آلودگی‌های منطقه که سلامت را از مردم گرفته بود، عاملی شد که دولت به مردم قول دهد اهالی این روستا را به مکانی دیگر و زمینی سالم برای زندگی منتقل کند.

تولد کودکان معلول، آسم، زایمان‌های زودرس و سقط‌جنین بخش کوچکی از بیماری‌های روستای جمال احمد در نزدیکی بندرعباس بود که هرچند خیلی‌ها نامش را نشنیده‌اند اما محیط‌زیستی‌ها و مسئولان استان هرمزگان به‌خوبی می‌دانستند که ساخت کارخانه‌های صنعتی در زمین‌های سابق کشاورزی این روستا دلیل مهمی برای این اتفاقات است.

کارشناسان بهداشت گفته بودند که گرد آلودگی‌های صنعتی که روی لوله‌های فرسوده آب شرب این روستا می‌نشیند، جذب آب شده و می‌تواند عامل بخش زیادی از بیماری‌ها باشد. مشکلات تنها به این‌ها ختم نمی‌شد و فاضلاب‌های صنعتی که در کنار روستا رها می‌شد هنگام بالا آمدن آب و بارش‌های شدید، پسماند کانال سرباز پالایشگاه هشتم نفت را با آب روستا مخلوط می‌کرد.

خاک‌بازی‌های کودکانه برای کودکان روستا بیماری‌های پوستی را به دنبال داشت. بیماری «پم فلیس» که یک بیماری نادر پوستی است و از یک هزار نفر، شاید یک یا دو نفر به آن مبتلا باشند یک بیماری شایع در روستای جمال احمد بود.

در کنار دیوار انتهایی روستا، محوطه کارخانه آلومینیوم المهدی آغاز می‌شد که انباری بود که پودر آلومینیوم فلوراید در آن نگهداری می‌شد. پودری که در ساخت کاغذهای سمباده به کار می‌رود و به دندان‌ها آسیب می‌رساند و درازمدت پوکی استخوان می‌آورد.

در گزارشی از سازمان حفاظت محیط‌زیست از منطقه در تاریخ 1380/4/11 مشکلات زیست‌محیطی در منطقه تائید شده بود. مدیرکل سابق حفاظت محیط‌زیست هرمزگان در سال 1381 در نامه‌ای به دادرسی شماره 13 دادگاه عمومی بندرعباس اعلام کرد جانمایی و استقرار فعالیت تولیدی پالایشگاه هشتم نفت بندرعباس و مجتمع آلومینیوم المهدی خارج از روال جاری استقرار صنایع استانی از دیدگاه محیط‌زیست است.

وی در نامه خود تأکید کرده بود هرچند پالایشگاه هشتم بندرعباس از سیستم‌های کنترل آلودگی مناسبی استفاده می‌کند، اما به دلیل تمرکز چندین نوع فعالیت در یک محدوده با وسعت کم و محدودیت توان خودپالایی محیط، مشکلات عدیده زیست‌محیطی ایجاد شده است.

مدیرکل سابق حفاظت محیط‌زیست هرمزگان در نامه خود با ذکر این دلیل که رفع کامل آلودگی و مشکلات زیست‌محیطی منطقه به‌طور صد در صد مقدور نیست، از مسئولان خواسته بود سکونت‌گاه‌های روستایی و غیر روستایی منطقه را به محل مناسب‌تری انتقال دهند تا از بروز تبعات اجتماعی بیشتر ممانعت شود.

رشته مشکلات جمال احمد سر دراز دارد

پیگیری‌های مداوم مردم و مسئولین روستا، فعالان زیست‌محیطی و برخی رسانه‌های استانی و کشوری تا جایی ادامه پیدا کرد که بالاخره جابه‌جایی انجام و محل روستا به زمینی در نزدیکی دهستان تازیان منتقل شد.

با تمام مشکلاتی که بود و با وعده‌های مسئولین با امید به سحر رسیدن شب‌های تاریک و پر کابوس روستایشان جابه‌جا شدند اما رشته مشکلات جمال احمد سر دراز دارد...

مسئول شورای اسلامی روستای جمال احمد در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: برخی فعالان محیط‌زیست به جمال احمد آمده و پس از بررسی منطقه گفتند با توجه به اینکه این صنایع در فاصله کمی از یکدیگر و از روستا قرارگرفته‌اند حتی اگر استانداردها را هم رعایت کنند بازهم آلودگی زیست‌محیطی وجود خواهد داشت.

محمدمهدی عبداللهی با اشاره به اینکه پالایشگاه نسبت به آلومینیوم المهدی استانداردتر بود، اضافه کرد: درحالی‌که مجتمع آلومینیوم المهدی معضلات و آلودگی‌های زیست‌محیطی زیادی داشت، بازهم اقدام به تأسیس کارخانه روی کردند که در محیطی روباز با اسید کار می‌کرد.

