روز بدون روزنامه روز من نيست

آفتاب‌‌نیوز : •نظر شما در مورد رسانه هاى ايران چيست؟ آيا از روزنامه ها و سايت هاى خبرى ايران به عنوان منبع استفاده مى شود؟
به نظر من شما اين جا چيزهاى جالبى داريد. چيزى كه اولين بار نظر من را خيلى جلب كرد و متعجب شدم اين بود كه اين جا شما خبرگزارى دانشجويى داريد به نام ايسنا. چنين چيزى و با اين سرعت كه توسط دانشجويان كار شود را نه در آلمان ديده ام و نه حتى در اروپا شنيده ام. البته در دانشگاه ها و موسساتى كه روزنامه نگارى تدريس مى كنند سايت هايى وجود دارد كه دانشجويان آنها را اداره مى كنند ولى نه كيفيتى دارند و نه كسى آنها را جدى مى گيرد. در مورد روزنامه هاى ايران هم شناختى دارم. مثلاً قبل از اين روزنامه شرق را مى شناختم. اما در رابطه با تاثيرات روزنامه ها و رسانه هاى ايران و استفاده از آنها در خارج از ايران، همه بيشتر مراجعه مى كنند به خبرگزارى هايى مثل ايرنا، ايسنا يا صدا و سيما. دليل اين هم دولتى بودن اينها است. از يك طرف نسبت به روزنامه ها سريع تر عمل مى كنند و از طرف ديگر جايگاه آنها به شكلى است كه امكان بسته شدنشان وجود ندارد. ولى روزنامه ها و خبرگزارى هايى كه خصوصى هستند و وابسته به دولت نيستند هر لحظه ممكن است بسته شوند. اين دلايل باعث مى شود كه اطمينان و ثباتى كه لازم است نسبت به روزنامه و خبرگزارى خصوصى وجود نداشته باشد.
•وضعيت روزنامه نگارى در خاورميانه چگونه است؟
تغييرات در حال رخ دادن و رو به پيشرفت است. اين رسانه ها هر روز تغيير مى كنند و كمتر دولتى و بيشتر غيردولتى مى شوند. مثل روزنامه هاى عربى كه در لندن چاپ مى شوند مانند الحيات. البته نبايد خيلى سريع منتظر تغييرات اساسى بود. پيشرفت در اين منطقه را بايد با اروپاى شرقى مقايسه كرد. وقتى كمونيسم رفت و رسانه هاى جديد آمدند همه انتظارات زيادى از رسانه هاى اين منطقه داشتند. در خاورميانه پيشرفت هاى زيادى اتفاق افتاده. ۱۰ سال است كه ما در منطقه خاورميانه شبكه تلويزيونى ماهواره عربى داريم (الجزيره). البته بايد گفت كه اين هنوز اتفاق زيادى نيست تا جايى كه بتوان اسم آن را دموكراسى گذاشت ولى قدمى كوچك در راهى درست است. بايد صبر و تحمل داشته باشيم.
•بسيارى از خبرهاى دنيا در مناطقى مثل ايران، عراق، افغانستان يا كشورهاى آفريقايى اتفاق مى افتد ولى رسانه هاى اين كشور نمى توانند موضوع را به خوبى پوشش دهند و اين خبرگزارى هاى مهم دنيا هستند كه اين كار را مى كنند، علت چيست؟
چيزى كه خيلى مهم است و يونسكو هم به آن اشاره كرده جغرافياى خبر است. موقعيت جغرافيايى است كه وجود دارد. مثلاً نزديكى ايران به عراق باعث شد كه خبرگزارى ايرنا اولين جايى باشد كه بتواند خبر دستگيرى صدام را پوشش دهد. اما اينكه نتوانست خبر را ادامه دهد و خبرگزارى هاى بزرگ سوار ماجرا شدند و خبرها را زودتر دادند و به عنوان منبع مورد استفاده قرارگرفتند، چند نكته مهم و تاثيرگذار وجود دارد. مهمترين آن اعتماد به آنها است. مثلاً در مورد ايرنا كه جايى كاملاً دولتى است، اين خود باعث مى شود كه محدوديت ايجاد شود و اعتماد زيادى به آن در مقابل خبرگزارى هاى بزرگ مثل آسوشيتدپرس، فرانسه و... وجود نداشته باشد. اين موقعيت براى خبرگزارى دولتى كشورهاى ديگر مثل شينهوا (خبرگزارى كشور چين) و جاهاى ديگر هم وجود دارد.
•در ايران ما هر روز شاهد شكل گيرى خبرگزارى جديدى هستيم كه سعى مى كند خبر را زودتر از ديگران بدهد. مى خواهم بدانم در حال حاضر در دنيا چقدر سرعت و كيفيت مهم است و تا كجا بايد سرعت قربانى كيفيت شود؟
هر دو اينها در كنار هم مهم است و يكى از آنها بدون ديگرى معنا ندارد. يك ضرب المثل انگليسى هست كه مى گويد: «سريع باش ولى قبل از اين كه سريع باشى درست باش.» هميشه بايد حقيقت را ارائه بدهيد. اين مشكل در تمام دنيا وجود دارد(قربانى شدن كيفيت در مقابل سرعت).همه در دنيا دوست دارند اولين خبرگزارى باشند كه خبر را برسانند و اين سرعت باعث مى شود كه كيفيت كم شود. اين سريع بودن مشكل ديگرى هم ايجاد مى كند. شما مى بينيد خيلى از خبرگزارى ها هستند كه سرعت بالايى دارند و خبرى را خيلى سريع در رسانه خود كه خبرگزارى، اينترنت يا تلويزيون است پخش مى كنند ولى ده دقيقه بعد يا يك ساعت بعد متوجه مى شوند كه اصلاً اين خبر واقعيت نداشته. اين اشتباه براى يك خبرگزارى معتبر و بزرگ شرم آور است و اعتبارش زير سئوال مى رود.
