بزرگ‌ترین تولید کننده یخ در ایران باستان کدام شهر بوده است؟/تصاویر

بزرگ‌ترین تأمین‌کننده‌ یخ ایران در قدیم، در کدام شهر قرار داشته است؟ بدون شک آخرین حدس شما استان یزد و شهر میبد است! میبد شهری در شمال استان یزد است که در مرکز جغرافیایی ایران واقع شده‌است. بنابر پاره‌ای از شواهد، میبد به عنوان یکی از نخستین مناطق یکجا نشینی در مرکز ایران به‌شمار می‌رود.

آفتاب‌‌نیوز :

احتمالاً اولین چیزی که از یزد می‌شناسید گرما و نورِ آفتاب و کویرهای سوزان و کاستنِ گرما به‌وسیله‌ی بادگیرهای فراوان است؛ نه موضوعاتِ مربوط به یخ و سرما و همین موضوع بازدید از یخچال خشتی میبد را که بزرگ‌ترین یخچال خشتیِ تمام جهان به شمار می‌رفته، این‌قدر جذاب می‌کند.

بزرگ‌ترین تولید کننده یخ در ایران باستان کدام شهر بوده است؟/تصاویر

این یخچال که قدمت آن به پیش از دوره‌ی قاجار و احتمالا صفویه می رسد، یکی از معدود یخچال‌های به جای مانده در استان یزد است که از خشت و گل ساخته شده است. بخش‌های عمده‌ی این بنای باشکوه عبارتند از: دیوارهای سایه‌ انداز، حوض یخ‌ بند، مخزن یخچال و گنبد.

محوطه‌ی یخبند، حوض گلی و کم عمقی به عمق تقریبا ۵/۰ متر به مساحت تقریبی ۸۰۰۰ متر مربع است و دیوارهای بلند سایه انداز با ضخامت دو متر و ارتفاع ۸ متر در سه جهت جنوبی (با طول ۴۲ متر)، شرقی و غربی با طول ۲۰ متر دارد. سطح قاعده‌ی دایره‌ای این گنبد، حدود ۳۰۰ متر مربع است و ارتفاع گنبد تقریبا ۱۵ متر می‌باشد. پهنای دیوار خشتی گنبد از بالا به پایین به طرز ماهرانه‌ای کاهش می‌ یابد. در یخچال میبد و سازه‌های مشابه، سه مرحله‌ی «یخ سازی»، «یخ داری» و «تحویل یخ» در یک محل صورت می‌گرفت.

از ویژگی مهم این یخچال، به‌ کارگیری درست و مدیریت مناسب منابع آب در مناطق خشک و نیمه خشک ایران بوده است؛ با ساخت این یخچال‌ ها نه تنها تابستان‌ های گرم و سوزان با دشواری‌ های کمتری طی می‌شد، بلکه برای دیگر فصل‌های سال و مواقع کم آبی و خشکسالی‌های احتمالی نیز ذخایر آب در دسترس بود. کارایی یخچال‌ها در سال دوبار صورت می‌گرفت؛ یکی در میانه‌ی زمستان که برای انباشتن یخ در مخزن و پوشاندن سطح یخ با پوشال و کاه سراغ آن‌ها می‌رفتند و دیگری در میانه‌ی تابستان جهت بهره‌ برداری از یخ‌های انباشتی برای شرب و نیازهای دیگر.

روش تهیه‌ یخ به‌ این صورت بود که در طول شب‌های سرد چله‌ی زمستان، آب نهر یا قنات را از مسیر آب‌روها به حوض یخ‌ بند هدایت می‌کردند تا اینکه یخی ضخیم، فشرده و چند لایه در یخ بندها تشکیل شود. پس از تشکیل یخ، آن‌ را شکسته و در پاچال می‌ریختند و در بین تکه‌ های یخ، آب می‌پاشیدند تا فشرده شوند و این‌کار باعث می‌شد تا دیرتر ذوب گردند. آبی که از ذوب یخ به‌دست می‌آمد، نیز به حال خود رها نمی‌شد؛ یک راه‌ آب باریک در پایین پاچال درست شده بود تا مقدار آب ناچیزی که از ذوب احتمالی یخ‌ ها به‌وجود می‌آمد، به سمت چاه سرازیر گردد.