الزامات تغذیه‌ای برای سالمندان

آمارهای سازمان بهداشت جهانی نشان دهنده آنست که 15 تا 50 درصد جمعیت سالمند در دنیا از تغذیه مناسبی بهره مند نبوده یا سوء تغذیه دارند و این آمار به دلیل افزایش امید به زندگی در کشورهای مختلف، هر سال روند رو به رشدی را طی می‌کند.

کارشناس ارشد صنایع غذایی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شیراز سه شنبه 9 مهر در یک کارگاه آموزشی تغذیه سالمندان، گفت: فرایند پیر شدن با کاهش تدریجی فعالیت‌های فیزیکی و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن همراه است و به نظر می رسد بهبود وضعیت تغذیه تا حد زیادی می تواند، از این مشکلات پیشگیری کرده یا آنها را کاهش دهد؛ به همین دلیل یکی از مسایل مهم سالمندان، مسایل پزشکی و بهداشتی و تغذیه‌ای آنان است.

داود سلیمانی خاطرنشان کرد: با افزایش سن، نیاز سالمندان به انرژی کاهش می یابد و تمایل به مصرف غذا کمتر می شود، در این حالت اگر انتخاب غذا به درستی انجام نشود، میزان دریافت مواد مغذی ضروری در این گروه سنی، پایین تر از حد مطلوب می شود.

عوامل موثر در ایجاد مشکلات تغذیه ای سالمندان

این کارشناس عوامل موثر در بروز مشکلات تغذیه‌ای در سالمندان را به بخش‌های مختلفی تقسیم کرد و گفت: عوامل جسمانی مانند کاهش کل انرژی موردنیاز، بیماری های مزمن، بی اشتهایی، تغییر در حس چشایی، خرابی دندان ها، بی تحرکی، ناتوانی جسمی، مشکلات گوارشی، تداخلات دارویی یا تداخل غذا و داروها و همچنین مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی، تنهایی و از دست دادن همسر و سایر اعضای خانواده در بروز این مشکلات دخیل است.

سلیمانی همچنین گفت: مشکلات اقتصادی مانند درآمد کم، کمبود امکانات برای تهیه و پخت غذای مناسب، زندگی در آسایشگاه، مشکلات مرتبط با از دست دادن حافظه مانند آلزایمر و ... نیز در بروز مشکلات تغذیه‌ای سالمندان بسیار تاثیرگذار است.

نیازهای تغذیه ای سالمندان

او با اشاره به اینکه افزایش سن به دلایل مختلف نظیر کاهش فعالیت جسمی و کاهش توده عضلانی بدن منجر به کاهش نیاز بدن به انرژی می‌شود، گفت: در صورت دریافت انرژی بیش از حد نیاز، مشکلات و عوارضی مانند چاقی، فشارخون و بیماری های قلبی عروقی برای سالمند ایجاد می شود.

این کارشناس ادامه داد: میزان نیاز به انرژی برای هر سالمند متفاوت است و بر اساس وزن، قد، شرایط فیزیکی و سلامتی او محاسبه می شود، در این زمینه پیروی از یک الگوی تغذیه زیر نظر متخصص تغذیه، امری ضروری است.

سلیمانی گفت: با افزایش سن، علاوه بر کاهش توده عضلانی، ذخیره پروتئینی بدن نیز کاهش می یابد و میزان نیاز به پروتـئین با افزایش سن نه تنها کاهش نمی یابد، بلکه ثابت مانده یا افزایش پیدا می کند، به ویژه در صورت ابتلا به بعضی بیماری ها و یا عفونت ها، این نیاز به مراتب افزایش می یابد؛ چهارده تا شانزده درصد از انرژی دریافتی روزانه سالمندان باید از پروتـئین ها به ویژه پروتئـین های با کیفیت بالا تامین شود.

او گفت: بعضی از سالمندان ممکن است به دلیل مشکلات مالی، پروتـئین کافی دریافت نکنند که این امر باید مورد توجه قرار گیرد، البته میزان نیاز به پروتئـین ها نیز در اشخاص مختلف با توجه به شرایط بدنی آنها متفاوت است و گاهی در بعضی از سالمندان بیمار، ممکن است نیاز به کاهش پروتئـین دریافتی باشد.