وی بابیان اینکه اهالی روستا دچار ناراحتی‌های تنفسی شدند که به تشخیص پزشکان از تنفس اسید بوده و حتی به برگ‌های درختان و لباس‌ها هم آسیب واردشده بود، افزود: خانم اکبری و فعالان  انجمن مردم‌نهادی که در آن فعالیت می‌کردند، اعلام کردند وضعیت بهداشت و درمان مردم، خاک، آب‌وهوای منطقه نیاز به بررسی علمی و دقیقی دارد که بسیار هزینه‌بردار است.

عبداللهی با اشاره به اینکه با کمک فعالان محیط‌زیستی نامه‌نگاری‌هایی کرده و موضوع را رسانه‌ای کردیم اما نتیجه‌ای نداشت، تصریح کرد: در زمان ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد وضعیت بدتر شد و فاطمه واعظ جوادی، رئیس سازمان محیط‌زیست وقت کشور به همراه مهرداد کتال محسنی، مدیرکل وقت حفاظت محیط‌زیست استان هرمزگان به جمال احمد آمدند و وعده‌هایی دادند که بازهم بی‌نتیجه ماند.

مجوزی برای بررسی آزمایشگاهی و دقیق فاکتورهای زیست‌محیطی منطقه داده نمی‌شد

مسئول وقت شبکه زیست‌محیطی سمن‌های استان هرمزگان در دوران قبل از جابه‌جایی جمال احمد، در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: در آن سال‌ها مسئول شورای اسلامی جمال احمد به بنده مراجعه کرد و در خصوص مشکلات روستاهای غرب بندرعباس که در مجاورت مجتمع‌های صنعتی استان هرمزگان بودند  اطلاعاتی را داد.

نرگس خاتون اکبری در ادامه افزود: ابتدا تیمی متشکل از انجمن ناشران طبیعت وزندگی که هنوز هم فعال زیست‌محیطی هستند، برای بازدید از روستای جمال احمد در غرب بندرعباس راهی این روستا شدیم و مشکلات زیست‌محیطی آن را موردبررسی قراردادیم.

وی بابیان اینکه در بررسی‌ها به این نتیجه رسیدیم که باید آب، خاک و هوای این منطقه بررسی دقیق‌تر و علمی‌تری شود، اضافه کرد: مستنداتی را برای اثبات آلودگی این منطقه به مسئولین و کمک به جابه‌جایی روستا جمع‌آوری کردیم.

اکبری با اشاره به اینکه برای راه‌اندازی هر صنعتی باید پروسه‌هایی طی شود، تصریح کرد: هیچ‌کدام از مراحل طی شده برای گرفتن مجوز احداث این صنایع را در اختیار ما نمی‌گذاشته و مجوزی هم برای بررسی آزمایشگاهی و دقیق فاکتورهای زیست‌محیطی منطقه داده نمی‌شد و ما مجبور شدیم به‌صورت ارتباطی نمونه‌های آب‌وخاک را بگیریم و حیوانات منطقه را معاینه کنیم، حتی تیم پزشکی تشکیل دادیم که خانواده‌هایی را که مورد آسیب قرارگرفته و دچار بیماری‌های ریوی، نازایی، سرطان و تولد کودکان با ناهنجاری‌های جسمی شده بودند را معاینه کنیم.

این فعال زیست‌محیطی بابیان اینکه حتی در حیوانات منطقه هم تولد بچه‌هایی با ناهنجاری‌های جسمی مشاهده می‌شد، ابراز کرد: چندین شب چند نفر از اعضای گروه در نزدیکی مجتمع آلومینیوم المهدی خوابیدند تا ببینند آیا فیلترهای تسویه هوا روشن می‌ماند یا نه که متأسفانه فیلترها خاموش می‌شد و حتی کارخانه روزها کار نمی‌کرد و شب‌ها شروع به فعالیت می‌کرد و دودها را بیرون می‌فرستاد تا کسی متوجه نشود.

وقتی مسئولین به فعالان زیست‌محیطی برچسب کاسه داغ‌تر از آش زدند

وی با اذعان به اینکه مجبور شدیم مطالعات و تحقیقات را گسترده‌تر کنیم بیشتر تا بدون سند کسی را زیر سؤال نبریم و کسی هم نخواهد توجیه کند، عنوان کرد: به علت نداشتن مجوزهای لازم متأسفانه پزشک‌هایی که با ما همکاری می‌کردند برای اینکه نام و نشان و مهرشان استفاده نشود، راضی به تائید رسمی این اطلاعات نمی‌شدند و مدیران صنایع و مسئولین استان هم می‌گفتند مردم جمال احمد خودشان زمین‌ها را فروختند و به قیمت خوبی هم فروختند و شما چرا کاسه داغ‌تر از آش شدید!

