زمانی برای همكاري روسيه و ايالات متحده امريكا ؟
آفتاب‌‌نیوز : 
بحران ازبكستان، سياستگذاران روسيه را با يك گره كور مواجه كرده است. بسياري در مسكو بر اين عقيده اند كه پاسداري از ثبات در ازبكستان، روسيه را ملزم به كنار گذاشتن اختلافات ژئوپولتيكي خود با ايالات متحده مي سازد. در عين حال به نظر اكثر برنامه ريزان، همكاري واقعي با واشنگتن به دليل علاقه دولت بوش براي يك نظم نوين دموكراتيك در جهان، غير ممكن مي نمايد.
حوادث سيزدهم ماه مه در انديجان يعني جايي كه نيروهاي امنيتي ازبك صدها تن از مخالفين ونيروهاي شورشي مسلح را به قتل رساندند، تاكيدي بود براين واقعيت كه ازبكستان به انبار باروتي از سرخوردگي اجتماعي در مقابل مقاومت اسلام كريم اف در برابر اصلاحات، تبديل شده است.
قدرت هاي منطقه يعني روسيه و ايالات متحده امريكا، همواره به حفاظت از ثبات در ازبكستان علاقه داشته اند.
گرچه هيچگونه سياست هاي روشني كه بتوان از ميان آنها يكي را انتخاب كرد، وجود ندارد. به نظر بسياري، تمايل كريم اف به روش حكومتي ديكتاتوري، از ميان آنها يكي را اصلي ترين دلايل مشكلات كنوني ازبكستان ـ به شمار مي آيد در عين حال عملا هيچ آلترناتيو فوري به جاي كريم اف وجود ندارد.
احزاب مخالف نيز فاقد پتانسيل لازم براي در اختيار گرفتن حكومت هستند، و هيچكس نيز خواستار به قدرت رسيدن نيروهاي شورشي اسلامي نيست.
قبل از سيزدهم ماه مه، ازبكستان مي توانست يك ميدان نبرد ژئوپولتيك براي روسيه كه سعي در جلب آن به عنوان يكي از اقمار خود داشت، به شمار آيد.
پس از حوادث 11 سپتامبر در ايالات متحده امريكا، رهبر ازبك به يك هم پيمان كليدي براي مبارزه عليه تروريسم به سردمداري امريكا تبديل شد. اما در ماه هاي اخير،كريم اف به طور فزاينده اي از هم پيمانان امريكايي خود دلسرد شده است.
اكنون برخي از تحليل گران روسي معتقدند كه به نفع روسيه است كه مانورهاي خود را در آسياي مركزي متوقف سازد و در عوض براي پايان بخشيدن به بحران ازبكستان به دنبال يافتن يك راه حل مشترك با ايالات متحده باشد. پتانسيل پيامدهاي اقدامات نابجا در ازبكستان، نظير امكان به قدرت رسيدن شورشيان اسلامي، يا ظهور يك خلا قدرت كه قادر خواهد بود به انفجار قاچاق مواد مخدر بيانجامد، برهر منفعتي كه پيگيري سياست هاي كنوني به دنبال خواهد داشت، مي چربد. فئودور لاكيانوف سردبير با نفوذ روزنامه سياست خارجي روسيه گفت:«مبارزه براي فرمانروايي برمنطقه، نشانه يك حماقت سياسي خواهد بود.»
بنظر مي رسد در مسكو اتفاق آراء برآن است كه صدمات كمتر در ازبكستان، كريم اف را در قدرت نگاه خواهد داشت و او را ناگزير به اعلام اصلاحاتي خواهد كرد كه احتمالا دريچه اطمينان عليه دلسردي اجتماعي را خواهد گشود. اينگونه طرز تلقي، زمينه همكاري با ايالات متحده را فراهم خواهد آورد. در 25 ماه مه، ريچارد بوچر سخنگوي دولت ايالات متحده امريكا ابراز داشت كه حوادث انديجان برحمايت امريكا از رژيم كرم اف تاثير چنداني نخواهد داشت. بوچر دركنفرانس خبري روزانه خود گفت:« نوع همكاري كه ما مي توانيم با ازبكستان داشته باشيم. . . . براساس منافع مشترك است. به نفع هيچيك از ما نيست كه دست از تلاش خود عليه تروريسم در اين منطقه بحراني برداريم. به همين دليل ما به كار با آنها در بسياري از زمينه از جمله جنگ عليه تروريسم، ادامه خواهيم داد.»
عليرغم وجود فرصت ظاهري براي اقدام مشترك، بسياري از سياستگذاران روسيه توان لازم براي همكاري در حل بحران ازبكستان را در روسيه و ايالات متحده امريكا مشاهده نمي كنند. بدون حضور يك اتحاد بين المللي نيز، تلاش ها براي وارد كردن فشار بركريم اف براي اصلاحات تقريبا بي نتيجه خواهد بود.
