آفتابنیوز : گزیده اظهارات مرتضی بانک در گفتوگو با «اعتماد» را در ادامه میخوانید:
* وضعیت اقتصادی در دولت گذشته را اگر بخواهیم با شرایط موجود مقایسه کنیم نخستین موضوعی که بسیار قابل توجه است و برای مردم هم تقریبا مشخص است میزان درآمدی است که آن دولت داشته است. این درآمد در تاریخ دولتهای پس از انقلاب بیسابقه بود و شاید بتوانیم آن را برابر با کل درآمدهای بعد از انقلاب بدانیم. این مبلغ بسیار هنگفت، چیزی در حدود 700 میلیارد دلار بوده و امروز دولت آقای روحانی با نفتی که بشکهای زیر ٤٠ دلار است در حال تنظیم اقتصاد است؛ اگر تنها همین رقم را در نظر بگیریم و اضافه بکنیم که دولت قبل با بدهیهای کلانی که تنها چیزی حدود ١٤٠ هزار میلیارد تومان آن ناشی از مصوبات سفرهای استانی بوده است، روبهرو بود. قابل توجه که این مبلغ با قیمتهای سالهای ٨٥ و ٨٧ و٩٠ بوده است و اگر بخواهد با معیارهای الان مقایسه شود این ١٤٠ هزار میلیارد تومان چندین برابر شده است. بخشی از این تعهدات در زمانی بوده است که دلار ٧٠٠ تا ٨٠٠ تومان قیمت داشته است، دلاری که یکشبه به ٣ تا ٤ هزار تومان هم رسید. اینکه ارزش پول کشور یکشبه به یکچهارم کاهش پیدا بکند آن هم با آن درآمدهای وحشتناک بدون شک یک فاجعه تاریخی است. این همه تعهدات هم وجود داشته است. علاوه بر سفرهای استانی بدهی کلان بعدی هم بدهی بانکها بوده است. بحث مسکن مهر هم موضوع بعدی است که تعهدات کلانی بر دوش این دولت گذاشته است، بدون اینکه اصلا منبعی برای آن در نظر گرفته شده باشد. این وضعیت عمومی و کلی بود که در کنار تورم ٤٠ درصدی در کشور حاکم بود. به علاوه، رکود شدید موجود آن زمان و شاخصهای عمومی اقتصادی که همگی به ضرر مردم و به صورت منفی بود. رشد منهای شش درصدی در کشور که توسعه را با بحران جدی روبهرو کرده بود که واقعا در تاریخ پس از انقلاب چنین چیزی بیسابقه بوده است آن هم با وجود آن حجم از درآمدها.
* چیزی حدود ٢٠٠ هزار میلیارد فقط بدهیهای بانکی بود. ضمن آنکه در سال ٩٢ بسیاری از ذخایر استراتژیک ما مثل گندم دچار مشکلات اساسی بود که اخبار اینها منتقل نشد.
* شرایط اقتصادی کشور از نظر تولید، رشد و قیمتها شرایط بسیار نگرانکنندهای بود. در کنار اینهمه مشکلات باید به مساله فساد در این دوره اشاره کرد که به همان صورت که درآمدهای بیشمار در دولت قبل ایجاد شد، فسادی هم که در این دوره به وجود آمد در کشور بیسابقه بوده است. از جمله آنها بحث فساد سه هزار میلیاردی و تخلفات بابک زنجانی نمونههای آن است. در نتیجه مشکلات اقتصادی و مفاسد گسترده برای دولت جدید هزینههای بسیار سنگینی تحمیل کرده است.
