آیا رشد شاخص بورس واقعی است؟

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: امروز شاخص کل بازار سرمایه، توانست از مرز ۳۷ هزار واحد نیز بگذرد؛ رشدی که در چند ماه گذشته تقریباً باورناپذیر بوده و توانسته بیش از دوازده هزار واحد افزایش را به ثبت برساند. در حالی که این روز‌ها بسیار از رشد واقعی بازار سرمایه سخن گفته می‌شود و اینکه این رشد ناشی از وضعیت مثبت اقتصادی کشور است، ولی بسیاری بر این باورند که این رشدی ناشی از عوامل دیگر از جمله نرخ ارز است. 

رشد سریع شاخص در بازار سرمایه کشور، به شدت خبرساز شده و به اصطلاح رکورد شکنی‌های این بازار هر روز تکرار می‌شود. این در حالی است که برخی سخن از وجود حباب در بازار به میان می‌آورند و برخی نیز این رشد را ناشی از وضعیت مثبت اقتصادی کشور و رشد بهای سهام شرکت‌های بورسی می‌دانند.

بورس حبابی نیست، ارزی است

چندی پیش، شمس‌الدین حسینی، وزیر اقتصاد کشور اعلام کرد که هیچ حبابی در بورس نمی‌بیند. وی درباره رشد شاخص بورس در روزهای اخیر اظهار کرده: در این باره دیدگاه‌های کار‌شناسان و تحلیلگران بازار سرمایه ارائه شده و واقعیت امر این است که یک برداشت صریح از اوراق سهام این است که معرف ارزش دارایی‌ها هستند.

وی همچنین گفت: وقتی نرخ ارز افزایش یافته، این دارایی‌ها نیز ارزش پیدا کرده‌اند و به طور طبیعی ارزش اوراق نیز بالا می‌رود و به همین دلیل پیش بینی‌ها حکایت از تداوم این رشد دارد. شمار چشمگیری از شرکت‌هایی که در بورس تهران حضور دارند، شرکت‌هایی هستند که سود و درآمدهای صادراتی‌شان برگرفته از نرخ ارز است که این امر نیز سبب افزایش سود شده است.

دقیقاً مشخص است که شمس‌الدین حسینی، به تأثیر نرخ ارز بر افزایش سود و ارزش ذاتی سهام شرکت‌ها اشاره داشته است. به این دلیل وی بورس را حبابی نمی‌داند.

چندی پیش نیز حسین عبده تبریزی در گفت‌وگو با تابناک به تأثیر بی‌چون و چرای نرخ ارز و افزایش آن در افزایش شاخص بورس تأکید کرده بود و قیمت سهام را سپر تورم خواند؛ مسأله‌ای که گویا به مرور زمان تیم اقتصادی دولت نیز به آن پی برده و دیگر کمتر سخنی از رشد شاخص در پی رشد اقتصاد کشور می‌شود.

اما یکی از کار‌شناسان بازار سرمایه نیز در گفت‌وگو با تابناک، رشد نرخ ارز را عاملی کارآمد در افزایش شاخص می‌داند.

نقش پررنگ دولت در افزایش شاخص بورس

این کار‌شناس بورسی در ادامه افزود: شاخص ناشی از چند عامل می‌تواند رشد داشته باشد؛ معاملات سهام با قیمتی جدید و بالا‌تر، تغییرات قیمتی سهم و همچنین ورود سهام جدید به بازار. ورود سهام جدید در راستای سیاست اجرایی اصل ۴۴ قانون اساسی از سوی دولت صورت می‌گیرد و در واقع دولت فروشنده سهام است که ۳۰ درصد نقد و الباقی به صورت اقساط ارائه می‌شود. البته سهام عمومی نیز وجود دارد که درصد آن کمتر است.

وی افزود: تغییرات قیمت سهم نیز اساساً تأثیر مثبت بر شاخص بورس دارد؛ برای نمونه، به تازگی یکی از شرکت‌های بورسی به دلیل نداشتن توان در پرداخت بدهی‌های خود، مجبور به فروش سهام خود به بهایی بیشتر به یکی از زیر مجموعه‌های بانک ملی شد. پس مشخص است که بیشترین نقش را در این میان و در خرید و فروش سهام دولت به عهده دارد.

رشد شاخص در پی رشد نرخ ارز

این کار‌شناس بورسی با اشاره به تغییرات سود سهام شرکت‌ها گفت: از عوامل دیگر در افزایش یا کاهش شاخص تغییرات سود سهام است که در حال حاضر و با توجه به شرایط تحمیلی به اقتصاد کشور، گران شدن خریدهای خارجی و اصلاح سطح قیمت‌ها این عوامل منجر به کاهش سوددهی شرکت‌ها می‌شود. البته این امر با رشد و افزایش تولید جبران شدنی است. در این میان شرکت‌هایی که فروش صادراتی و در واقع درآمد ارزی دارند از سویی با افزایش سود روبه‌رو می‌شوند.

