۸۰۰ هزار نفر ایرانی دچار سوء تغذیه شدید هستند
روز جهانی غذا که هر ساله در تاریخ ۱۶ اکتبر گرامی داشته می‌شود، یادآور روزی مهم در تاریخ سازمان ملل متحد است.
این روز در سال ۱۹۴۵ با تأسیس سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) همزمان شد و هدف اصلی آن ارتقاء آگاهی عمومی در مورد چالش‌های جهانی امنیت غذایی و ضرورت اقدام جمعی برای پایان دادن به گرسنگی و سوءتغذیه در سراسر جهان است.
نامگذاری این روز توسط سازمان ملل، اعتراف به این حقیقت بنیادی است که حق دسترسی به غذای کافی، سالم و مغذی، یک حق اساسی بشری است و امنیت غذایی، ستون اصلی توسعه پایدار و صلح جهانی محسوب می‌شود.
هر ساله، فائو و سازمان‌های مرتبط با آن، شعاری را برای این روز تعیین می‌کنند که بر یکی از مهمترین و فوری‌ترین جنبه‌های چالش‌های غذایی در آن برهه زمانی تمرکز دارد.
علیرغم پیشرفت‌های چشمگیر تکنولوژیک در حوزه کشاورزی و افزایش ظرفیت تولید غذا در دهه‌های اخیر، چالش‌های بزرگی همچنان پابرجا هستند.
آمار‌های جهانی نشان می‌دهند که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان همچنان با گرسنگی مزمن دست و پنجه نرم می‌کنند، در حالی که میلیون‌ها نفر دیگر از انواع مختلف سوءتغذیه رنج می‌برند.
امنیت غذایی مفهومی چندوجهی است که صرفاً به معنی پر بودن شکم‌ها نیست؛ بلکه تضمین دسترسی فیزیکی و اقتصادی همه مردم، در همه زمان‌ها، به غذای کافی، ایمن و مغذی است تا بتوانند زندگی فعال و سالمی داشته باشند.
برای بررسی وضعیت امنیت غذایی در ایران با «سیدحسن امامی رضوی مشاور وزیر و رئیس دبیرخانه شورایعالی سلامت و امنیت غذایی» گفتگویی انجام دادیم که در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
آقای دکتر! با توجه به روز جهانی غذا می‌خواستم درباره وضعیت حال حاضر غذا در کشور و دنیا آماری ارائه کنید.
روز جهانی غذا از دو جهت اهمیت دارد. یک سری ما بحثی داریم راجع به ایمنی غذا و یک سری راجع به امنیت غذا.
ما وقتی می‌گوییم ایمنی یعنی غذای سالم به دست مردم برسد. وقتی امنیت غذایی می‌گوییم یعنی کالری کافی به مردم برسد. هر دو قوانین و
مقررات و ضوابط و آیین نامه لازم را داراست، اما اگر واقعیت‌ها را بخواهیم در نظر بگیریم در هر دو حوزه کم مشکل نیستیم.
در دو حوزه اقداماتی می‌کنیم. خب مهمترین مسئله ما این است که ما عوامل اجتماعی موثر بر آن را اصلاح کنیم؛ مثل اینکه ما بالاخره تورم را کنترل کنیم. درآمد مردم به اندازه کافی باشد و بتوانند برای مواد غذایی که نیازمند هستند هزینه کنند، اما وقتی مواد غذایی گران می‌شود مردم دسترسی شان به غذای کافی دچار اختلال می‌شود. این مهمترین چیز در این جهت است.
خب دولت و مجلس خیلی کار‌های زیادی کردن مثل اینکه الان بحث یارانه‌ها سالهاست داده می‌شود. اخیراً هم این پرداخت‌ها هدفمندتر کردن و گفته شده یارانه به دهک‌های ۸ و ۹ و ۱۰ داده نشود.
کالا برگ نیز یک اقدام خوبی است. البته این اقدامات خوب ولی کافی نیست؛ یعنی باید عوامل را خیلی با دقت بررسی و توجه کنیم.
