دریاچه هویر دماوند خشک شد+ عکس
دریاچه هویر، یکی از جاذبه‌های طبیعی بکر دماوند در استان تهران، که تا چندی پیش به عنوان نمادی از زیبایی‌های کوهستانی البرز شناخته می‌شد، اکنون به طور کامل خشک شده و به گل نشسته است.
این رویداد، که بر اساس گزارش‌های رسمی و مشاهدات میدانی خبرنگار مهر رخ داده، زنگ خطری جدی برای بحران آب در شرق پایتخت به شمار می‌رود.
دریاچه هویر، واقع در بخش مرکزی دماوند و در نزدیکی روستای هویر، با آب شیرین خود منبع حیاتی برای اکوسیستم محلی و پرندگان مهاجر بود، اما کاهش شدید بارش‌ها و مدیریت ناکارآمد منابع آب، آن را به کام نابودی کشانده است.
این وضعیت نه تنها آسیب جدی به اکوسیستم طبیعی وارد کرده، بلکه حیات پرندگان مهاجر و گونه‌های جانوری وابسته به این پهنه آبی را تهدید می‌کند.
خشکی دریاچه هویر تبعات جدی برای حیات وحش دارد
کارشناسان محیط زیست، خشکسالی پی‌درپی، برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی و کاهش ورودی آب از چشمه‌های اطراف را دلایل اصلی این فاجعه اعلام کرده‌اند، همچنین، مشاهدات میدانی خبرنگار مهر نشان می‌دهد که حجم آب دریاچه در ماه‌های گذشته به تدریج کاسته شده و اکنون تنها گل و لای در کف آن باقی مانده است.
نقی میرزاکریمی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست دماوند، این وضعیت را «نگران کننده» توصیف کرد و افزود: کاهش بارندگی در سال‌های اخیر همراه با برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی، موجب شده تا ورودی آب از چشمه‌های اطراف این دریاچه به حداقل برسد.
وی هشدار داد: خشکی این دریاچه می‌تواند تبعات جدی برای حیات وحش منطقه داشته باشد. دریاچه هویر بخشی از منطقه حفاظت شده «دریاچه‌های تار و هویر» محسوب می‌شود که از تنوع گیاهی و جانوری ارزشمندی برخوردار است.
رئیس اداره محیط زیست دماوند همچنین اشاره کرد: حتی ردپای خرس قهوه‌ای نیز اخیراً در حاشیه این دریاچه ثبت شده که نشان‌دهنده اهمیت این زیستگاه است.
میرزاکریمی به اقدامات حفاظتی قبلی اشاره کرد و گفت: در دو سال گذشته با مسدود کردن مسیر دسترسی در فاصله ۵۰۰ متری دریاچه، تردد‌ها کاهش یافته و آرامش نسبی برای حیات وحش ایجاد شده بود، اما بحران کنونی آب این دستاورد‌ها را بی‌اثر کرده است.
مصرف آب ویلا‌ها ۷ برابر بیشتر از کشاورزی است
به نظر می‌رسد تغییرات اقلیمی و مدیریت ناکارآمد منابع آبی، این زیستگاه ارزشمند را با تهدید جدی رو‌به‌رو کرده است.
حمیدرضا رمضانی، کارشناس ارشد منابع آب وضعیت کنونی این دریاچه را «بی‌سابقه در یک قرن اخیر» توصیف کرد و هشدار داد: تغییرات اقلیمی و مدیریت نادرست منابع آبی، این اکوسیستم منحصر‌به‌فرد را با تهدید جدی مواجه کرده است.
رمضانی با اشاره به تأثیرات تغییرات اقلیمی اظهار داشت: خط برف در کوهستان‌های ما سال به سال در حال بالاتر رفتن است. پاییز‌های گرم و بدون بارش، زمستان‌های بارانی به جای برفی، و بارش‌های برفی ناگهانی در بهار، همگی نشانه‌های تغییرات اقلیمی هستند که کشور ما با آن رو‌به‌رو است.
این کارشناس ارشد آب، توسعه بی‌ضابطه در منطقه دماوند را یکی از عوامل اصلی بحران کنونی دانست و گفت: متأسفانه در ۳۰ سال گذشته، توسعه در دماوند بدون توجه به ظرفیت اکولوژیک و منابع آبی منطقه پیش رفته است.
وی با اشاره به تغییر کاربری اراضی کشاورزی به ویلاسازی هشدار داد: مصرف آب در هر هکتار ویلا بیش از ۵۶ هزار متر مکعب در سال است، در حالی که کشاورزی در همین مساحت تنها ۸۰۰۰ متر مکعب آب مصرف می‌کند. این یعنی مصرف آب در ویلا‌ها هفت برابر بیشتر از کشاورزی است.
جمعیت دماوند در تابستان به یک میلیون نفر می‌رسد
رمضانی با بیان اینکه جمعیت دماوند نسبت به ۴۰ سال گذشته ۷ تا ۱۰ برابر افزایش یافته، افزود: در حالی که بر اساس توان اکولوژیک، دماوند تنها می‌تواند ۸۵ هزار نفر را پذیرا باشد، در فصل تابستان جمعیت این منطقه به نزدیک یک میلیون نفر می‌رسد.