وی افزود: در حال حاضر سه نوع نرخ ارز در فضای اقتصادی کشور وجود دارد که یکی نرخ ارز مرجع، دوم ارز مبادلاتی و سوم ارز توافقی است. در این میان هر شرکتی که درآمدش ارز صادرات است، منافع بسیاری دارد که بخش مهمی از این شرایط در سال جاری ایجاد شده است که دلیل آن، وجود نرخ‌های ارز رسمی بالا‌تر از نرخ ارز مرجع است.

این کار‌شناس بورس اذعان دارد که نرخ ارز کمک شایانی به رشد شاخص بورس کرده است؛ اما اشاره می‌کند: گران شدن ارز و آثار ناشی از رکود اقتصادی و همچنین وجود برخی محدودیت‌های تجاری، همگی منجر به زیان شرکت‌ها خواهند شد. در این میان شرکت‌هایی که بدهی ارزی داشته باشند، زیان می‌‌بینند و هرچند شرکت‌های صادراتی اکنون سوددهی بالایی دارند؛ اما با روند افزایش نرخ ارز معلوم نیست این شرایط و افزایش شاخص ادامه داشته باشد.

تغییر پایه پولی کشور، ارائه ندادن صورت‌های مالی میان مدت

این کار‌شناس بورس به نکته قابل تأملی اشاره می‌کند و آن این که ورود ارز مبادلاتی به فضای اقتصادی کشور، منجر به تغییر پایه پولی کشور شده است و این امر از سویی منجر به آن می‌شود که شرکت‌هایی که با ارز مرجع اقدام به دریافت تسهیلات کرده‌اند اکنون باید با نرخ ارز مبادلاتی اقدام به بازپرداخت بدهی خود کنند که این امر زیان آن‌ها را در پی دارد و سوددهی آن‌ها در این شرایط در بورس تداوم نخواهد داشت. در واقع تغییر پایه پولی کشور و همچنین نوسانات نرخ ارز و اصلاح سطح قیمت‌ها (هزینه استثنایی) شرکت‌های بورسی را با زیان مواجه می‌کند.

این کار‌شناس با اشاره به اینکه هم‌اکنون نمی‌توان نسبت به رشد شاخص بورس نظری داد، دلیل این امر را ارائه نشدن صورت‌های مالی میان مدت اعلام کرد و گفت: هنوز صورت‌های مالی شرکت‌ها در میان مدت که قرار بوده در شهریور ماه ارائه شود، به دلیل همین ابهامی که در کاربرد استاندارد‌هاست، ارائه نشده تا بتوان درباره رشد شاخص اظهار نظر کرد. واقعی یا غیر واقعی بودن رقم شاخص، هنگامی مشخص می‌شود که این صورت‌های مالی و اطلاعات مربوط به شرکت‌ها ارائه شود.

این کار‌شناس درباره معضل دیگری که شرکت‌های بورسی با آن روبه‌رو هستند توضیح داد و گفت: یکی دیگر از مشکلات روبه‌رو بودن بسیاری از صنایع در کشور با پدیده قاچاق است. تولید داخل مثلاً در نساجی با حجم انبوهی از قاچاق بی‌رویه و کنترل شده روبه‌روست که این امر کاهش سود شرکت‌های بورسی را به دنبال داشته و بخشی از صنایع را تبدیل به صنایع زیان‌ده کرده است.

این کار‌شناس در جمع‌بندی سخنان خود گفت: رشد نرخ ارز هم جنبه‌های مثبت برای بورس دارد و هم جنبه‌های منفی. فعلاً شاخص در رویارویی با افزایش نرخ ارز رشد داشته است اما، شرایطی از جمله تغییر پایه پولی، ادامه نوسانات نرخ ارز و همچنین اصلاح سطح قیمت‌ها یا هزینه استثنایی می‌تواند زیان شرکت‌ها و افت شاخص را به دنبال داشته باشد؛ افزون بر آن که هنوز تأثیر اصلاح سطح قیمت‌ها و اطلاعات مربوط به آن در سود و زیان شرکت‌ها به دلیل ارائه نشدن صورت‌های مالی میان مدت مشخص نیست.

به گزارش تابناک،هرچند رشد شاخص بازار سرمایه در کشور می‌تواند تأثیر مثبتی بر فضای اقتصاد کشور داشته باشد و در مجموع هدایت نقدینگی را به سمت بازاری مثبت در دست بگیرد؛ اما این رشد که در ماه‌های اخیر سرسام آور بوده، شک و شبهه‌هایی درباره عوامل دخیل را در پی داشته است.

دلیل این امر آن است که تا چند ماه گذشته، رشد شاخص منفی بوده و چند بار بازار سهام با سقوط و رکود روبه‌رو بود، ولی از هنگامی که نرخ ارز در بازار آزاد شروع به افزایش کرد، رشد بازار سهام نیز رقم خورد. حال با توجه به اوضاع کنونی برخی در خصوص تداوم این رشد هشدار می‌دهند.