سخنان مهم خاتمی در سالگرد دوم خرداد

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: «سید محمد خاتمی» رییس‌جمهوری پیشین ایران در مراسم بزرگداشت دهمین سالگرد دوم خرداد كه در آن زمان به ریاست‌جمهوری رسید و پایه‌گذار تحولاتی گسترده با عنوان اصلاحات شد، تاكید كرد كه دوم خرداد 76 نماد «اتحاد ملی» بود.

خاتمی كه در جمع هواداران اصلاحات سخن می‌گفت، با سلام به حاضران و همه ملت ایران و كسانی كه دلشان به عشق رهایی و سعادت انسان می‌تپد، سخنانش را آغاز كرد و با یادآوری این‌كه ما در تاریخ و با تاریخ زندگی می‌كنیم، گفت: اینكه حوادث تاریخی، مظهر حقیقت تاریخی هستند یا محرك آن و یا هردو و این‌كه كدام‌یك بر تاریخ حاكم است و جایگاه اراده انسان در این میان چیست، مساله‌ای‌ است دراز دامن كه در حوصله این جلسه نمی‌گنجد. 

وی با بیان اینكه «حوادث به هر صورت این‌كه زاده تاریخ باشند و یا زاییده آن، نقش مهمی در تاریخ دارند»، یادآور شد: گاه لحظات تكرارشونده دائمی تاریخ تقویمی با حوادثی همراه می‌شود كه آن را بسیار معنادار می‌كند. 

رییس موسسه بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها ادامه داد: خرداد یكی از این مقاطع و لحظات تكرارشونده تقویم تاریخی است و دست كم در سرنوشت و سرگذشت دوران معاصر، خرداد بستر و ظرف حوادثی بود كه تاثیر زیادی بر ما، منطقه و جهان داشته‌اند. 

رییس‌جمهوری پیشین ایران در ادامه با نقبی به حادثه 15 خرداد و تاثیرات آن اظهار داشت: این حادثه در واقع آغاز انفجار یك نهضت كه دست آخر به پیروزی هم رسید، با محوریت انسانی والا و بزرگ بود. خاتمی همچنین از 14 خرداد به عنوان رویدادی بزرگ كه در سومین ماه از تقویم تاریخی ایران جای گرفته نام برد و گفت: 14 خرداد سالروز رحلت همان بزرگواری است كه سلسله‌جنبان واقعه تاریخی 15 خرداد بود. 

وی با بیان اینكه «حادثه 15 خرداد در كنار ناگواربودن، نكته مهمی داشت كه هنوز تحلیلگران به صورت شایسته و بایسته به آن نپرداخته‌اند»، به بدرقه تاریخی بنیان‌گذار جمهوری اسلامی از سوی مردم ایران اشاره كرد كه در كنار تمام تنگناهای بعد از انقلاب و هزینه‌های سنگینی كه ملت بعد از جنگ تحمیلی پرداخته بودند، باشكوه‌تر از مراسم استقبالشان از امام راحل برگزار شد. 

خاتمی در ادامه با طرح این پرسش كه «راز و رمز این اتفاق چه بوده و ملت بزرگوار ایران بر چه اساسی تصمیماتی را می‌گیرند و با صدای بلند آن را اعلام می‌كنند؟»، اظهار داشت: این شخصیت (امام راحل) چه ویژگی‌هایی از ملت را رهبری می‌كرد؟ این مساله‌ای است كه باید در جای خود بررسی شود. 

وی همچنین از سوم خرداد به عنوان «حماسه‌ای بزرگ كه در دل دفاع مقدس شكل گرفت»، نام برد و با اشاره به آنچه ملت ایران در دوران دفاع مقدس به نمایش گذاشت، اظهار داشت: ملت ایران اگرچه در دوران دفاع مقدس خیلی هزینه داد، اما نه عزت خود را از دست داد و نه یك سانتیمتر مربع از خاك خود را. خاتمی هممچنین حماسه سوم خرداد را «گوهر تابناكی كه بر پیشانی ملت ایران همواره می‌درخشد»، معرفی كرد و اظهار داشت: كسانی كه در صحنه بودند می‌دانند كه حماسه خرمشهر چه حادثه بزرگی بود. 

رییس‌جمهور سابق در ادامه به تبیین نگاه خود به واقعه دوم خرداد 76 پرداخت و گفت: اگر سخنی از دوم خرداد می‌گویم منهای شخصی است كه در دوم خرداد مطرح شد و آن فرد خود را مشمول هیچ فضیلتی نمی‌داند؛ الا خضوع در برابر انسان‌ها و خدمتگزاری به ملت. 