بخصوص وقتی ما بحث عدالت را می‌کنیم برنامه خیلی جامعی داریم. سند دانش بنیان امنیت غذایی که مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است بیشتر به این حوزه می‌پردازد.
بحث دیگر سلامت غذاست. سلامت غذا در دو سطح مورد بررسی قرار می‌گیرد.
یکی حوزه غذا‌های فراوری شده است که در حوزه غذایی فرآوری شده ما از سلامت غذا اطمینان داریم؛ به خاطر اینکه سازمان غذا و دارو خودش و بازرسین اش در کارخانه‌های مواد غذایی به شدت اینها را کنترل می‌کنند و هر غذایی که بسته بندی می‌شود هم برچسب سلامت سازمان غذا و دارو و هم سازمان استاندارد را داراست.
نکته مهم مواد نگهدارنده هست که در کنار این مواد غذایی است که ما اصرار داریم که دقت کنند مواد سالمی باشد. خب یک زمانی بحث تراریخته مطرح شد و بالاخره موادی که در این مواد تراریخته زیاد است یا نمک یا شکر زیاد وجود دارد.
افزایش مالیات برای نوشابه
ما اقدامات زیادی کردیم؛ یعنی اینکه ما مواد فراوری شده را مورد توجه قرار دادیم؛ مثلاً الان نوشابه علاوه بر مالیاتی که دارد مالیات ارزش افزوده آن را از ۱۰ درصد به ۱۶ درصد افزایش دادیم.
ما با این سیاست‌ها سعی می‌کنیم فراوری شدن مواد غذایی را کنترل کنیم. مشکل بیشتر ما در مورد مواد غذایی فراورده نشده است.
محصولاتی که به صورت فله در اختیار مردم را قرار دارند؛ مثلا برنج و حبوبات هم بسته بندی می‌شود یا مثلا میوه سبزیجات و سیفی جات؛ اینها در نحو عرضه واقعا مشکل دارند.
خوشبختانه در قانون برنامه هفتم توسعه یک بندی گنجانده شد که این مواد غذایی باغی و سیفی جات شناسه گذاری شوند؛ به این معنا که معلوم شود کجا تولید می‌شود.
در مورد ایمنی مهم این است که کجا تولید می‌شوند؛ چون الان همکاران غذا و داروی ما مثلا به میدان تره بار یا در مغازه می‌روند و یک میوه را از نظر میزان سموم باقی مانده اش اندازه گیری می‌کنند و متوجه می‌شوند که این سموم زیاد است، اما باید ببینند کجا تولید شده است.
این باید معلوم باشد و برچسبی داشته باشد. مثل محصولی که فرآوری شده است این برچسب داشته باشد و جعبه اش معلوم باشد که کجا تولید شده که این کار وزارت جهاد کشاورزی است. البته مشغول انجام این موضوع هستند و امیدواریم تا آخر امسال این کار را حداقل در ۶ محصول نهایی کنند. چون واقعاً سلامت غذا خیلی مهمتر از ایمنی است.
آیا مواد و محصولات غذایی تراریخته سلامت لازم و تایید شده دارد یا خیر؟
چیزی که واقعیت موجود است اینکه در هر جای دنیا اصلا بدون مداخلات ژنتیکی نمی‌شود محصولات در حد وسیع و با مقدار بالا متناسب جمعیت تولید کرد.
اما اینکه این میزان مداخلات ژنتیکی چقدر است مهم است؛ یعنی در بعضی محصولات هستند که مداخلات ژنتیک در حد ضرر زیاد می‌شود.
شما اگر محصولی را کم مصرف کنید ممکن است ضرری هم نداشته باشد. نکته مهم این که هم سازمان غذا دارو هم وزارت جهاد برای به خصوص واردات این نوع مواد غذایی توجه خاصی دارند. چون می‌دانید ما خیلی از محصولاتمان الان وارداتی است.
محصولی که مثلاً برای غذای دام یا برای غذای مرغ است مثلا ذرت، وارداتی است و باید اینها نظارت شوند و واقعا دقت لازم اجرا شود.