* از لحاظ سیاست خارجی ما در شرایط خوبی نبودیم. سیاست خارجی ما به خصوص در چهار سال دوم دولت سابق دیگر وجود خارجی نداشت. سیاست خارجی دارای دو بخش است. یک بخش روابط دوجانبه است و بخش دیگر روابط بینالمللی. در روابط دوجانبه تقریبا میتوان گفت رفت و آمد اساسی وجود نداشت و با کشورهای غربی و اروپایی تحریم کامل شده بودیم و سایر دیدارها در سطوح بسیار پایین انجام میشد. در کشورهای منطقه هم تردد خاصی نداشتیم و تنها با یکی دو کشور رفت و آمد انجام میشد. البته هر نوع رابطهای که داشته باشیم برای کشور خوب است اما این روابط منفعتی برای ما نداشت. با همسایهها هم ما دچار مشکلات گستردهای بودیم و رفت و آمدها آنچنان چشمگیر و سازنده نبود. در روابط بینالملل هم فقط و فقط آنچه اتفاق میافتاد شرکت در جلسات و مجامعی بود که به صورت روتین برگزار میشد و هیچ ارزش جدیدی در روابط دوجانبه ما ایجاد نمیکرد. در برخی مجامع هم که در حد مدیرکل برگزار میشد و از کشور ما خلاف شئونات در سطح رییسجمهور شرکت میکردیم و حتی در این اواخر شاهد بودید که حتی هیچ کس هم به استقبال رئیس دولت نیامد.
* این سالها همان سالهایی بود که ما ٦ قطعنامه گرفته بودیم. این قطعنامهها، قطعنامههای بسیار هزینهبری برای کشور ما بود اما متاسفانه در آن سالها تا ساعتهای پایانی صدور قطعنامه هم تحلیل مجموعه کارشناسی سیاست خارجی دولت این بود که قطعنامهای صادر نمیشود و با همین نگاه و نیت که ما تحریم نمیشویم، فعالیتها برنامهریزی شده بود. فکر میکردند که سیاست خارجی تقابلی و طرح موضوعاتی مثل هلوکاست هزینهای برای ما ندارد اما دیدیم که آنقدر قدرت تحلیل غیردقیق بود که نه یک بلکه شش قطعنامه در ذیل فصل هفت منشور ملل متحد علیه ما صادر شد. به خوبی هم میدانید که خارج شدن از تعهدات و محدودیتهای این قطعنامهها تحت فصل هفت منشور به این سادگیها نخواهد بود.
* به شرایطی رسیده بودیم که بر اساس مصوبه کنگره آمریکا به ما اجازه داده بودند که نفت را تا سقف یک میلیون بشکه و تنها به شش کشور بفروشیم.
* تبلیغات دست دولت نیست و خدمات دولت در برنامههای رسانه ملی جایگاه ویژهای ندارد. فوقش دولت میتواند یکی یا دو روزنامه یا سایت همسو را با خود همراه کند اما آنچه خوب میتواند کار و اطلاعرسانی بهموقع کند گزارشهای مختلفی است که صدا و سیما و نهادهای رسمی خبری انجام بدهند که این فرصت در اختیار دولت نیست. اینکه برخی ایراد میگیرند باید بدانند که عمده ایراد از رسانه ملی است که نمیخواهد نقش این دولت را در ساماندهی مشکلات اقتصادی و سیاسی منعکس کند.
* در شرایط کنونی بخش زیادی از مشکلات اقتصادی دولت قبل در حال حل شدن است. تورم ٤٠ درصدی الان به ١٤ درصد رسیده است. الان ثباتی که در وضعیت اقتصادی کشور و ارز به وجود آمده است و رشد ٣ درصدی اقتصادی کارهای بسیار مهمی است که انجام شده است. من میخواهم سوال کنم چطور آقایانی که تا این اندازه احساس دلواپسی دارند، در زمانی که ارزش پول ملی به یکچهارم رسید کجا سوال کردند که چرا ارزش پول یک کشور به این میزان رسید و به هیچکس هم پاسخگو نبودند؟ آن زمان کجا بودند آقایان؟ همین افراد اما حالا برچسب منتقد دولت با خود دارند و تلاش میکنند ایرادی از دولت بگیرند تا سکوت سالهای قبلشان را جبران کنند.
