آفتابنیوز : احد درويش متولی- اين روزها پس از كودتاي نافرجام در تركيه، بسياري از ناظران و تحليلگران پيرامون ساختگي ونمايشي بودن چنين اقدامي سخن مي گويند و آن را شويي از سوي اردوغان براي بهره برداري هاي سياسي مي دانند.
به نظرم سخت است كه بپذيريم همه آنچه در آن شب عجيب بر تركيه گذشت، يك نمايش پيشبينيشده از سوي اردوغان بوده است. براي رد چنين سناريويي ميتوان دلايل بسيار آورد، اما بگمانم آنچه دور از ذهن نيست و ميتوان در مورد آن بيشتر تامل كرد و دنبال فكت بود اين سناريو است كه اردوغان با اطلاع از چنين قصدي در بخشهايي از ارتش اجازه چنين اقدامي را تعمداً داده باشد. همانطور كه ميدانيد طي سالهاي اخير اردوغان چندين بار حملاتي را به مراكز پليس، قضايي و حتي ارتش به اتهام تلاششان براي كودتا سازماندهي كرده بود و تصفيههايي در اين نهادها صورت داده بود. اگر به شرايط او پيش از كودتا نظري بيفكنيد تاييد خواهيد كرد كه به دلايل مختلف او به چنين كودتايي نياز داشت پس نامحتمل نيست كه اين شبكه پيشتر از سوي دولت كشف و مانيتور شده باشد و آنها گذاشته باشند كار خود را بكند و البته تمهيدات لازم براي مقابله با آن را انديشيده باشند. چنين سناريويي بيشتر به واقعيت مي تواند نزديك باشد تا اينكه بگوييم خودش چنين نمايشي را ترتيب داده است. اقدامات بعدي اردوغان دقيقا همان كاري است كه او آرزو داشته بتواند انجام دهد؛ در رأس اين اقدامات حذف مهمترين رقيبش در ساختار قدرت يعني گولن است، كسي كه از قدرت، ثروت و منزلت قابل توجهي در جامعه و برخي نهادهاي حكومتي برخوردار است و اصليترين آلترناتيو آك پارتي در جامعه عمدتا مذهبي تركيه محسوب ميشود.
جالب است كه اردوغان و اعضاي دولتش هنوز از خطر كودتا فارغ نشده انگشت اتهام را به سوي گولن گرفتند و فشار آنها به آمريكا براي استرداد او، ميتواند ناشي از قصد و اراده قبلي براي حذف مهمترين رقيبشان باشد. از طرف ديگر دولت اردوغان اين روزها با معضل تشديد تنش با كردها و پ ك ك مواجه بوده و مشاركت كردها در روند سياسي با حضور حزب دموكراتيك خلقها (HDP) در پارلمان براي آنها قابل قبول نبوده و امكان سركوب بيشتر كردها در درون شهرهاي كردنشين را تا حدود زيادي سلب ميكرده است. نگاهي به تلاشهاي اخير دولت براي حذف اين حزب مويد اين مطلب است. به نظر ميرسد اردوغان تصور ميكرده كه با حمايت حزب دموكراتيك خلق و برخي احزاب مليگراي ديگر از كودتا ميتواند آنها را نيز از صحنه محو كند كه البته تا اينجا تيرش به سنگ خورده است. همانطور كه ميبينيم اردوغان براي استفاده از فرصت پساكودتا لحظهاي درنگ نكرده و با شدت تصفيه در ارتش و دستگاه قضايي و .. را آغاز كرده است. علاوه بر اين چه چيزي بهتر از اين كودتا ميتواند بازگرداندن مجازات اعدام را به سيستم قضايي تركيه كه درصدد پيوستن به اتحاديه اروپايي است، توجيه كند.
همچنين اين كودتا ميتواند برخي تحولات در روابط خارجي تركيه با كشورهاي همسايه را نيز توجيه كند، از جمله حل اختلافات با روسيه و البته تغيير رويكرد در منازعه سوريه؛ همانطور كه اخيرا نخست وزير تركيه از احتمال گفتوگو با دولت سوريه و كاهش تنش سخن گفت.
البته شايد عنوان شود كه هيچكدام از اين موارد، في نفسه دليلي بر مدعاي ما يعني اطلاع اردوغان از كودتا نيست. همينطور است و ما نياز به فكتهاي بيشتر و دقيقتري داريم تا بتوانيم به چنين سناريويي قوت ببخشيم اما در مقام تحليل، اينها شواهدي هستند كه وقوع چنين سناريويي را منطقي و عقلايي ميشمارند و احتمال آن را قابل بررسي ميدانند.
بايد منتظر باشيم و پيامدهاي اين كودتا و به طور مشخص اقدامات اردوغان را نظاره كنيم. اين اقدامات مي توانند موجب ابطال برخي فرضيات شوند يا برخي را قوت بخشند. شخصا گمانم اين است كه اردوغان از اين فرصت طلايي در جهت تصفيه بيشتر و تقويت روند ديكتاتوري كه از چندي پيش آغاز كرده استفاده خواهد كرد و با تكيه بر حمايت جوامع مذهبي خصوصا در شهرهاي كوچك و آنچه كه بيشتر به آن يكجور دموكراسي عددي (numerical democracy) ميتوان گفت با سرعت بيشتري به سمت رياستي كردن دولت خواهد رفت.