وی با اشاره به اینکه به هر نهادی که مراجعه می‌کردیم به ما انگ‌های سیاسی می‌زدند و عنوان می‌کردند که شما می‌خواهید دولت را به مخاطره بیندازید، بیان کرد: تمام فعالان زیست‌محیطی دست‌به‌دست هم دادیم و رسانه‌ها، هنرمندان و بسیاری از مردم استان را درگیر کردیم  و با رسانه‌ای شدن موضوع و دخالت و درگیری اداره محیط‌زیست، استانداری، فرمانداری، سازمان ملی جوانان و سایر نهادهای ذی‌ربط با مدیران صنایع و همچنین دخالت خانم ابتکار، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست موضوع را مطرح کرده  و با استناداتی که داشتیم به‌سختی توانستیم مسئولین را به جابه‌جایی روستا مجاب کنیم.

اکبری با بیان اینکه ما می‌خواستیم روستا و قدمت آن از بین نرود و به‌جای تخلیه و نقل‌مکان مردم به شهرها به مکان دیگری منتقل شود، ادامه داد: با بررسی‌هایی که انجام شد متوجه مشکلات موجود در محل جدید روستا شدیم که هنوز هم اهالی این روستا در حال رایزنی با مسئولین ذی‌ربط برای حل مشکلاتشان هستند.

خاک مارن زمین‌های روستا نمی‌گذارد فاضلاب پایین‌رود

امام‌جمعه روستای جمال احمد در گفت‌وگو با ایسنا، بابیان اینکه هوای روستای قدیم جمال احمد به‌شدت آلوده شده بود و اگر برق می‌رفت، نمی‌توانستیم بیرون از خانه برویم و دچار مشکلات تنفسی می‌شدیم، افزود: با تمام این اتفاقات مجبور شدیم به محل جدید جابه‌جا شویم با این تصور که این منطقه ازنظر آب‌وهوا بهتر است و آلوده نیست.

حسین جلالی با اشاره به اینکه پس از جابه‌جایی به منطقه جدید با معضلات دیگری مواجه شدیم، اضافه کرد: یک معضل اساسی که این منطقه دارد این است که بنیاد مسکن و سایر نهادهای ذی‌ربط قبل از تحویل زمین‌ها به مردم هیچ آزمایش و بررسی روی آن‌ها نکردند و بعد از جابه‌جایی متوجه شدیم جنس خاک زیر زمین‌های روستا مارن یا خاک رس خیلی فشرده است که موجب می‌شود آب سپتیک و فاضلاب این منطقه پایین نرود و از زیر خانه‌ها بیرون می‌زند.

وی بابیان اینکه ابتدا فکر می‌کردیم لوله‌های آب ترکیده‌اند، اضافه کرد: پس از بررسی و مطالعه گفتند تنها راه اصلاح این امر تأسیس فاضلاب شهری است که تاکنون هیچ اقدامی در این خصوص صورت نگرفته است و همین امر موجب بیماری‌های مزمنی در اهالی روستا شده است.

جلالی در پایان خاطرنشان کرد: مسئله مهم دیگر قرار گرفتن این روستا در مجاورت سایت پسماند زباله‌های شهری است که قرار بوده قبل از جابه‌جایی روستا به مکان دیگری منتقل شود اما متأسفانه در این خصوص هم اقدامی صورت نگرفته و زمینه‌ساز مشکلات زیست‌محیطی بسیاری در روستا شده است.

قول‌های بی‌سرانجام نمایندگان مجلس شورای اسلامی هنگام انتخابات

دهیار روستای جمال احمد در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص مشکل فاضلاب این روستا اظهار کرد: زمانی که به علت آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از همسایگی با مجتمع‌های صنعتی استان هرمزگان به محل جدید روستا جابه‌جا شدیم مسئولین پالایشگاه متعهد شدند که هزینه زیرساخت‌های این محل را پرداخت کرده و ارگان‌های ذی‌ربط این زیرساخت‌ها را اجرا کنند.

اسکندر دامدل با بیان اینکه پالایشگاه به عهد خود وفا کرد و هزینه زیرساخت‌ها را پرداخت کرد اما نهادهای ذی‌ربط به تعهدات خود عمل نکردند، افزود: دهیاری را که تحویل گرفتم زمانی بود که نمایندگان مجلس شورای اسلامی تازه بر سرکار رفته بودند و با ما ارتباط داشتند.

وی ادامه داد: چه نمایندگان گذشته و چه فعلی هرمزگان در مجلس شورای اسلامی به جمال احمد آمده، نشست‌ها و همایش‌هایی برگزار کردند و قول‌های بسیاری دادند.