* یکی از وزرای سابق آمده است و گفته که حقوق وزرای دولت یازدهم ٤٠٠ برابر شده است که این موضوع یک دروغ آشکار است اما سطح مسائلشان هم در همین حد است تا دولت را تخریب کنند. البته نهاد ریاستجمهوری در این مورد هم شکایت میکند چراکه نسبت دروغ به دولت داده شده است. همین آقای وزیر سابقی که چنین اتهامی را به دولت زده من نمیدانم که میتواند بیاید پاسخ دهد که چگونه وزارتخانه ایشان در طول سه سال ١٤٣٠ سکه طلا از همین دولت گرفته است؟ آیا میتواند بیاید پاسخ بدهد که با این سکههای طلا چه کرده است؟
* یک گزارشی یادم هست که جانشین معاونت نیروی انسانی رئیسجمهور مطرح کرد که چیزی حدود نزدیک به ٥٠٠ هزار نفر در دولت سابق به صورت قراردادی به دولت اضافه شدهاند. این نکته را هم در نظر بگیرید که با نحوه یارانه پرداخت کردن دولت سابق ٧٥ میلیون نفر یارانهبگیر هم تبدیل به حقوقبگیر دولت شدهاند چراکه قرار این بود که سوبسیدها حذف بشود و درآمدی که از این طریق ایجاد میشود بخشی برای کمک به اقشار ضعیف و بخشی برای تولید و بهداشت و بخشی دیگر به خزانه دولت برود. خب زمانی که هیچ یک از این اتفاقات نیفتاده است یعنی اینکه مردم را حقوقبگیر خودمان کردهایم. یعنی ٧٥ میلیون نفر حقوقبگیر درست کردهایم.
* قرار بود از حذف سوبسیدها به مردم کمک کنیم که درآمد حاصل از آن حدود ٢٥ هزار میلیارد تومان بیشتر نبود اما دولت بیش از ٤٥ هزار میلیارد تومان یارانه پرداخت میکند. نه سهم تولید را دادند و نه سایر بخشها و این به این معنی بود که سوبسیدها به صورت نقدی دو برابر گذشته پرداخت میشود، نتیجتا اقتصاد کشور را تخریب و تورم و نقدینگی را بالا برد. این پول خود مردم بود که تحت عنوان یارانه نقدی پرداخت کردند. غیر از این هم چیزی حدود ٤٥٠ هزار نفر به انحای مختلف شرکتی به دولت اضافه شدهاند. در نهاد ریاستجمهوری از زمانی که دولت هشتم به دولت نهم تحویل داده شده است، چیزی حدود ١٧٨٠ نفر کارمند داشته است که زمانی که دولت یازدهم دولت را تحویل گرفت کارکنان نهاد حدود ٣٧٠٠ نفر بودند یعنی ٢٠٠٠ نفر در طول این دو دولت به نهاد ریاستجمهوری اضافه شدند که خیلی از آنها هم تحصیلات مناسب و کارشناسی ندارند.
* ریخت و پاشهای زیادی در سالهای دولت قبل شکل گرفته بود که من باز هم میگویم که برداشت ١٦ میلیارد تومانی یکی از آنها بود. اینکه در روزهای آخر تصمیم بگیرند به دانشگاهی که به صورت خصوصی قرار است راهاندازی شود از حساب نهاد ریاستجمهوری کمک کند یعنی فراقانونی عمل کردن. البته در مورد ١٦ میلیارد تومان اقدامات حقوقی در موعد خودش انجام شده است و شاید یکی از موضوعات پرونده این روزهای آقای بقایی باشد. دیوان محاسبات همان موقع پول را برگرداند و در حال حاضر هم خود دیوان محاسبات پرونده را دنبال میکند اما هنوز محکومیتی در این پرونده به صورت مشخص اعمال نشده است.
* چیزی حدود ٣٤ میلیارد تومان ادعا از سوی یک پیمانکار در مورد اجلاس غیرمتعهدها وجود دارد که این موضوع هم جای بحث دارد که کل کار عملیات اجرایی این اجلاس را به یک بخش خصوصی دادهاند که از فرودگاه تا فرودگاه و شام و ناهار را یک شرکت انجام دهد. آن هم با رقمهای بالایی که تعهداتش بهجامانده است. حالا این پیمانکار از ما طلبکار است. مجموعا حدود ٩٠ میلیارد تومان از این دست ادعا در نهاد ریاستجمهوری به عنوان بدهی وجود دارد که با رقمهایی که ما داریم اصلا قادر به پرداخت نیستیم که پیشبینیهایی صورت گرفته است.