آقای دکتر! با توجه به بحث امنیت غذایی که اشاره کردید وضعیت سوء تغذیه در کشور چگونه است؟ مثلاً قیمت مواد پروتئینی خیلی بالا رفته است. آیا آماری دارید؟
یکی از اقداماتی که شده مطالعات خوب تغذیه و سایر مراکز تحقیقاتی در این مورد موجود است.
مطالعات انستیتو بالاخره میزان سو تغذیه در کشور متفاوت است. در خصوص میزان سوء تغذیه، جمعیتی دل حدود ۸۰۰ هزار نفر در کشور دچار سوء تغذیه شدید هستند. برای ما همه سنین مهم است، اما بیشتر سنین کودکی برای ما مهم است و گستره استانی آن هم متفاوت است.
ما برای آن یک اقدامی که کردیم و الان در حال انجام است؛ اینکه با کمک سازمان برنامه بودجه و از طریق وزارت آموزش و پرورش در مدارس ابتدایی شیر توزیع می‌شود. این در سال ۴۰۲ یک بار توضیح شد.
الان می‌خواهیم توزیع شیر ادامه پیدا کند. چون بالاخره خیلی‌ها ممکن است دسترسی به شیر نداشته باشند؛ به همین دلیل با تمرکز بر مناطق کم برخوردار اجرا می‌شود.
بحث نان کامل چند سالی مطرح می‌شود؛ مسائل مربوط به موانع اجرایی شدن این طرح به کجا رسیده است؟
ببینید در نان کامل اهمیت زیادی وجود دارد که ما سبوس گیری مان در نان کم شود. برخلاف تصور مردم که الان مثلا نان بربری را بهترین نان می‌دانند بیشترین سبوس گیری الان در نان بربری انجام می‌شود.
بهترین و کمترین سبوس گیری در سنگک است.
دو نوع دیگر لواش و تافتون بین اینهاست. اگر من یک پیام و توصیه بخواهم ارائه بدهم این موضوع هست که مردم نان بربری کمتر مصرف کنند؛ حداقل نان سنگک میزان سبوس گیری اش بهتر است.
اما نان کامل از این حد هم سبوس گیری اش کمتر است؛ یعنی نان کامل پر سبوس‌تر از سنگک هم هست و ضررش کمتر و سود بیشتری هم برای مردم دارد.
تعداد این نانوایی‌ها خیلی کم‌است به طوری که در کل کشور الان ۶۰۰ نانوایی در عرضه نان کامل مشارکت دارند، اما متاسفانه در سطح شهر تهران یکی هم نیست.
علتش عدم همکاری اتحادیه نانوایان و کارخانه‌های آرد است که همکاری لازم را نکردند.
ما از طریق وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور و هم از طریق کمیسیون اصل ۹۰ مجلس این موضوع را را پیگیری می‌کنیم و امیدواریم که تا آخر سال بالاخره این سد بشکند.
چون الان مردم تهران که می‌خواهند نان کامل تهیه کنند از اطراف تهران این نوع نان را تهیه و استفاده می‌کنند.
باید در مناطق کم برخوردار، اقشار ضعیف‌تر این نوع نان در دسترس باشد.
در شهر‌هایی مثل اراک که در خصوص تولید نان کامل خیلی خوب موفق بوده؛ همچنین کرمان و اصفهان.
دورریز غذا در ایران خیلی زیاد است
وضعیت دور ریز مواد غذایی در کشور ما چگونه است؟
اصولا، چون ما روی پول نفت نشستیم خیلی حساب نمی‌کنیم و برایمان مهم نیست و واقعاً دورریز غذایی مان خیلی زیاد است.
بعضی آمار‌ها از دور ریز ۱۰ تا ۲۰ درصد خبر می‌دهند و به نظرم این فرهنگ باید از مدارس شروع شود؛ یعنی بچه‌ها وقتی به سن و سالی می‌رسند به اجرای آن بپردازنند.