این مقام مسئول بابیان اینکه از دوره‌های قبل هم سعی بر ایجاد ارتباط با نمایندگان داشتیم، اضافه کرد: در سال 93 به دفتر نمایندگان مراجعه کردیم که هیچ نتیجه‌ای نداشت و تنها امیدمان به آن‌ها بود که به اینجا آمدند، خیلی قول‌ها دادند و رفتند.

دامدل با اشاره به اینکه قرار شد نامه‌ای تنظیم کنیم و برای آقای آشوری بفرستیم تا از طریق وزارت نفت پیگر کارهای زهکشی روستا و اجرای فاضلاب شهری آن باشد، خاطرنشان کرد: کارشناسان آب و فاضلاب روستایی هزینه زهکشی را 15میلیارد تومان برآورد کرده بودند و این مبلغی نبود که در استان تصمیم‌گیری شود و می‌بایست از طریق سازمان بودجه و برنامه‌ریزی و وزارت نفت پیگیری‌های لازم انجام می‌شد.

ریخت‌وپاش فاضلاب مثل چشمه در کوچه‌ها بالا می‌زند

وی با بیان اینکه ما نامه‌نگاری‌های لازم با آقای آشوری را انجام دادیم اما هنوز پاسخی از ایشان دریافت نکرده‌ایم، تصریح کرد:  به علت اجرایی نشدن زهکشی، ریخت‌وپاش فاضلاب مثل چشمه در کوچه‌ها بالا می‌زند و کودکان روستا در کوچه‌هایی بازی می‌کنند که فاضلاب و آلودگی‌های ناشی از آن مسبب ایجاد بیماری‌ها و مشکلات بسیار زیادی در آن‌ها شده است.

دهیار روستای جمال احمد با اشاره به اینکه در خصوص مشکل آب شرب روستا هم از طریق آقای مرادی اقدام کردیم و تنها کاری که توانست برایمان انجام دهد این بود که جمال احمد را از آب و فاضلاب روستایی جدا کرده و تحویل آب و فاضلاب شهری دهد و آب و فاضلاب شهری هم به تعهدات خود مبنی بر اینکه امسال تمام مشکلات ما را حل می‌کند، عمل نکرد.

از 12 ماه سال تنها 4 ماه آب داریم

وی با بیان اینکه آب شرب روستا را به یک خط فرعی که از خط اصلی اسکله شهید رجایی گرفته‌شده گرفته‌اند، درصورتی‌که خط انتقال بندرخمیر از یک کیلومتری ما رد می‌شود، اظهار کرد: جمال احمد از 12 ماه سال تنها 4ماه آب داشته و از اردیبهشت تا آبان آب ندارد و در ماه‌هایی که آب نداریم آب را سهمیه‌بندی می‌کنند و آبی که برای ما می‌آید از روستای قلاتو، مجتمع خدماتی رفاهی بین‌راهی آفتاب درخشان بندر و یک سایت نظامی که در مسیر جمال احمد است، می‌گذرد و توسط آن‌ها مصرف‌شده و به ما نمی‌رسد.

دامدل با اشاره به اینکه می‌گویند یک روز در میان به شما آب می‌دهیم، درصورتی‌که یک هفته تا 10 روز طول می‌کشد تا مخزن آبگیری شود و آب به سمت روستا بیاید، خاطرنشان کرد: یکی دیگر از معضلات اصلی زیست‌محیطی که گریبان گیر روستای جمال احمد است نزدیکی آن به سایت پسماند زباله است که منشأ بسیاری از مشکلات و بیماری‌های مردم روستا شده است.

به گزارش ایسنا، طرح جابجایی روستای جمال احمد به‌عنوان پایلوتی برای جابجایی سایر روستاهای غرب استان هرمزگان به دلیل استقرار صنایع در این منطقه و مواجهه با مسائل مخاطره‌آمیز زیست‌محیطی  از سال 86 مطرح شد. در سال 90 این جابه‌جایی در حالی صورت گرفت که نه‌تنها زیرساخت‌های موردنیاز روستا ازجمله آب، فاضلاب، برق، خطوط مخابرات، مسجد، مدرسه و... انجام نشده بود، بلکه مردم این روستا با مشکلات زیست‌محیطی جدید و بغرنجی ازجمله قرار گرفتن در مجاورت سایت پسماند زباله شهر بندرعباس و همچنین مساعد نبودن خاک این روستا برای اجرای طرح فاضلاب روستایی روبه‌رو شدند

‌ایسنا در راستای رسالت خبری خود آمادگی انتشار هرگونه نظر، انتقاد و پیشنهادهای افراد حقیقی، دستگاه‌های ذی‌ربط و مسئولانی که نامشان در گزارش‌ برده شده را دارد.

گزارش از: لیدا رضایی، خبرنگار ایسنا، منطقه خلیج‌فارس

‌