این استاد دانشگاه با هشدار درباره کیفیت آب‌های زیرزمینی منطقه گفت: آب‌هایی که امروز از چاه‌ها خارج می‌شوند، در واقع «شیره زمین» هستند، آب‌های فسیلی و بسیار شوری که در عمق زمین ذخیره شده‌اند. استفاده از این آب‌ها برای کشاورزی مانند ریختن اسید به پای درختان است.
رمضانی در پایان با ارائه راهکار تصریح کرد: برای نجات دماوند و منابع آبی آن، باید بین ۱۰ تا ۱۳ میلیون نفر از جمعیت استان تهران کاسته و توسعه بر اساس ظرفیت واقعی منابع آبی برنامه‌ریزی شود.
به گفته وی، دماوند به عنوان ابتدای حوزه آبریز، نقش حیاتی در تأمین آب چندین استان دارد و هرگونه توسعه در این منطقه باید با در نظر گرفتن این مسئله مهم صورت پذیرد.
دریاچه هویر، که به شکل لوزی در غرب روستای هویر قرار دارد، دارای آب شیرین است و در گذشته محل ماهیگیری قزل‌آلا برای محلی‌ها بود، این دریاچه در ارتفاعات شمالی شهرستان دماوند واقع شده و بخشی از منطقه شکار ممنوع تار و هویر است که اخیراً به طور رسمی ابلاغ شده تا حفاظت از حوزه‌های آبریز بالادست تقویت شود، اما علی‌رغم این اقدامات، خشکسالی فزاینده که از سال‌های گذشته آغاز شده، تأثیرات خود را نشان داده است.
احتمال آتش سوزی مراتع اطراف هویر افزایش یافته است
گزارش‌های هواشناسی نشان می‌دهد که بارندگی در منطقه دماوند در سال ۱۴۰۴ نسبت به میانگین بلندمدت بیش از ۳۰ درصد کاهش یافته، که این امر بر منابع آبی زیرزمینی و سطحی تأثیر گذاشته است.
فعالان محیط زیست محلی نیز نسبت به این وضعیت ابراز نگرانی کرده‌اند. یکی از ساکنان روستای هویر اظهار داشت: دریاچه هویر نه تنها منبع آب برای حیات وحش بود، بلکه برای گردشگری محلی اهمیت داشت. حالا با خشک شدن آن، مراتع اطراف هم خشک‌تر شده و خطر آتش‌سوزی افزایش یافته است.
این نگرانی‌ها با حوادث اخیر مانند آتش‌سوزی در مراتع چمنداب روستای هویر همخوانی دارد، که در تیرماه ۱۴۰۴ با تلاش محیط‌بانان و افراد بومی مهار شد.
نقی میرزاکریمی در این باره گفت: با توجه به خشکی مراتع، احتمال آتش‌سوزی‌ها افزایش یافته و ما نیاز به همکاری بیشتر محلی‌ها داریم.
این معضل بخشی از چالش گسترده‌تر آب در کشور است، دریاچه هویر تنها مورد نیست؛ تالاب‌ها و دریاچه‌های دیگری مانند ارومیه، هامون و گاوخونی نیز در سال‌های اخیر خشک شده‌اند.
عکس دریاچه هویر در فاصله ۸ سال
یک کاربر فضای مجازی با انتشار پست و دو عکس قبل و بعد از دریاچه هویر نوشت: «این عکس رنگی رو حوالی مهرماه ۲۰۱۷ از دریاچه هویر گرفتم و امروز مهر ۲۰۲۵ خبر خشک شدن این دریاچه روخوندم. گویا کم‌کم باید به خواندن و گفتن مرثیه برای آب هم عادت کنیم؟!»
از نفس‌افتادن یک بهشت؛ دریاچه «هویر» دماوند خشک شد
تأثیرات اقتصادی و اجتماعی خشک شدن دریاچه هویر نیز قابل توجه است، این دریاچه بخشی از جاذبه‌های گردشگری دماوند بود که بازدیدکنندگان را برای ماهیگیری و طبیعت‌گردی جذب می‌کرد، با خشک شدن آن، درآمد محلی‌ها از گردشگری کاهش یافته و مهاجرت از روستا‌های اطراف افزایش یافته است، علاوه بر این، خشک شدن مراتع منجر به کاهش پوشش گیاهی و افزایش گرد و غبار محلی شده، که سلامت ساکنان را تهدید می‌کند.
کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که برای جلوگیری از تکرار چنین فجایعی، سیاست‌هایی مانند کنترل برداشت از آب‌های زیرزمینی، احیای چشمه‌ها و حفاظت از حوزه‌های آبریز اجرا شود.
عباس‌نژاد، مسئول محیط زیست استان تهران، اعلام کرد: "پاییز امسال سرشماری حیات وحش در منطقه انجام خواهد شد و گشت‌های محیط‌بانی شدت می‌یابد. "، اما بدون بارندگی کافی و تغییرات اقلیمی، چالش‌ها ادامه خواهد داشت.
در نهایت، خشک شدن دریاچه هویر نمادی از بحران آب در ایران است که نیاز به اقدام فوری ملی دارد. آیا این زنگ خطر مسئولان را بیدار خواهد کرد؟ یا شاهد نابودی بیشتر منابع طبیعی خواهیم بود؟ پاسخ به این سوال، آینده محیط زیست کشور را تعیین می‌کند.
