انقلاب آرام در جمهوری های نوبنياد
اما موضوع اين نوشته، بررسی شرايطی است که تغيير و تحولات اخير را در پی داشته اند. در اين بررسی تلاش شده است زمينه های سياسی اين تغيير و تحولات، پايگاه اجتماعی آنان و عوامل تاثير گذار داخلی و خارجی از جمله کنش ها و واکنش های آمريکا و روسيه در قبال اين وقايع، تا حدودی پرداخته شود.
نکته مهم ديگری که از نگاه نگارنده قابل تاکيد است، استفاده نادرست از ترم "انقلاب" در رابطه با اين تغيير و تحولات است. آيا می توان صرف به خيابان ريختن مردم ناراضی ازعملکرد دستگاه حکومتی را انقلاب نام نهاد؟ بنا بر تعريف، انقلاب، دگرگونی ريشه ای و خشونت آميز نظم حقوقی، سياسی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی موجود و تغيير سيستم حکومتی و قانون اساسی کشور است(منبع: سايت فلسفه، بخش فرهنگ فلسفه). با اين تعريف، انقلاب های مخملی ، انقلاباتی بودند که در کشور های سوسياليستی سابق در اروپای مرکزی و شرقی بوقوع پيوستند. با اتکاء به همين تعريف در محدوده اتحاد شوروی سابق هم فقط 2 انقلاب صورت گرفته اند؛ يکی در اکتبر سال 1917وديگری درسال 1992. در حالی که نه در گرجستان ، نه در اوکراين و نه در قرقيزستان چنين چيزی رخ نداد و فقط تعدادی از اليت سياسی کشور جای خود را به تعدادی ديگر از اليت سياسی که تا همين چندی پيش خود نيز بخشی از همين حکومت بودند و در همه رده های کشوری حتی تا حد نخست وزيری (اوکراين)، و وزارتخانه های حساس هم چون وزارت امور خارجه (گرجستان و قرقيزستان) قرار داشته اند.
اپوزيسيون از درون حاکميت و در خود سيستم شکل گرفت و رشد کرد و توانست به برکت استفاده از امکانات همان حاکميتی که درآن قرار داشت، با توده های مردم ارتباط برقرار کرده و به ترويج ديد گاه ها و برنامه عمل خود بپردازد. درجمهوری های گرجستان، اوکراين و قرقيزستان، اپوزيسيون حاضر در صحنه در لحظه ای که رژيم های چه ازجنبه احلاقی و چه از جنبه فيزيکی فرسوده، تلاش به تقلب در نتايج انتخابات کردند، با حمايت مردم در مقابل اين تلاش ايستادگی کرد. حال چرا در گرجستان و اوکراين اين تغييرات صلح آميز و بدون خشونت صورت گرفتند، اما در قرقيزستان در روزها و هفته های نخستين، هرج و مرج و قتل و غارت بوقوع پيوست، علت نه در انقلابی تر و راديکال تر بودن توده ها، بلکه نبود نهاد های دموکراتيک و متعاقبا پايين تر بودن سطح دانش و آگاهی های توده ها از حقوق و خواسته های دموکراتيک شان در قرقيزستان بود. زمان نشان خواهد داد که آيا اين تحولات می توانند به يک انقلاب فرارويند يا فقط به همان تغيير در اليت سياسی بسنده خواهند کرد.
در اين جا يک سوال مطرح می شود که شايد بسياری يک بار هم که شده اين سئوال را از خود کرده اند: چرا اين اتفاقات حالا بوقوع می پيوندند، و نه 5 سال و يا 10 سال پيش که وضعيت اقتصادی مردم به دليل گسسته شدن کليه پيوند های اقتصادی مابين جمهوری های شوروی سابق، به مراتب بدتر از اکنون و تا حد فاجعه، وخيم بود، از بحران های سياسی فراگير حتی اثری هم وجود نداشتند؟ آقای ی. آلباتس از قلم زنان مجله "ژورنال هفتگی"، چاپ مسکو، در شماره 11 آپريل اين مجله، به نکاتی می پردازد که در جستجوی علل داخلی اين تاخير بيش از 10 ساله می توانند ياری رسان باشند.
"يکی از علت ها را بايستی دراين ديد که در دوران اتحاد شوروی، سياست را فقط حزب کمونيست اتحاد شوروی تعيين می کرد؛ و به همين دليل بود که هم به اجبار و هم از روی اعتقاد؛ روحيات و علاقه های سياسی فقط در درون حزب امکان طرح داشتند. و حزب نيز با علم به اين که نارضايتی ها بالاخره سر برون خواهند آورد، شکل گيری سياست در سطح کشوررا به چارچوب سخت حزبی محدود می کرد. از همين جاست نبود اپوزسيون از پايين و به چای آن ظهور ناراضييان حاشيه ای، در بالا. روانشناسی انسان شوروی اين بود که اين فقط حزب است که می تواند سياست را تعيين و تبيين نمايد. ترس ژنتيکی خروج از چارچوب تعيين شده، و عادت به احساس دائمی تنفس يک نفر در پشت سر، اينها هستند دلايل عدم انفجار مردم و ريختن شان به خيابان ها در 5 و يا 10 سال پيش از اين.اکنون نسلی سر برون آورده است که روحش هم از کميته ناحيه ای حزب بی خبربوده و نه عضو سازمان پيشاهنگی، و نه کامسومول و نه عضو حزب است. به همين دليل آمادگی رفتن به خيابان را دارد. اين که موتور اصلی حرکت های خيابانی، جوانان سن دانشگاهی هستند، اصلا تصادفی نيست؛ و درادامه نيز هم چنان سرچشمه بروز ناآرامی ها و حرکات اعتراضی در تمامی مناطق شوروی سابق خواهند بود."
همان گونه که در بالا اشاره شد، در ادامه به بررسی جداگانه گذشته و شرايط کنونی هر يک از جمهوری های نو بنياد وعملکرد ديگر کشور ها دراين جمهوری ها پرداخته خواهد شد. اميد است که علاقه مندان با شرکت فعال و راهنمايی ها ی لازم، در هرچه پر بارتر شدن اين بحث ياری رسان باشند.
