الو‌های تاریخ ساز عالم سیاست

آفتاب: یک تلفن می‌تواند یک انسان و حتی انسان‌های بی‌شماری را به خنده، گریه و خشم وا دارد، اما از میان این تعداد مکالمه بی‌شمار و غیر قابل شماره، تعداد انگشت‌شماری مکالمه تلفنی هست که لقب تاریخی را به خود اقتصاد داد ه‌اند. یکی از مکالمات تاریخی گفت‌وگوی حسن روحانی با باراک اوباما بود که در هفته گذشته رخ داد. نگاهی داریم به چند مکالمه که در فرهنگ ارتباطات به مکالمات تاریخی مشهور هستند.

تلفن سرخ
سابقه وجود خط تماس اضطراری، اما به زمان جنگ سرد برمی‌گردد که در آن زمان، خط تماسی به نام تلفن سرخ، بین رهبران شوروی و آمریکا برقرار شده بود. در واقع، پس از بحران موشکی و خطر جنگ اتمی بین آمریکا و شوروی، رهبران دو کشور تصمیم گرفتند یک تلفن تصویری بین کاخ سفید و کرملین برقرار کنند.

بنابراین گزارش، ششم آوریل 1963 نماینده شوروی در کنفرانس خلع‌‌سلاح ژنو اعلام کرد که «نیکیتا خروشچف» با استقرار چنین خط مستقیمی بین مسکو و واشنگتن موافقت کرده است؛ ایجاد خط تلفن تصویری توسط «جان‌اف‌کندی» پشنهاد شده بود تا بدین ترتیب، خطر جنگ توسط یک حادثه ناخواسته از بین برود. در آن زمان پذیرفتن تلفن قرمز توسط کرملین، رهبران آمریکا را بسیار خشنود کرد. این خط تماس بحرانی نخستین بار در سال 1967و در خلال جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل مورد استفاده رهبران آمریکا و شوروی قرار گرفت.

 استفاده از این خط تماس بحرانی در جنگ بین هند و پاکستان در سال 1971، در جنگ 1973 اعراب و اسرائیل، در سال 1979 و حمله شوروی به افغانستان در بحران‌های لهستان و لبنان نیز بارها مورد استفاده رهبران آمریکا و شوروی قرار گرفت و از احتمال وقوع حادثه‌ای عمدتا اتمی در این درگیری‌ها جلوگیری کرد. پیش از آن که یک بار در بحران 10 روزه کوبا که جهان تا آستانه یک جنگ هسته‌ای پیش رفت با یک تماس تلفنی میان برادران کندی و یافتن راه‌حل برای بحران، اتش‌ جنگ سرد خاموش شد.

سلام آقای رئیس‌جمهور
آخرین مکالمه‌ای که لقب تاریخی و تاریخ‌ساز گرفته است، همین هفته قبل اتفاق افتاد. در حالی که همه اخبار را دنبال می‌کردند که آیا دو رئیس‌جمهور ایران و آمریکا با هم دست می‌دهند یا خیر؟ مجلس‌ها یکی پس از دیگری به اتمام می‌رسید و چنین خبری درج نمی‌شد. پس از دیدار وزرای خارجه ناگهان خبری روی خبرگزاری‌ها قرار گرفت که توانست تیتر اول تمام رسانه‌های جهان شود.

این اولین تماس از سال 1979 به بعد بود و اولین تماس تلفنی دو رئیس‌جمهور در تمام تاریخ. حالا دیگر همه ماجرا را می‌دانند. تماس تلفنی باراک اوباما با روحانی در لحظاتی که وی در حال عزیمت به فرودگاه جان‌اف کندی بود تا ایالات متحده را به مقصد جمهوری اسلامی ایران ترک کند، باعث بهت و حیرت همگان شد. اوباما در این تماس تلفنی اظهار داشته که با رئیس‌جمهور کشورمان تماس گرفته تا احترام خود به ملت ایران را ابراز و اعلام نماید و یاد‌آور شده که اگر دو کشور بتوانند بر سر مساله هسته‌ای و نیز حل و فصل بحران سوریه توافق نمایند، گسترش روابط دو کشور دور از دسترس نیست.

