آفتابنیوز : در سال 1945 و پس از جنگ جهانی دوم، سازمان ملل متحد به عنوان نهادی بین المللی برای حفظ صلح و امنیت در جهان تشکیل شد. شورای امنیت سازمان ملل قدرتمندترین ارگان این سازمان است که مسئولیت حفظ صلح و امنیت بین المللی و جلوگیری از جنگ به طور مستقیم بر عهده این نهاد گذارده شده است.
شورای امنیت سازمان ملل 15 عضو دارد که پنج عضو آن دائم هستند و شامل دولت های پیروز در جنگ جهانی دوم یعنی انگلیس، فرانسه، آمریکا، روسیه و چین است.
اعضای دائم شورای امنیت دارای حق وتو هستند، یعنی می توانند با دادن رای منفی از صدور قطعنامه در این شورا جلوگیری کنند.
این پنج عضو همچنین،از جمله کشورهایی هستند که به سلاح اتمی دسترسی دارند. 10 عضو غیردائم این شورا نیز هر سال توسط مجمع عمومی سازمان ملل برای یک دوره 2 ساله انتخاب می شوند و آنها نیز دارای حق رأی هستند. اما نمی توانند قطعنامه ای را «وتو» کنند. براساس سهمیه بندی مناطق، از قاره آفریقا 3 عضو، و از آمریکای لاتین، آسیا و اروپای شرقی، هر کدام دو عضو انتخاب می شود و یک عضو هم 20 کشورهای عربی اختصاص یافته است. عضویت مجدد اعضا پس از این 2 سال امکان پذیر نیست.
10 عضو غیر دائم شورای امنیت در حال حاضر عبارتند از:
آرژانتین، جمهوری کنگو، دانمارک، غنا، یونان، ژاپن، پرو، قطر و اسلواکی.
لازم به ذکر است که نمایندگان کشورهای عضو سازمان ملل که عضو شورای امنیت نیستند، می توانند در جلسات گفتگوهای این شورا شرکت کرده و نظرات خود را مطرح کنند و تنها از حق رأی برخوردار نیستند. با این حال در جلسه فروردین ماه گذشته شورای امنیت که پرونده هسته ای ایران در دستور کار جلسه قرار داشت. آمریکا که ریاست ماه مارس این شورا را برعهده داشت از حضور نماینده ایران در جلسه شورای امنیت جلوگیری کرد.
ریاست شورای امنیت به صورت دوره ای و به مدت یک ماه انتخاب می شود. از 12 اردیبهشت ماه جاری جمهوری دموکراتیک کنگو ریاست این شورا را برعهده می گیرد.
براساس منشور سازمان ملل همه اعضای این سازمان تصمیمات شورای امنیت را پذیرفته و اجرای آن را تقبل می کنند. این شورا تنها رکن سازمان ملل است که قدرت تصمیم گیری الزام آور را در قبال کشور ها دارد.
شورای امنیت در مقام پاسدار صلح، ابتدا باید مطمئن شود که صلح مورد تهدید قرار گرفته، موازین آن نقض شده و یا عمل تجاوزکارانه ای از سوی یک کشور انجام شده است. در صورت احراز این شرایط، براساس فصل هفتم منشور سازمان ملل، شورای امنیت می تواند چاره اندیشی کرده، تدابیر موقت اندیشیده و یا دست به اقدامات قهرآمیز بزند. اقدامات موقت برای جلوگیری از وخامت اوضاع و اقدامات قهرآمیز برای حفظ صلح جهانی انجام می گیرد.
روند اقدام شورا در مورد تهدید صلح به این ترتیب است که ابتدا به طرفین توصیه می کند از طریق دیپلماتیک و صلح آمیز به توافقی دست یابند، و بعد شورا به میانجی گری و تحقیق در مورد مسأله می پردازد و در صورت بروز جنگ، شورا با روش هایی از جمله اعمال تحریم یا قوه قهریه برای پایان دادن به درگیری وارد عمل می شود.
در حال حاضر پیشنهادهایی برای انجام تغییراتی در ساختار شورای امنیت مطرح شده است از جمله گروهی از کشورها خواستار افزایش اعضای شورای امنیت تا میزان 19 الی 25 عضو شده اند و دیگر اینکه گروهی خواستار اعطای عضویت دائم به نمایندگان دوره ای گروه های جغرافیایی سازما ملل شده اند.
اکثر کشورها نیز خواستار افزایش اعضای دائم بدون داشتن حق وتو شده اند. کارشناسان می گویند که در صورت تغییر در ترکیب اعضای دائم، طبعا یک سلسله آثار مثبت و منفی بر جای خواهد گذاشت. از جمله اینکه با افزایش تعداد اعضا شورا این رکن از حالت بسته و انحصاری خارج شده،دیدگاه ها و عوامل جدید در تصمیم گیری آشکار خواهد شد. در صورت بزرگ تر شدن شورا اهمیت آن را بیشتر کرده و متقابلا از ارزش مجمع عمومی که یک ارگان فراگیر و دموکراتیک و مورد حمایت کشورهای جهان سوم است، می کاهد.
از طرف دیگر، افزایش تعداد اعضا از کارایی شورا می کاهد و اتخاذ تصمیم به راحتی سال های گذشته نخواهد بود.