خاتمی در ادامه به تحلیل دوم خرداد پرداخت و گفت: از دو منظر دوم خرداد را تحلیل می‌كنم؛ یكی این‌كه در آن روز انتخابات برگزار شد؛ انتخاباتی كه بارها برگزار شده و می‌شود اما پیدایش پدیده‌ای به نام انتخابات درخور توجه است. در این امر دوم خرداد و دیگر روزهایی كه در آن انتخابات برگزار شده، مشترك هستند. كشوری كه در زمان طاغوت، استبدادزده بود و استخوان‌هایش خورد و شكسته شده بود، در اثر انقلاب تصمیم گرفت سرنوشتش را خود رقم بزند و انتخابات، رمز حاكمیت مردم بر سرنوشت خویش است كه یك حادثه مهم در كشور ما محسوب می‌شود. 

وی با بیان اینكه «انتخابات حادثه مهمی در كشور ما در جهت خاصی است كه ملت ایران حداقل در 200 سال گذشته داشته است»، گفت: این ملتی است كه دوست دارد مردم‌سالاری سازگار با هویت دینی او باشد و این یك امر بدیع است و خواست مردم‌سالاری نیز امری بدیع و گفتمان آن جهان‌شمول است. 

رییس شورای مركزی مجمع روحانیون مبارز اظهار داشت: آنچه در غرب اتفاق افتاد، تنها صورتی از صورت‌های دموكراسی است و نه هیچ‌كس می‌تواند و نه هیچ‌كس می‌خواهد غیر از دموكراسی را انتخاب كند. ملت ایران نیز چنین هستند، با این خصوصیت كه علاقه‌مند هستند این مردم‌سالاری با دین، تاریخ و فرهنگ آنها منطبق باشد. 

خاتمی با بیان اینكه دوم خرداد نیز یكی از مظاهری بود كه انتخابات در آن صورت گرفت، اما با ویژگی مهم، خاطرنشان كرد: تاكید می‌كنم بر این‌كه در این خصوصیات، چشم خود را به روی فردی كه انتخاب شد ببندید و به مسائل دیگر توجه كنید. دوم خرداد اولا انتخابی معنادار بود. همه انتخابات مهم است اما معناداری این انتخابات امر دیگری است كه آن را از سایر انتخابات‌ متفاوت می‌كند. 

وی ادامه داد: انصاف این است كه اگر نگوییم انتخابات دوم خرداد، تنها انتخابات (البته در عرصه ریاست‌جمهوری كه مهم‌ترین قوه را در یك نظام دموكراتیك به عهده می‌گیرد) بود، می‌توانیم بگوییم تقریبا تنها انتخاب رقابتی جدی بود؛ رقابتی سخت و نفس‌گیر، و آن‌چه حاصل شد برخلاف انتظار یا تحلیلی بود كه خیلی‌ها داشتند. در دوم خرداد اگر آرا به هم نزدیك بود این معناداری وجود نداشت و یا اگر این دو انتخابات دو مرحله‌ای می‌شد و رای در 15 درصد مشخص می‌شد، معناداری نداشت؛ اما تردیدی نیست كه در دوم خرداد یك روش، یك بینش و یك منش انتخاب شد؛ اما این‌كه توانسته است خواسته‌های مردم را برآورد یا نه، مساله دیگری‌است. 

خاتمی، انتخابات دوم خرداد را «مظهر اتحاد ملی» خواند و گفت: امسال نیز با هوشیاری درستی، نام اتحاد ملی انتخاب شده است. جز خود انقلاب كه شاهد اتحاد عجیبی در آن بودیم كه جهان را شگفت‌زده كرد، در سایر مسائل سیاسی بدون هیچ تعصبی باید بگویم هیچ‌گاه مانند دوم خرداد صاحب اتحاد ملی نبودیم. همه مردم، همه طبقات و به ویژه نسل جوانی كه حتی انقلاب را درك نكرده بود، در این حماسه شركت كرد؛ اتحادی كه با هر دیدی به آن نگاه كنیم، نمی‌توانیم آن را نادیده بگیریم. 