از نقطه نظر روسيه، شيفتگي دولت بوش در ارتقاي دموكراسي، اولين تهديد براي همكاريهاي بين المللي در ازبكستان است. به راستي روياي دموكراتيزه سازي رئيس جمهور مي تواند بر قضاوت واشنگتن در مورد حركت هاي به نفع ثبات آينده در آسياي مركزي سايه اندازد، چيزي كه بسياري را در مسكو نگران ساخته است.
سرگئي لاوروف وزير امور خارجه روسيه در مصاحبه 17 ماه مه منتشره در روزنامه ايزوسيتا گفت كه ايالات متحده امريكا شوق وافري براي گسترش تغيير رژيم در كشورهاي اتحاد جماهير شوروي سابق دارد. كشورهاي گرجستان، اوكراين،و قرقيزستان همگي انقلاب را در 18 ماه گذشته تجربه كرده اند.لاوروف درادامه پيشنهاد مي كند كه مقامات رسمي ايالات متحده اين باور غلط را به نمايش مي گذارند كه يك مدل دموكراتيك جهاني وجود دارد و اضافه مي كند كه براي توسعه مناسب يك سيستم دموكراتيك، ضرورت دارد كه انگيزه براي تغيير سياسي از درون يك كشور خاص بوجود بيايد. لاوروف هشدار مي دهد كه تلاش براي تحميل دموكراسي از خارج، هم«غير ممكن و هم خطرناك » است. در پي وقايع انديجان، رئيس جمهور امريكا جورج دبليوبوش، به دلواپسي هاي روسيه دامن زده است. در نطقي در 18 ماه مه در انستيتو بين المللي در واشنگتن، بوش اظهار داشت كه ايالات متحده تلاش هاي دموكراتيزه سازي جهاني خود را وسعت خواهد بخشيد. بوش گفت:« ما شاهد بالندگي نسل جديدي هستيم كه قلبش در اشتياق آزادي مي سوزدـ و به آن نيز دست خواهد يافت.»
او اعلام كرد كه 100 ميليون دلار بودجه براي استقرار واكنش سريع در جهت ياري رساندن به توسعه دموكراسي در نظر مي گيرد. او همچنين قول داد كه يك موسسه واكنش فعال« از متخصصين سياستگذار تاسيس خواهد كرد. بوش گفت:« اين موسسه جديد براي پاسخگويي در دسترس خواهد بود و آمادگي دريافت برنامه هاي مردم را در طول روزها و هفته ها بجاي ماه ها و سال ها خواهد داشت. بوش گفت: « هرگاه بحراني بوجود آيد و احتياج به كمك باشد ايالات متحده امريكا آماده خواهد بود.»
با توجه به بي ثباتي وضعيت سياسي ازبكستان، تفسير بوش بسياري از تحليلگران سياسي روسيه را به وحشت انداخت. تعداد روز افزوني از متخصصين مسكو اكنون با عقيده سر دبير سرويس امنيتي فدرال روسيه نيكولاي پاتروشف موافق هستند كه اخيرا اعلام كرده بود كه دولت بوش بيش از آنكه در پي حفظ ثبات در آسياي مركزي باشد،« سعي در تضعيف نفوذ روسيه» دارد.
فقدان اعتماد كنوني، موجب تفاوت اتخاذ سياست درمورد ازبكستان، ميان روسيه و ايالات متحده مي شود.
بوچر اظهار مي دارد كه واشنگتن فشار بر كريم اف را براي اتخاذ رفتار متعادل تري نسبت به سركوب فعالين حقوق بشر و روزنامه نگاران در قبل از حوادث انديجان، ادامه خواهد داد. بوچر گفت:« آزادي بيان و نيز دسترسي آزاد براي انجام يك تحقيق قابل قبول» در مورد حوادث انديجان«ضرورت دارد».
روسيه در 25 ماه مه حمايت خود را از كريم اف كه از قبول تقاضاي ايالات متحده و اتحاديه اروپا براي انجام يك تحقيق مستقل بين المللي در مورد حوادث انديجان سرباز زده بود، حمايت كرد. كريم اف اصرار دارد كه ارگان هاي رسمي ازبك، خود تحقيق را انجام خواهند داد. آژانس خبري ايتارـ تاس از قول ولاديمير چيزوف جانشين وزير امور خارجه، نوشت:« هم پيمانان بايد به يكديگر اعتماد داشته باشند و هرگاه يكي مي گويد كه تحقيق در مورد حوادث را به طور كامل انجام خواهد داد، ديگري بايد به اين نظر احترام بگذارند.»
* ايگورتورباكف روزنامه نگار و پژوهشگر مستقلي است كه در امور سياسي كشورهاي مستقل مشترك المنافع تخصص دارد.