شما در خانه تان ممکن است که مواظب باشید خود و کودکان یک دانه برنج هم دور نریزد ولی در خیلی خانواده‌ها می‌بینید که ته مانده بشقاب خیلی زیاد است. این فرهنگ باید از دوران مدرسه به بچه‌ها آموزش داده شود.
در فضای مجازی متخصص‌های طب ایرانی و بعضی از متخصصان طب مدرن حوزه تغذیه خیلی به مردم در خصوص مصرف کیک و کلوچه‌ها و موادی که به اینها اضافه می‌شود و مشخصاً یک شربتی را که برای درمان هست را در این اضافه می‌کنند برای اینکه ماندگاریش ان بیشتر شود هشدار می‌دهند داستان چیست؟
بنده نشنیدم و بررسی نکردم. ببینید ما در مورد همه مواد غذایی که گفتم فرآوری شده و بسته بندی شده است سازمان غذا و دارو به شدت نظارت دارد.
این که حالا در ماده غذایی شکر هست و شکر مضر است، خب بله؛ هر چیز شیرین را کمتر مصرف کنیم بهتر است ولی درباره مواد نگهدارندش من چنین گزارشی نداشتم.
آقای دکتر! موضوع دیگری که مطرح است همیشه گفته می‌شود که در شرکت‌های غذایی الزاماً وجود نماینده سازمان غذا و دارو با توجه به اینکه ممکن است لابیگری و دوستانه موضوع تخلف را حل می‌کنند، اثز گذار نیست، چون حقوقشان را شرکت می‌دهدو احتمال تخلف وجود دارد.
بندی در قانون برنامه هفتم آمده که به تدریج در حال اجرایی شدن است. یعنی چیزی شبیه کانون وکلا.
یعنی کانونی برای این کارشناسانی که در صنایع غذایی کار می‌کنند درست شود که اینها تحت حمایت آن کانون باشند نه اینکه حقوق شان را کارخانه‌های مواد غذایی بدهند
البته این فرایند خیلی سخت است که تغییر کند ولی حداقل یک جایگاهی داشته باشند که اگر با یک کارخانه به مشکل برخوردند این تشکل حامی شان باشد.
این بنده قانونی گذاشته شده و آیین نامه اش هم تصویب شده و با اجرایی شدن آن، در این خصوص این نگرانی رفع خواهد شد.
برنامه خاص شما در سال جاری برای سلامت مواد غذایی مردم در کشور چیست؟
سند دانش بنیان سلامت و امنیت غذایی است که این تقریبا ۲۲۱ تا اقدام دارد و همه این موارد را در حال پیگیری شان هستیم. نان کامل نیز یکی از این موارد است. همچنین بحث شناسه دار شدن مواد غذایی است.
همه ۲۲۱ اقدامی که داریم برای ما مهم است. این سند از سال ۱۴۰۲ ابلاغ شده و ما هم به شدت دنبال اجرای آن هستیم. ولی خب کار زیاد سخت و زمان بری است.
باید انرژی بگذاریم و وزارت‌خانه‌های مختلف همکاری کنند. ما به عنوان نهاد سیاستگذار و پیگیر اجرا در شورای عالی سلامت و امنیت غذایی جدیت داریم که این کار به خوبی انجام شود.
شما به عنوان دبیر امنیت غذایی کشور چه نمره‌ای به صنایع غذایی کشور می‌دهید؟
به عنوان متولی اصلی کل مواد غذایی خب مسافرت به کشور‌های مختلف زیادی داشتم.
انصافاً صنایع غذایی ما صنایع سالمی است. اگر بخواهم نمره مثلاً از ۲۰ به آن بدهم کمتر از ۱۸ نمی‌دهم.
در شیر عرضه شده مواد غنی شده وجود دارد، اما با توجه به اینکه مثرف لبنیات در ایران زیاد نیست در همه انواع ابنیات این غنی سازی صورت نمی‌گیرد.
آماری در مورد مصرف لبنیات و پروتئین در ایران دارید؟
خیلی آمار دقیقی ندارم، اما نسبت به میزان مصرف در جهان خیلی پایین‌تر است.