وی با بیان اینكه «دوم خرداد توانست همه تهدیدها را كه در آن زمان فراوان بود و هنوز هم هست به فرصت تبدیل كند»، خاطرنشان كرد: من در اینجا درصدد بیان دستاوردهای اقتصادی، امنیتی، آزادی و پیشرفت كشور و دستاوردهای بین‌المللی حاصل از دوم خرداد نیستم و البته نمی‌خواهم بگویم این حادثه عزت مردم ایران را در جهان بالا برد یا نه و نمی‌خواهم بگویم در این جریان، ملت ایران چهره قاطع خود را نشان داد یا خیر. خوش هم ندارم در این مورد صحبت كنم، البته مقایسه دستاوردهای دوم خرداد با قبل و بعد از آن كار سختی نیست. 

رییس‌جمهوری پیشین ایران در عین حال به كاستی‌های دوم خرداد اشاره كرد و گفت: یكی از مشكلات بزرگ تاریخی ما كه هنوز هم وجود دارد، تشتت فكری در عرصه جریان دوم خرداد است كه هنوز هم در جامعه وجود دارد كه البته به جامعه ما اختصاص ندارد. مشكل بزرگ رهایی‌بخشی و اصلاح‌خواهی مردم ایران است كه در میان دو جریان سنت‌پرستی و سنت‌ستیزی قرار دارد كه این دو جریان، نظام فكری مشخصی دارند. 

وی اضافه كرد: اصلاحات در این میان در میان این دو سنت سنت‌پرستی و سنت‌ستیزی با توجه به اینكه تازه است و از دل تاریخ برمی‌آید و هنوز هم ادامه دارد، به یك تفكر مدون نیاز دارد و متاسفانه برخی از تحلیل‌ها به این تشتت و داوری‌ها می‌افزاید. 

سیدمحمد خاتمی در ادامه سخنانش در مراسم دهمین سالگرد دوم خرداد، ضعفی را كه به گفته وی به طور طبیعی در برنامه‌های جریان دوم خرداد وجود داشت، یكی دیگر از كاستی‌های این جریان عنوان كرد و افزود: البته من ادعا می‌كنم و می‌توانم ثابت كنم كه دارای بابرنامه‌ترین دولت بعد از انقلاب بوده‌ام و منسجم‌ترین و سنجیده‌ترین و كارشناسانه‌ترین برنامه‌ها در بعد از انقلاب، در دولت‌های حاصل دوم خرداد بود. 

خاتمی افزود: چه در گام اول و چه در گام دوم و چه در دو برنامه‌ای كه توسط دولت اصلاحات با حضور كارشناسان تدوین شد و یك برنامه آن اجرا و برنامه آن به دست عزیزان بعدی سپرده شد كه باید اجرا شود، این ادعا صادق است. 

وی گفت: البته این امر به این معنا نیست كه این برنامه‌ها هیچ عیبی نداشت اما همه نیازها و اولویت‌های جامعه در این برنامه‌ها لحاظ شده بود و تلاش شد بدون كمترین نقصی انجام شود؛ گرچه كدام كار بشری است كه بدون نقص باشد؟ 

رییس موسسه بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها سومین كاستی دولت اصلاحات را در اجرا دانست و گفت: دست‌اندركاران اجرا، انسان دارای نقص و ضعف هستند و علی‌رغم این‌كه خالصانه و مخلصانه تلاش می‌شد كه كارهای بزرگی صورت گیرد اما طبیعتا در اجرا نقص‌هایی داشتیم. خاتمی افزود: مهمترین كاستی و مانع ساختاری و رفتاری در برابر اجرای برنامه‌ها و تامین خواسته‌ها، مشكلی بود كه یكی از مشكلات كنونی تاریخ ما و مانعی در جهت تحقق خواسته‌های بزرگ ملت بوده است. 

وی گفت: ملت ایران خواستار مردم‌سالاری سازگار با اسلام بود و انتخابات هم بستر مردم‌سالاری است و راز و رمز مردم‌سالاری نیز بسته به برگزاری انتخابات است. 

رییس‌جمهوری پیشین ایران در ادامه سخنانش با بیان اینكه «جمهوری ما می‌خواهد اسلامی باشد»، گفت: این مساله از یكسو به رای مردم متكی است كه در انتخابات تجلی دارد و البته نظام ما اسلامی است كه از این جهت در هر دو مورد نگرانی وجود دارد. 

خاتمی اضافه كرد: برای آسیب‌شناسی نظام و جامعه ما باید در زمینه‌های مذكور بدون هیاهو بحث علمی و راهیابی كرد و قطعا این مساله هم دارای موافق و مخالف است. 