•براى اينكه بتوان هم خبر را سريع پوشش داد و هم اشتباه نكرد بايد چه نكاتى را در نظر گرفت؟
مهارت، استعداد و داشتن يك سرمشق هميشگى. دادن يك خبر و گزارش درست و سريع به آموزش قبلى شما ارتباط دارد. آموزش هايى كه به شما نشان مى دهد بايد به موقع تصميم بگيريد. داشتن تجربه هم خيلى مى تواند كمك كند. تجربه نشان مى دهد يك جاى آن ماجرا مى لنگد و بايد بيشتر تحقيق و دقت كنيد. مثلاً قبل از اين كه «هلموت كهل» از صدراعظمى آلمان بركنار شود فردى با سربرگ دفتر او خبرى را براى دفتر آسوشيتدپرس فكس كرده. آنها هم وقتى اين خبر مى رسد خبر را انتقال مى دهند. اصلاً توجه به اين نمى كنند كه بالاى خبر شماره تلفنى وجود ندارد. در اين مورد كه داستانى واقعى است و مربوط به يكى از دوستان نزديك من مى شود درست است كه آسوشيتدپرس سريع ترين بود و خبر مهمى را انتقال داد ولى به جاى آن اشتباه ترين خبر را هم ارسال كرد. وقتى از جايى مى خواهيد خبرى را بدهيد بايد سريعاً با آنجا تماس بگيريد و ببينيد كه آيا اصلاً واقعيت دارد. بايد چك كنيد.
•براى اينكه كسى بخواهد يك روزنامه نگار موفق شود چه چيزهايى لازم است؟
براى اينكه روزنامه نگار خوبى شويد ۱۰ درصد استعداد مهم است و ۹۰ درصد يادگيرى. روزنامه نگارى بيشتر صنعت است تا هنر. هميشه بايد دقت كنيد كه مى توان تهيه يك گزارش خوب را كاملاً ياد گرفت.
•بيشتر كتاب ها و تئورى هايى كه در حال حاضر در دانشگاه هاى ايران به عنوان روزنامه نگارى تدريس مى شود نسبت به گذشته تغيير چندانى نكرده است. مى خواهم بدانم آموزش اين رشته در دنيا با چه سرعتى در حال حركت و تغيير است؟
اين پيشرفت و سرعتش نسبت به گذشته خيلى زياد بوده و تفاوت هاى زيادى كرده است. چيزى كه ۴۰ سال پيش تدريس مى شده، شايد در تئورى ثابت باشد ولى چيزى كه در عمل مى بينيد كاملاً متفاوت است و جديد. تغييراتى كه در قسمت عملى روزنامه نگارى ايجاد شده تاثير زيادى روى تئورى هاى گذشته كه براى ۴۰سال پيش، ۱۰سال پيش و پنج سال پيش بوده گذاشته است. براى مثال مى توان روى روزنامه هاى آن لاين كه عمرى از آنها نمى گذرد نگاهى داشت. ببينيد از تاريخ شكل گيرى اين روزنامه نگارى كه از طريق اينترنت به وجود آمد تا همين حالا كه ما اين جا نشسته ايم چقدر تغيير كرده. اين نشان دهنده سرعت و حركت رو به جلوى روزنامه نگارى است.
•با بالا رفتن سرعت در انتقال اخبار از طريق شبكه هاى ماهواره اى، خبرگزارى ها و رسانه هاى آن لاين، چرا هنوز بايد روزنامه ها چاپ شوند؟
اين داستانى است كه هميشه وجود داشته است. بعد از اينكه راديو آمد همه گفتند روزنامه ها به پايان خط رسيدند و وقتى تلويزيون آمد اين حرف ها براى راديو زده شد و بعد از آمدن آن لاين و اينترنت همين اتفاق براى تلويزيون افتاد. اما همه ديدند كه اين داستان هيچ وقت درست نبوده. مخاطبان هركدام از اين رسانه ها هميشه بوده اند و هركدام جايگاه خودشان را دارند. بالارفتن سرعت و آمدن رسانه هاى جديد به معنى از دست رفتن جايگاه روزنامه ها نيست. براى خود من مهم است كه هر روز صبح وقتى قهوه مى خورم روزنامه را دست بگيرم و بخوانم.
•تاثير و جايگاه روزنامه نگارى آن لاين كجا است؟
بايد گفت روزنامه نگارى آن لاين خيلى چيزها را با خود به ارمغان آورده. اين نوع روزنامه نگارى خيلى مفيد، مثبت و مكمل بوده است. وبلاگ ها و وبلاگرها يكى از مهمترين اين ارمغان ها است. ولى از طرفى هم نبايد اين روزنامه نگارى را خيلى دست بالا گرفت. روزنامه نگارى آن لاين ابزار ارتباطى و رسانه توده ها نيست. طبق آمارى كه تهيه شده خبرهاى آن لاين چندان مورد استفاده قرار نمى گيرند. بررسى ها و آمارى كه از جوانان بين ۱۴ تا ۲۹ سال گرفته شده نشان مى دهد كه بيشتر اينها از اينترنت براى زدن اى ميل استفاده مى كنند و نه براى چيز هاى ديگر مثل خواندن خبر و يا خريد. اين نكته منفى است. نبايد روزنامه نگارى آن لاين را خيلى جدى گرفت و اين روزنامه نگارى نمى تواند جاى روزنامه ها و رسانه هاى چاپى را بگيرد.