بحران ازبكستان، سياستگذاران روسيه را با يك گره كور مواجه كرده است. بسياري در مسكو بر اين عقيده اند كه پاسداري از ثبات در ازبكستان، روسيه را ملزم به كنار گذاشتن اختلافات ژئوپولتيكي خود با ايالات متحده مي سازد. در عين حال به نظر اكثر برنامه ريزان، همكاري واقعي با واشنگتن به دليل علاقه دولت بوش براي يك نظم نوين دموكراتيك در جهان، غير ممكن مي نمايد. حوادث سيزدهم ماه مه در انديجان يعني جايي كه نيروهاي امنيتي ازبك صدها تن از مخالفين ونيروهاي شورشي مسلح را به قتل رساندند، تاكيدي بود براين واقعيت كه ازبكستان به انبار باروتي از سرخوردگي اجتماعي در مقابل مقاومت اسلام كريم اف در برابر اصلاحات، تبديل شده است.
قدرت هاي منطقه يعني روسيه و ايالات متحده امريكا، همواره به حفاظت از ثبات در ازبكستان علاقه داشته اند.
گرچه هيچگونه سياست هاي روشني كه بتوان از ميان آنها يكي را انتخاب كرد، وجود ندارد. به نظر بسياري، تمايل كريم اف به روش حكومتي ديكتاتوري، از ميان آنها يكي را اصلي ترين دلايل مشكلات كنوني ازبكستان ـ به شمار مي آيد در عين حال عملا هيچ آلترناتيو فوري به جاي كريم اف وجود ندارد.
احزاب مخالف نيز فاقد پتانسيل لازم براي در اختيار گرفتن حكومت هستند، و هيچكس نيز خواستار به قدرت رسيدن نيروهاي شورشي اسلامي نيست.
قبل از سيزدهم ماه مه، ازبكستان مي توانست يك ميدان نبرد ژئوپولتيك براي روسيه كه سعي در جلب آن به عنوان يكي از اقمار خود داشت، به شمار آيد.
پس از حوادث 11 سپتامبر در ايالات متحده امريكا، رهبر ازبك به يك هم پيمان كليدي براي مبارزه عليه تروريسم به سردمداري امريكا تبديل شد. اما در ماه هاي اخير،كريم اف به طور فزاينده اي از هم پيمانان امريكايي خود دلسرد شده است.
اكنون برخي از تحليل گران روسي معتقدند كه به نفع روسيه است كه مانورهاي خود را در آسياي مركزي متوقف سازد و در عوض براي پايان بخشيدن به بحران ازبكستان به دنبال يافتن يك راه حل مشترك با ايالات متحده باشد. پتانسيل پيامدهاي اقدامات نابجا در ازبكستان، نظير امكان به قدرت رسيدن شورشيان اسلامي، يا ظهور يك خلا قدرت كه قادر خواهد بود به انفجار قاچاق مواد مخدر بيانجامد، برهر منفعتي كه پيگيري سياست هاي كنوني به دنبال خواهد داشت، مي چربد. فئودور لاكيانوف سردبير با نفوذ روزنامه سياست خارجي روسيه گفت:«مبارزه براي فرمانروايي برمنطقه، نشانه يك حماقت سياسي خواهد بود.»
بنظر مي رسد در مسكو اتفاق آراء برآن است كه صدمات كمتر در ازبكستان، كريم اف را در قدرت نگاه خواهد داشت و او را ناگزير به اعلام اصلاحاتي خواهد كرد كه احتمالا دريچه اطمينان عليه دلسردي اجتماعي را خواهد گشود. اينگونه طرز تلقي، زمينه همكاري با ايالات متحده را فراهم خواهد آورد. در 25 ماه مه، ريچارد بوچر سخنگوي دولت ايالات متحده امريكا ابراز داشت كه حوادث انديجان برحمايت امريكا از رژيم كرم اف تاثير چنداني نخواهد داشت. بوچر دركنفرانس خبري روزانه خود گفت:« نوع همكاري كه ما مي توانيم با ازبكستان داشته باشيم. . . . براساس منافع مشترك است. به نفع هيچيك از ما نيست كه دست از تلاش خود عليه تروريسم در اين منطقه بحراني برداريم. به همين دليل ما به كار با آنها در بسياري از زمينه از جمله جنگ عليه تروريسم، ادامه خواهيم داد.»
عليرغم وجود فرصت ظاهري براي اقدام مشترك، بسياري از سياستگذاران روسيه توان لازم براي همكاري در حل بحران ازبكستان را در روسيه و ايالات متحده امريكا مشاهده نمي كنند. بدون حضور يك اتحاد بين المللي نيز، تلاش ها براي وارد كردن فشار بركريم اف براي اصلاحات تقريبا بي نتيجه خواهد بود.
