نشانه‌های حیات در مریخ؟
سنگ‌های غیرعادی که در مریخ کشف شده‌اند، فریبنده‌ترین شواهد ممکن از احتمال وجود حیات گذشته در سیاره سرخ را در خود جای داده‌اند.
گل‌سنگ‌هایی که مریخ‌نورد ناسا به اسم «پرسویرنس» در بستر یک رودخانه غبارآلود پیدا کرده است، نشانه‌های جالب توجهی دارند که پژوهشگران آنها را «لکه‌های پلنگی» و «دانه‌های خشخاش» نام داده‌اند.
دانشمندان معتقدند اینها حاوی مواد معدنی تولید شده بر اثر واکنش‌های شیمیایی هستند و احتمالا با میکروب‌های باستانی مریخ مرتبط باشند.
این احتمال وجود دارد که مواد معدنی را فرآیند‌های طبیعی زمین‌شناسی تولید کرده باشند، اما یافته‌ها به اندازه‌ای چشمگیرند که با معیار‌های ناسا در مورد «نشانه‌های زیستی احتمالی» تطبیق می‌کنند.
این به آن معناست که این یافته‌ها نیازمند بررسی‌های بیشتر هستند تا مشخص شود، آیا منشا زیستی دارند یا خیر.
پروفسور سانجیو گوپتا، کارشناس مریخ و استاد امپریال کالج لندن، یکی از نویسندگان گزارشی است که در مجله معتبر نیچر چاپ شده است.
او می‌گوید: «قبلا چیزی شبیه به این نداشته‌ایم، پس به نظرم موضوع مهمی است. ما ویژگی‌هایی را در این سنگ‌ها یافته‌ایم که اگر روی زمین مشاهده کنیم، می‌توان آنها را با دیدگاه زیست‌شناسی، یعنی فرآیند‌های میکروبی، توضیح داد؛ بنابراین نمی‌گوییم که نشانه‌های حیات پیدا کرده‌ایم، بلکه می‌گوییم که این نشانه‌ها چیزی به ما می‌دهند که ارزش پیگیری دارد.»
تنها راه برای اطمینان کامل از این که میکروب‌ها را مواد معدنی ساخته‌اند یا نه، آوردن سنگ‌ها به زمین برای تجزیه و بررسی است.
ناسا و آژانس فضایی اروپا ماموریتی را برای آوردن نمونه‌ها از مریخ پیشنهاد داده‌اند، اما آینده این طرح کاملا نامشخص به نظر می‌رسد. در بودجه ۲۰۲۶ مورد نظر دولت دونالد ترامپ، بودجه علمی آژانس فضایی آمریکا به طور قابل توجهی کاهش یافته است و در نتیجه ماموریت بازگشت مریخ نورد از جمله طرح‌هایی است که شاید لغو شوند.
امروزه، مریخ یک بیابان سرد و خشک است. اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهند میلیارد‌ها سال پیش این سیاره جوی غلیظ و آب داشته است، که آن را به مکانی مناسب برای جستجوی حیات در گذشته تبدیل می‌کند.
مریخ‌نورد پرسویرنس که در سال ۲۰۲۱ بر سطح مریخ فرود آمد، با هدف یافتن نشانه‌های حیات به این سیاره فرستاده شد. این مریخ‌نورد چهار سال گذشته را صرف کاوش در منطقه‌ای به نام «دهانه جیزرو» کرده است که زمانی یک دریاچه بوده و رودخانه‌ای به آن می‌ریخته است.
این مریخ‌نورد سنگ‌های لکه پلنگی را سال گذشته کف دره‌ای در منطقه موسوم به «برایت انجل فورمیشن» پیدا کرد که رودخانه آن را ایجاد کرده است. آنها حدود ۳/۵ میلیارد سال قدمت دارند و نوعی گلسنگ یا ریزدانه هستند که از گل تشکیل می‌شوند.
جوئل هوروویتز، استاد دانشگاه استونی‌بروک نیویورک، که از پژوهشگران طرح پرسویرنس و نویسنده اصلی مقاله است، می‌گوید: «بلافاصله فهمیدیم که فعل و انفعالات شیمیایی جالبی در این سنگ‌ها اتفاق افتاده است و بسیار هیجان‌زده شدیم.»
این مریخ‌نورد از تجهیزات آزمایشگاهی داخل خود برای تجزیه مواد معدنی موجود در سنگ‌ها استفاده کرد و داده‌های به دست آمده برای مطالعه کارشناسان به زمین ارسال شد.
آقای هوروویتز می‌گوید: «فکر می‌کنیم آنچه پیدا کرده‌ایم، شواهدی از مجموعه‌ای از واکنش‌های شیمیایی است که در گل و لای ته‌نشین شده در کف دریاچه رخ داده است، به نظر می‌رسد این واکنش‌ها بین خود گل و ماده آلی رخ داده‌اند و این دو ماده در واکنش با هم مواد معدنی جدیدی را تشکیل داده‌اند.
در شرایط مشابه روی زمین، معمولا میکروب‌ها عامل واکنش‌های شیمیایی هستند که مواد معدنی را ایجاد می‌کنند.
جوئل هوروویتز گفت: «این یکی از توضیحات احتمالی برای چگونگی پیدایش ویژگی‌های این سنگ‌هاست. آنچه یافت شده به نظر قانع‌کننده‌ترین کشف نشانه‌های بالقوه زیست است که تا به امروز مشاهده کرده‌ایم.»
پژوهشگران این نکته را هم بررسی کرده‌اند که چگونه این مواد معدنی می‌توانستند بدون میکروب‌ها تشکیل شوند و نتیجه گرفتند، این احتمال هم وجود دارد که فرآیند‌های طبیعی زمین‌شناسی پشت این واکنش‌های شیمیایی بوده باشند.
با این حال، این فرآیند‌ها به دمای بالا نیاز دارد، در حالی که شواهدی از حرارت دیدن سنگ‌ها دیده نمی‌شود.
آقای هوروویتز می‌گوید: «ما در مورد مسیر‌های غیرزیستی به برخی مشکلات برخوردیم، اما نمی‌توانیم آنها را به‌طور کامل رد کنیم.»
کاوشگر پرسویرنس در طول ماموریت خود در مریخ، نمونه‌هایی از جمله سنگ‌های یافت‌شده در «برایت انجل فورمیشن» را جمع‌آوری کرده است. این نمونه‌ها در محفظه‌هایی ذخیره شده‌اند و قرار است روی سطح مریخ باقی بمانند تا با ماموریتی به زمین منتقل شوند.
به دلیل کاهش بودجه، برنامه‌های ناسا برای چنین ماموریتی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در عین حال چین نیز در حال پیگیری ماموریت بازگرداندن نمونه‌ها از مریخ است؛ ماموریتی که ممکن است در سال ۲۰۲۸ آغاز شود.
در حالی‌که بحث درباره چنین ماموریتی در جریان است، پژوهشگران مشتاقانه در انتظاربه‌دست آوردن این نمونه‌ها و بررسی آنها هستند.
سانجیو گوپتا می‌گوید: «ما باید این نمونه‌ها را روی زمین ببینیم. به نظرم برای دادن نظر قطعی، اکثر دانشمندان می‌خواهند این سنگ‌ها را روی زمین ببینند و بررسی کنند. اینها از جمله نمونه‌هایی هستند که بازگرداندن آنها به زمین یکی از اولویت‌های اصلی ماست.»