* در موضوع مربوط به صندوق قرضالحسنه شهیدان رجایی و باهنر این صندوق بعد از شهادت شهیدان رجایی و باهنر برای کمک به کارکنان نهاد ایجاد شده بود اما آمده بودند و با یکسری اقدامات غیرحقوقی آن را تبدیل به یک صندوق خصوصی کرده بودند که با اقدامات قانونی که در این مورد شد صندوق به جایگاه اصلی خود برگشت.
* تخلف واقعا خیلی زیاد است. ٤٢ میلیارد تومان تنها در عرض سه سال سکه طلا خریده بودند و توزیع کرده بودند. ٤٢ میلیارد تومان رقم کمی نیست که در عرض سه سال ٧٤ هزار سکه طلا از اعتبارات نهاد ریاستجمهوری خریداری شود. شما ببینید همین بیتوجهی به قانون به جایی رسید که ما الان با مصوبههایی از دولت قبل روبهرو هستیم که مراحل تصویبنامه را نگذرانده و به مجلس هم نرفته اما مصوبه شده است. تعدادشان هم یکی دو تا نیست. واقعا حجم تخلفات از ریز و درشت بسیار زیاد است. اگر ما بخواهیم این موارد را به مردم بگوییم جز مکدر شدن خاطر آنها نتیجهای نخواهد داشت. ما باید تلاش کنیم تا برنامههای دولت اجرا شود و من معتقدم که اگر برنامههای دولت انجام شود نظرات مردم جلب میشود.
شما در اظهاراتتان هم مطرح کردید که منتقدان دولت و به ویژه افراطیون پس از توافق هستهای تصمیم گرفتهاند که به میدان بیایند و با دولت مخالفت کنند. به نظر میرسد که این توافق زیاد به مذاق آنها خوش نیامده است و در تلاش هستند با چنین اقداماتی هم اجازه موفقیتهای بیشتر به دولت را ندهند، هم در انتخابات امسال مجلس تاثیر بگذارند و هم اینکه به نوعی مانع از پیروزی آقای روحانی در انتخابات بعدی ریاستجمهوری شوند. چقدر فکر میکنید در این مسیر بتوانند موفق شوند؟
* افراطیون همه تلاششان بر این است که برنامههای شاخص دولت اجرایی نشود. مقاطعی هم که برنامههای دولت موفقیتآمیز اجرا میشود همان شیوه تبلیغات منفی خودشان را در سطح بسیار گستردهای جایگزین میکنند تا آن را تخطئه کنند یا آثارش را از بین ببرند. تلاششان را برای به نتیجه رسیدن مذاکرات هستهای شاهد بودید، چراکه میدانستند اگر این اتفاق بیفتد تمام آن چیزی که در طول این هشت سال ساخته بودند، فرو میریزد. در بحث هستهای، دولت همه خط قرمزها را رعایت کرد و حتی فراتر از آنها رعایت کرد و توانست توافق را انجام بدهد. این اتفاق خیلی مهمی است که شش قطعنامه یکجا برداشته شود. من واقعا این سوال برایم وجود دارد که زمانی که پشت سر هم قطعنامه صادر میشد و این همه محدودیت و مشکل اقتصادی را به وجود آورد، یک نفر نگفت این مسائل باید به بحث و مناظره گذاشته شود. این افرادی که حالا اینقدر نگران هستند آن موقع کجا بودند؟ اما حالا که قطعنامهها برداشته شده است اینگونه ابراز احساسات منفی میکنند. این دوگانگیها را چگونه میخواهند پاسخ دهند؟ قوه قضائیه به دلیل شکایت مجلس احضارشان میکنند اما نمیروند جواب دهند اما خودشان میروند شکایت میکنند. این سیاست یک بام و دو هوا چیست؟ اگر خودت نمیروی تا در دادگاه شرکت کنی که نمیتوانی از کس دیگری بخواهی که به دادگاه بیاید. این همان رفتار دوگانه و عوامفریبانه است که در منتقدان دولت دیده میشود. در موفقیتهای دولت، سیاستشان این است که آنچنان دولت را تخریب کنند که نتایج موفقیتش دیده نشود. شما دیدید در فاصله یکماهه چقدر آقایان آمدند و مصاحبه کردند. از شکایت دولت قبل شروع شد و بعد هم مصاحبههای تخریبی و غیرمنطقی.