آمانو و سرنوشت برجام
مقام مدیریت کل آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی بیش از آن که منصبی حقوقی باشد، جایگاهی سیاسی است. حساسیت عملکرد این سازمان بین‌المللی در موضوع تولید، نگهداری و استفاده از مواد هسته‌ای و مسئولیت‌های مدیر کل آژانس در نظارت و گزارش‌دهی در مورد این مواد موجب می‌شود تا قدرت‌های بین‌المللی، به ویژه کشورهای دارای سلاح هسته‌ای به‌شدت در مورد انتخاب مدیر این سازمان مداخله کنند.
انتخاب مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گهگاه به محل نزاع و چالش قدرت‌های بزرگ تبدیل می‌شود که هر یک مطالباتی از عملکرد او دارند. کشورهای مختلف جهان تلاش می‌کنند تا بر مبنای نفوذی که بر این آژانس مستقل بین‌المللی ۶۲ ساله دارند، مطالبات و خواسته‌های هسته‌ای و سیاسی خود را پیش ببرند. در ادواری سیاستمدارانی که به این مقام انتخاب شده‌اند میزان وفاداری‌شان به کشورهایی که رای مثبت به انتخاب‌شان داده‌اند بارز و پررنگ بود.
مدیر کل آژانس مستمرا چه در گزارش‌های ادواری و چه در گزارش‌های ویژه یا پرونده‌ای، مسئول جمع‌بندی گزارش و امضای آن است. در میان برخی از مدیران پیشین آژانس، لحن و ادبیات گزارش‌های منتشر شده، به میزان زیادی وفاداری و گرایش به سمت کشورهای حامی مدیر کل وقت مشخص بود. برای مثال در دوره محمد البرادعی، مدیر کل مصری پیشین آژانس - که سیاستمداری نسبتا مستقل محسوب می‌شد - نظرات کشورهای مهم و تاثیرگذار، همواره در متن گزارش‌ها مورد اشاره قرار می‌گرفت. در آن دوران استفاده از ادبیات دوپهلو، اشاره به گمانه‌زنی‌های برخی قدرت‌های بزرگ و اشاره به موارد ابهام‌برانگیز بدون نتیجه‌گیری واضح، باعث می‌شد تا سوءبرداشت‌های سیاسی و غیر فنی از گزارش‌ها به ویژه در مورد پرونده ایران ساده‌تر و معمول‌تر باشد.
انتخاب یوکیو آمانو از کشور ژاپن تا حدودی باعث شد که تعادل و توازن به منصب مدیر کل آژانس بین‌المللی بازگردد. گزارش‌های یوکیو آمانو با گرایش بیشتر به توصیف و نتیجه‌گیری‌های دقیق و واضح فنی و حقوقی، تا حدودی گرایش‌های سیاسی آژانس را متعادل‌تر کرد. حالا این که بعد از فوت ایشان که یکی از چهره‌های موثر و مهم در مذاکرات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران بود و برجام در دوران زعامت ایشان به سرانجام رسید، ممکن است اثراتی در پرونده هسته‌ای ایران داشته باشد. یوکیو آمانو، بلافاصله بعد از اعلام توافق هسته‌ای، سفر مهمی به تهران انجام داد و بعد از آن در ۱۵ گزارش متوالی که با دقت فنی و حقوقی بالا تهیه شده بود، پایبندی ایران را بدون استفاده از عبارات مبهم و قابل تفسیر گزارش کرد. اما این که بعد از فوت یوکیو آمانو، چه اتفاقی برای پرونده ایران می‌افتد، سوالی است که بسیار به شخصیت، اعتبار و میزان استقلال مدیر کل بعدی آژانس بستگی خواهد داشت. برجام یک توافق روشن است و مفاد، تعهدات و محدودیت‌های آن به روشنی در توافق ذکر شده است. با این حال این که چه شخصی جانشین یوکیو آمانو می‌شود، در شرایطی که پرونده برجام در شرایط حساس و ویژه‌ای قرار دارد و اختلاف‌ها میان ایران و شرکای باقی مانده در توافق بعد از خروج آمریکا، باعث اقدام‌های تقابلی ایران شده است، می‌تواند اثراتی در سرنوشت این توافق چندجانبه داشته باشد.
به هر تقدیر پیش‌بینی می‌شود که پرونده برجام با اقدامات تقابلی ایران در چارچوب برجام و کاهش سطح اجرای تعهدات ایران، در ماه‌های آینده بارها و بارها به جز گزارش‌های دوره‌ای، موضوع جلسات شورای حکام، گزارش‌های ویژه و فشارهای سیاسی به آژانس باشد. این که مدیر کل بعدی آژانس تا چه اندازه خود را وامدار قدرت‌های انتخاب‌کننده‌اش، به ویژه دولت ایالات متحده آمریکا بداند که مخالف سرسخت برجام است، در سرنوشت برجام تاثیر بسزایی خواهد داشت. لحن، ادبیات و تفسیرپذیر بودن گزارش‌های مدیر کل آژانس می‌تواند تاثیر زیادی برای پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران داشته باشد و همان گونه که وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران گفته ایران امیدوار است که مدیر کل بعدی، مسیر آقای آمانو را ادامه دهد. اگر مدیر کل بعدی استقلال آمانو را نداشته باشد و خودش را وامدار کشورهای تاثیرگذار در انتخابش بداند، این احتمال وجود دارد که محتوای گزارش‌های او در مورد برنامه هسته‌ای موثر باشد و اشکالاتی در مسیر اجرای موفق برجام ایجاد کند.»