وی با تاكید بر اینكه «اگر در یك جامعه، انتخابات امر تشریفاتی شد اما ملت حقیقتا خواستار مردم‌سالاری بود، باید نگران بود»، افزود: از دیگر ویژگی‌های حاصل انتخاب مردم ایران در دوم خرداد كه یك حادثه شگفت‌انگیز و بی‌سابقه یا كم‌سابقه در جهان بود این است كه در این كشور، دولت (قوه اجرایی) مدافع و طرفدار آزادی بود و در همه صحنه‌ها برای حفاظت از رای مردم و جلوگیری از شیوه‌های دیكتاتورمنشانه در صحنه بود و نظارت داشت. 

خاتمی با بیان اینكه «نظارت یعنی برای فراهم‌آوردن فضای آزادی برای انتخاب مردم و جلوگیری از اینكه اعمال قدرت علیه رای مردم نشود و از خودكامگی و رفتار دلبخواهی آنكه قدرت را در دست دارد جلوگیری شود، تلاش شود»، افزود: آیا شگفت نیست كه در ایران دولت مدافع تشكل‌ها و آزادی رای مردم باشد؟ و احیانا آنها كه باید مدافع حق مردم باشند با اعمال روش‌های قیم‌مآبانه نظارت كنند. این یك مشكل است كه باید به آن دقت شود. 

وی با تاكید بر اینكه «اگر خواستار دموكراسی و مردم‌سالاری هستیم، باید متوجه باشیم كه زمینه اعمال حق و آزادی مردم كه در رای دادن آشكار می‌شود فراهم شود»، افزود: از اینكه انتخابات به یك امر تشریفاتی مبدل شود، باید نگران شویم. 

رییس‌جمهوری پیشین ایران با اشاره به اسلامی‌بودن نظام جمهوری اسلامی افزود: اسلام و دین، بزرگ‌ترین هدیه به انسان است و هیچ چیز بدتر از آن نیست كه دین به ظاهرپرستی و ظاهرگرایی مبتلا شود؛ البته در دین، مناسك و ظواهر داریم كه اگر مناسك را از دین جدا كنیم، دین ناقص می‌شود و ظواهر و مناسك نشانه راهیست به سوی یك واقع و باطن. 

خاتمی گفت: اگر آن باطن فراموش شد و مورد توجه قرار نگرفت و ظاهر اصل شد و اگر در ظاهر هم بر عادت‌ها پافشاری شد، حتی ممكن است همان ظواهر هم به جای اینكه راه باشد، راهزن شود. رییس‌جمهوری پیشین ایران افزود: در جوامع دینی باید نگران ظاهرپرستی و قربانی‌شدن روح دین باشیم. 

خاتمی با بیان اینكه «برای ما كه كار تازه‌ای را شروع كرده‌ایم انتخابات و اسلام هر دو مهم است و باید نسبت به هر دو نگران بود»، گفت: مساله دیگر در كشور ما این است كه در انتخابات و عرضه امور تا چه حد احساسات و تا چه حد تعقل و تدبیر غلبه دارد و این منوط است به این كه مردم چه‌قدر روی این مساله فكر كنند. 

وی با بیان اینكه «از جمله ساز و كارهای جهان برای این كار كه تجربه هم شده، پیوند گسست‌ناپذیر تحزب با مردم‌سالاری است»، گفت: اگر حزب در كشور نباشد نمی‌شود یك برنامه سنجیده عقلانی را به مردم رساند و البته اگر برنامه باشد و زمینه انتقال آن فراهم نباشد، مشكل پیش می‌آید. 

رییس‌جمهوری پیشین ایران با بیان اینكه تحزب به دو دلیل در جامعه ما با مشكل روبه‌رو شده است، در عین حال از تازه‌كار بودن در تحزب در كشور به عنوان یكی از دو دلیل یاشده یاد كرد و گفت: از ما كه تازه‌كاریم نمی‌شود انتظار داشت در این مدت كوتاه صاحب احزاب مستحكم و سنجیده باشیم. در كشور ما هم فرهنگ دموكراسی جا نیفتاده كه قدر حزب دانسته شود و هم خود احزاب راهكارهای ایجاد پیوند با ملت و عدم تحمیل خواسته‌هایی را كه به نام خواست ملت وجود دارد، به خوبی نمی‌دانند.
 
خاتمی با تاكید بر اینكه «احزاب مستقل و تشكل‌های مدنی حتما برای پا گرفتن باید از سوی حاكمیت حمایت مادی و معنوی شوند»، افزود: در كشور ما به خاطر نبود این امر، بعضا احزاب، مزاحم تلقی می‌شوند.