، كشاورزي، گمرك، توسعه صادرات غيرنفتي، مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي و ويژه اقتصادي و توسعه بنادر و دريانوردي از جمله آنها هستند.

دواطلبانه بودن عضویت در فراکسیون‌ها بر کارایی این تشکل‌ها تاثیر گذاشته است

یک عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس با تاکید بر بهره گیری از ظرفیت فراکسیون ها در روند جاری مجلس از دلایل عمده عدم کارایی برخی فراکسیون ها را عدم التزام و تعهد نمایندگان برای حضور در جلسات این فراکسیون و پیگیری امور از این طریق است.

"جواد آرین منش" با اشاره به تقسیم بندی فراکسیون های مجلس به دو بخش سیاسی و غیرسیاسی، اظهار داشت:فراکسیون ها به دو بخش تقسیم می شوند تعدادی از فراکسیون ها جنبه سیاسی دارند و با رویکرد سیاسی خاصی تشکیل می شوند. در این فراکسیون ها ترکیبی از نمایندگان دارای سلایق مشترک سیاسی گرد هم می ایند و اهداف و مقاصد خاصی را در بدنه مجلس دنبال می کنند.

نماینده مشهد در مجلس تصریح کرد: تعدادی از فراکسیون های مجلس نیز فراکسیون های موضوعی و غیرسیاسی هستند که با هدف پیگیری مسائل یک حوزه خاص اقتصادی، پژوهشی، علمی، آموزشی و ... شکل می گیرند و تلاش نمایندگان عضو این فراکسیون ها این است که با استفاده از ظرفیت های نمایندگی و در قالب تهیه طرح ها و تشکیل جلسه با مسئولان عالی رتبه نظام مشکلات مربوط به حوزه هایی خاص را رفع کنند.

عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس در ارزیابی عملکرد فراکسیون های مجلس، گفت:فراکسیون های مختلف کارنامه متفاوت از هم دارند. برخی از فراکسیون ها جلسات مرتب برگزار می کنند و نقش بیشتر،مدیریت بهتر و عملکرد مثبت تری در روند جاری مجلس دارند اما در برخی موارد فراکسیون ها کارنامه های ضعیف تری دارند و بیشتر جنبه های صوری و شکلی یک فراکسیون را دارا هستند.

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در تشریح دلایل چنین مساله ای عنوان کرد: شاید یکی از دلایل اصلی بروز چنین مشکلی این باشد که عضویت نمایندگان در فراکسیون ها جز وظایف و ماموریت های آنها محسوب نمی شود و کاری کاملا داوطلبانه است از این رو تصور کلی این است که این فراکسیون ها به هر میزان که بتوانند در جهت حل و فصل موضوعی اقداماتی انجام دهند به همان میزان موفق هستند.

وی تاکید کرد: از سوی دیگر عملکرد فراکسیون های تخصصی مجلس چندان رسانه ای نمی شود و حتی تاکید رسانه ها نیز بر فراکسیون های سیاسی است.

رایزنی و مذاکرات فراکسیون‌ها تعیین کننده سرنوشت برخی طرح‌ها و لوایح است

"جواد زمانی" سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در ارزیابی عملکرد فراکسیون های مجلس هشتم، گفت: فراکسیون جمعی متشکل از نمایندگان مجلس است که در زمان بررسی طرح یا لایحه ای نشست هایی را برگزار و تلاش می کنند با مذاکره، لابی گری، و رایزنی با مسئولان و نمایندگان زمینه را برای رای آوردن یا نیاوردن یک طرح یا لایحه فراهم سازند.

عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس فراکسیون ها را تشکل هایی مقطعی در مجلس دانست و افزود: فراکسیونها معمولا در رابطه با طرح ها و لوایح فعال می شوند و در زمانهای دیگر بیشتر نشستهای معمولی را برگزار می کنند. البته نباید از فراکسیون ها انتظار زیادی داشت. کمیسیونهای تعریف و جایگاه مشخص و دائمی در آیین نامه داخلی مجلس دارند و باید در زمانهای خاص و تعیین شده تشکیل جلسه دهند اما فراکسیون ها تشکل هایی مقطعی هستند و قوی بودن فراکسیون ها به فعالیت اعضای آن بستگی دارد.

سه گزارش فردا ،وی با تاکید بر اینکه فراکسیون های سیاسی نسبت به سایر فراکسیون ها فعال تر بوده اند، خاطرنشان ساخت: شاید یکی از دلایل این موضوع این باشد که فضای حاکم بر کشور ما یک فضای سیاسی است و حتی سایر مسائل جامعه نیز در قالب مسائل سیاسی دنبال می شود.