پوتین و بوش/همدردی شرق با غرب
چهار هواپیما که از فرودگاه‌های لوگان اینتر نشنال، دالاس اینتر نشنال و .... به مقصد کالیفرنیا در پرواز بودند،‌دزدیده شدند دو فروند به ساختمان‌های مرکز تجارت جهانی اصابت کردند، یک فروند با ساختمان پنتاگون برخورد کرد و دیگری در پنسیلوانیا سقوط کرد. این حادثه در روز یازدهم سپتامبر از سوی القاعده انجام شد، یکی از بزرگترین حملات  طول تاریخ ارزیابی می‌شود.

شاید بهت این عمل مدتی جهان را در موضع سکوت قرار داد اما باز هم تلفن نقش تاریخی خود را انجام داد. یک سوی تلفن ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه بود که آن روز‌ها آمریکا از تمایلات جاه‌طلبانه او می‌ترسید و آن سوی خط هم جورج بوش پسر. پوتین در این تماس تلفنی بر لزوم عزم جدی برای مبارزه با تروریسم صحبت کرد. جورج بوش بعد‌ها در مورد این تماس تلفنی گفت:‌«پوتین اولین سیاستمدار خارجی بود که در این حادثه با من ابراز همدردی کرد و این حادثه را به من تسلیت گفت.»

چه کسی خبر داد /افشاگر واترگیت
در جریان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تعدادی از ماموران اف‌بی‌آی وارد ساختمان هتل واترگیت محل استقرار ستاد انتخاباتی حزب دموکرات ایالات متحده آمریکا شدند و دستگاه‌های شنود کار گذاشتند و سپس اسناد و مدارکی را برای اهداف مختلف به سرقت بردند. این اقدام غیر‌قانونی با پیدا شدن یک نوار کاست توسط یک مامور حراست هتل به‌طور تصادفی لو رفت و روزنامه واشنگتن پست از طریق دو تن از روزنامه‌نگاران خود به نام‌های باب وودوارد و برنشتاین این مساله را به اطلاع افکار عمومی رساندند. این ماجرا تبدیل به یکی از بزرگترین رسوایی‌های تاریخ آمریکا شد که در نهایت به آنجا ختم شد که به تدریج پای مقامات کاخ سفید و مشخصاً نیکسون به میان آمد و بسیاری از ناظران سیاسی تقاضای «استیضاح» او را کردند. بدین ترتریب روز هشتم اوت 1974 نیکسون اولین رئیس‌جمهوری تاریخ آمریکا بود که مجبور به استعفا از مقام خود شد و روز بعد «جرالد فورد» معاون او مراسم تحلیف را برای انتقال پست ریاست جمهوری به جای آورد. اما «تلفن» کجای این ماجراست؟

اطلاعات از طریق یک تماس تلفنی به دست آمده بود. 19 ژوئن 1972 خبر چینی با باب وودوارد تماس گرفت و به او اطلاعات رسوایی را داد، نام این افشاگر تا مدت‌ها یک راز بود تا 10 سال معلوم شد که «مارک فلت» یکی از افسران ارشد اف‌بی‌آی کسی بود که سال‌ها به نام Deep Throat شناخته می‌شد. البته یک مکالمه تلفنی دیگر نشان می‌دهد که نیکسون هویت افشاگر را می‌دانسته. در نوار صوتی که 19 اکتبر 1972 در دفتر رئیس‌جمهور آمریکا ضبط شده و در همین سال‌های اخیر منتشر شده است، صدای هالدمن،‌رئیس وقت کارکنان کاخ سفید شنیده می‌شود که به نیکسون می‌گوید؛ «می‌دانیم چه اطلاعاتی و از طریق چه کسی لو رفته است.» نیکسون در ادامه این مکالمه از هالدمن می‌پرسید؛ «کسی از سازمان اف‌بی‌آی اطلاعات را لو داد؟» بله قربان / چه کسی ؟ / مارک فلت/ و رئیس‌جمهور با لحنی آزرده باز می‌پرسید؛ «برای چه چنین غلطی کرده؟»