آفتابنیوز : داريوش نصيري* - پوستر و بروشور يک رسانه ارتباطي نوشتاري کم حجم است که با اهداف آموزشي، ترويجي يا اطلاعرساني يک موضوع خاص با بيان هنري استفاده ميشود تا مخاطب و تماشاچي را تحت تاثير قرار دهد. در واقع مخاطب و تماشاچي آخرين حلقه از حلقههاي ارتباطي در يک رسانه است که بايد پيام به آن انتقال يابد. درتئاتر پيش از رسانههاي جمعي، از طريق پوستر و بروشورها به معرفي آن نمايش پرداخته ميشود. به همين علت بروشورها قابليت بررسي وضع تئاتر را دارد. زيرا بروشورها به طور نمادين حکم مبلغان ميکروفون به دست را دارندکه در انتقال پيام به کار ميروند. گاهي اوقات اين دو رسانه، تبديل به ابزار تبليغي براي يک کالاي مصرفي ميشود تا به اقتصاد تئاتر رونق بخشد. تصويرهنرپيشهها که گاه چهرهاي در ميان آنها مجزا شده تا در کشش و جذب تماشاگر ويا مخاطب در هنر نمايش تاثيرگذار باشد؛ ازآن جمله است. وگاهي تئاتر خودبه يک کالاي مصرفي تبديل ميشود. و اين در حالي است که اين رسالت مهم اطلاعرساني در هنر تئاتر، بيش از پيش بر عهده پوستر و بروشور است.
از سوي ديگر بايد ميان مخاطب و تماشاگر تئاتر وجه تمايزي قائل شد. چرا که تماشاگر کسي است که چيزي را نگاه ميکند يا در مورد مفاهيم آن فکر ميکند. مانند تماشاگر تلويزيون، فوتبال و... اما مخاطب شخصي است که آگاهانه براي دريافت معنايي، در محلي به نام تئاتر حاضر ميشود و معمولاً يک هدف از پيش تعيين شده دارد. در حقيقت، تئاتر بيشتر مخاطب دارد تا تماشاگر.
حال بايد درباره ماهيت اين وسيله ارتباطي با مخاطبان تئاتر پرداخت تا شالوده اصلي آن شناخته شود. اول آنکه ماده اصلي بروشور و پوستر دانش گرافيک است وگرافيک زبان تصوير است. استفاده از سمبلها، خطوط، رنگ، شکل، حجم، منحني و... معاني متنوعي را تداعي ميکند. مسأله معنا شناختي بروشورها مقولهاي نيست که به سادگي بتوان به آن پرداخت. لذا در مجالي ديگر به تئوريهاي زيربنايي آن پرداخته ميشود.
در بررسي طراحي بروشور و پوستر بايد به دو گروه حرفهاي و غيرحرفهاي اشاره کرد. طراحان حرفهاي نيز به دو گروه حرفهاي پرتجربه و تجربه گراي جوان تقسيم ميشوند. طراحان حرفهاي پوستر با استفاده از تکنيکهاي تخصصي و طي سالها بروشورها را با نمادها و گاه باتقسيم بندي، موضوع و... طراحي ميکند. اين گروه از طراحان صرفاً با چهرههاي برجسته هنر تئاتر همکاري دارند و کمتر با هنرمندان جوان همکاري دارند. اما درمورد طراحان جوان اين نکته قابل تأمل است که هنرمند جوان اصولاً به روشهاي معمول وفادار نميماند و روشي ابتکاري، خلاقانه را به تصوير ميکشد. اين طراحي قطعاً با استفاده از تکنيکها و روشهاي معمول است. اما ماهيت اصلي اثر درحلقه تجربهگرايي برجسته ميشود. به همين علت اين هنرمندان با استفاده از هنر گرافيک، اثر هنري ديگري را خلق ميکنند. بروشور به خودي خود داراي بيان تازهاي براي اجراي تئاتر است. زباني که با استفاده از نشانهشناسي مألوف، زبان تازه گفتاري است.
اما گروه دوم طراحان غيرحرفهاي است. اين نوع طراحيها از دوران دانشجويي آغاز ميشود. بسياري از دانشجويان براي پروژههاي پاياني خود از دوستان کمک ميگيرند، دوستاني که خود دانشجوي تئاتر هستند و شناخت چنداني از هنرگرافيک ندارند. به همين علت معمولاً طراحيها سطحي است. اما اين گروه به طراحي بروشور و پوستر ادامه ميدهند. همين مسأله پس از خروج آنها ازدانشگاههاي تئاتر ادامه پيدا ميکند. در نتيجه با ورود آنها به دنياي حرفهاي همچنان اتودهاي غيرحرفهاي را درطراحي پوستر و بروشور لحاظ ميکنند. برخي ديگر اساس تحصيلات خاصي ندارند و با توجه به دوستان و آشنايان وارد حوزه هنر تئاتر ميشوند. کافي است که شناخت سطحي از طراحي پوستر داشته باشند. درنتيجه گروه غيرحرفهاي بحث طراحي بروشور را به مسأله سليقهاي بودن ختم ميکنند. با نگاه اجمالي به بروشورهاي سالهاي گذشته متوجه رشد تزايدي اين نوع بروشورها ميشويم.
حال آنکه جايگاه بروشور و پوستر به عنوان نخستين در ورود ،به دنياي يک تئاتر است!
* بازيگر و كارگردان