سلیمانی با اشاره به اهمیت مصرف مایعات در دوران سالمندی گفت: مصرف مایعات در سالمندان باید به مقدار کافی باشد؛ نشانه های کمبود آب در بسیاری از سالمندان ممکن است به صورت خشکی لب ها، گود افتادن چشم ها، تب، یبوست، کاهش حجم ادرار و تهوع باشد که این مسئله در مورد سالمندانی که در مناطق گرم زندگی می کنند، بیشتر شایع است.

وی در خصوص نیاز سالمندان به ویتامین ها و مواد معدنی نیز گفت: بیشتر سالمندان علاقه زیادی به مصرف مکمل های ویتامیـنی دارند، اما باید از مصرف بیش از حد نیاز این مکمل ها خودداری شود؛ در مورد ویتامین های محلول در آب، اغلب کمبودی در سالمندان دیده نمی شود، مگر در سالمندانی که دچار سوء تغذیه هستند.

سلیمانی ادامه داد: ممکن است بعضی از سالمندان به علت مشکلات دندان و یا مشکلات گوارشی از خوردن سبزی ها و میوه ها پرهیز کنند، در حالی که این منابع غذایی تامین کننده ویتامین ضروری C است، باید به این نکته مهم توجه شود که مصرف زیاد آنتی بیوتیک ها، می تواند باعث کمبود برخی از ویتامین ها شود.

او گفت: کمبود ویتامین D ممکن است در سالمندان، به ویژه در کسانی که از نور آفتاب دور هستند به وجود آید؛ در مورد مواد معدنی، با رعایت یک برنامه غذایی صحیح می توانیم نیاز سالمندان را تا حد زیادی تامین کنیم، باید به میزان کلسیم دریافتی که اغلب مقدار مصرف آن در سالمندان به میزان توصیه شده نمی رسد، توجه کنیم.

به گفته این کارشناس صنایع غذایی، عواملی نظیر میزان جذب روده ای کلسیم، عملکرد کلیه ها، متابولیسم استخوان ها، تداخل غذا و دارو، کم تحرکی و مصرف ناکافی لبنیات به دلیل تحمل نکردن لاکتوز، در کمبود کلسیم در سالمندان نقش دارد، بنابراین اگر شیر و لبنیات به مقدار کافی مصرف نشود، ممکن است نیاز به مصرف مکمل کلسیم باشد.

سلیمانی در عین حال تاکید کرد که تشخیص نیاز به ویتامین و املاح در تمام افراد خصوصا سالمندان باید از سوی پزشک و متخصص تغذیه انجام شده و مصرف سدیم هم در سالـمندانی که مبتلا به فشارخون، مشکلات قلبی، کلیوی و دیابت هستند، محدود شود.

او در بیان توصیه‌هایی در زمینه تغذیه سالمندان، ضمن تاکید بر لزوم مراجعه برنامه ریزی شده و مستمر به پزشک و متخصص تغذیه با هدف بررسی وضعیت سلامت فرد، گفت: توجه مناسب و به موقع به بهداشت و سلامت دهان و دندان، مصرف پنج تا شش لیوان آب در روز، استفاده از تمام گروه های غذایی و ایجاد تنوع غذایی در برنامه روزانه، مصرف مقادیر کافی میوه و سبزی، استفاده از نان و غلات سبوس دار، محدود کردن مصرف غذاهای چرب و با نمک زیاد و شیرینی، مصرف روزانه 2 لیوان شیر یا ماست در روز، کاهش مصرف چای و قهوه خصوصا در ساعات بعدازظهر و شب و مصر یک فنجان شیر گرم قبل از خواب، استفاده از لیموترش در کنار غذا، قرارگرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب به مدت نیم ساعت در روز و داشتن تحرک مناسب روزانه در هوای آزاد، در دوران سالمندی بسیار مهم است.