از نقطه نظر روسيه، شيفتگي دولت بوش در ارتقاي دموكراسي، اولين تهديد براي همكاريهاي بين المللي در ازبكستان است. به راستي روياي دموكراتيزه سازي رئيس جمهور مي تواند بر قضاوت واشنگتن در مورد حركت هاي به نفع ثبات آينده در آسياي مركزي سايه اندازد، چيزي كه بسياري را در مسكو نگران ساخته است.
سرگئي لاوروف وزير امور خارجه روسيه در مصاحبه 17 ماه مه منتشره در روزنامه ايزوسيتا گفت كه ايالات متحده امريكا شوق وافري براي گسترش تغيير رژيم در كشورهاي اتحاد جماهير شوروي سابق دارد. كشورهاي گرجستان، اوكراين،و قرقيزستان همگي انقلاب را در 18 ماه گذشته تجربه كرده اند.لاوروف درادامه پيشنهاد مي كند كه مقامات رسمي ايالات متحده اين باور غلط را به نمايش مي گذارند كه يك مدل دموكراتيك جهاني وجود دارد و اضافه مي كند كه براي توسعه مناسب يك سيستم دموكراتيك، ضرورت دارد كه انگيزه براي تغيير سياسي از درون يك كشور خاص بوجود بيايد. لاوروف هشدار مي دهد كه تلاش براي تحميل دموكراسي از خارج، هم«غير ممكن و هم خطرناك » است. در پي وقايع انديجان، رئيس جمهور امريكا جورج دبليوبوش، به دلواپسي هاي روسيه دامن زده است. در نطقي در 18 ماه مه در انستيتو بين المللي در واشنگتن، بوش اظهار داشت كه ايالات متحده تلاش هاي دموكراتيزه سازي جهاني خود را وسعت خواهد بخشيد. بوش گفت:« ما شاهد بالندگي نسل جديدي هستيم كه قلبش در اشتياق آزادي مي سوزدـ و به آن نيز دست خواهد يافت.»
او اعلام كرد كه 100 ميليون دلار بودجه براي استقرار واكنش سريع در جهت ياري رساندن به توسعه دموكراسي در نظر مي گيرد. او همچنين قول داد كه يك موسسه واكنش فعال« از متخصصين سياستگذار تاسيس خواهد كرد. بوش گفت:« اين موسسه جديد براي پاسخگويي در دسترس خواهد بود و آمادگي دريافت برنامه هاي مردم را در طول روزها و هفته ها بجاي ماه ها و سال ها خواهد داشت. بوش گفت: « هرگاه بحراني بوجود آيد و احتياج به كمك باشد ايالات متحده امريكا آماده خواهد بود.»
با توجه به بي ثباتي وضعيت سياسي ازبكستان، تفسير بوش بسياري از تحليلگران سياسي روسيه را به وحشت انداخت. تعداد روز افزوني از متخصصين مسكو اكنون با عقيده سر دبير سرويس امنيتي فدرال روسيه نيكولاي پاتروشف موافق هستند كه اخيرا اعلام كرده بود كه دولت بوش بيش از آنكه در پي حفظ ثبات در آسياي مركزي باشد،« سعي در تضعيف نفوذ روسيه» دارد.
فقدان اعتماد كنوني، موجب تفاوت اتخاذ سياست درمورد ازبكستان، ميان روسيه و ايالات متحده مي شود.
بوچر اظهار مي دارد كه واشنگتن فشار بر كريم اف را براي اتخاذ رفتار متعادل تري نسبت به سركوب فعالين حقوق بشر و روزنامه نگاران در قبل از حوادث انديجان، ادامه خواهد داد. بوچر گفت:« آزادي بيان و نيز دسترسي آزاد براي انجام يك تحقيق قابل قبول» در مورد حوادث انديجان«ضرورت دارد».
روسيه در 25 ماه مه حمايت خود را از كريم اف كه از قبول تقاضاي ايالات متحده و اتحاديه اروپا براي انجام يك تحقيق مستقل بين المللي در مورد حوادث انديجان سرباز زده بود، حمايت كرد. كريم اف اصرار دارد كه ارگان هاي رسمي ازبك، خود تحقيق را انجام خواهند داد. آژانس خبري ايتارـ تاس از قول ولاديمير چيزوف جانشين وزير امور خارجه، نوشت:« هم پيمانان بايد به يكديگر اعتماد داشته باشند و هرگاه يكي مي گويد كه تحقيق در مورد حوادث را به طور كامل انجام خواهد داد، ديگري بايد به اين نظر احترام بگذارند.»
* ايگورتورباكف روزنامه نگار و پژوهشگر مستقلي است كه در امور سياسي كشورهاي مستقل مشترك المنافع تخصص دارد.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید