انسولین هست یا نیست؟

داستان ترسناک دوکلمه‌ای: انسولین نیست. این توییت یکی از کاربران فضای مجازی بود که در 48 ساعت گذشته و با داغ‌شدن ماجرای نبودن انسولین در داروخانه‌ها نوشته بود. در روزهای اخیر، عده‌ای که یا مبتلا به دیابت هستند، یا بیمار دیابتی در اطرافشان دارند، می‌گویند انسولین نیست و درباره سؤالات ذهنی‌شان و اینکه چرا دارویی برای تزریق و کنترل بیماری‌شان ندارند، می‌نویسند. مسئله‌ای که به تیتر اول خبری تبدیل شده و نگرانی‌هایی را برای پنج میلیون مبتلا به دیابت کشور ایجاد کرده. بیش از 48 ساعت است که هشتگ انسولین نیست داغ شده و کاربران درباره نبود انسولین و مشکلات احتمالی می‌گویند.

داستان چیست؟

آن‌طور‌که به نظر می‌رسد، مسئله و مشکل اصلی بیماران دیابتی، این نیست که داروی انسولین نیست،‌ بلکه مشکل نبود انسولین آنالوگ یا همان قلمی است. در بازار دو جور انسولین موجود است؛ یکی همان قلمی یا آنالوگ که پرطرفدار است و تزریقش ساده است و از خارج از کشور وارد می‌شود و یکی هم انسولین انسانی که ایرانی‌ها می‌سازند. هرچند تزریق انسولین قلمی ساده‌تر است اما این معنایش نبودن انسولین نیست و فقط کار بیماران دیابتی سخت‌تر می‌شود. چون انسولین قلمی تزریقی به‌مراتب ساده‌تر دارد. از سال گذشته و با تولید انبوه انسولین در کشور، جلوی واردات انسولین قلمی گرفته شد تا بیماران مجبور شوند از نوع ایرانی استفاده کنند و همان زمان هم درباره این اصرار هشدار داده شد. اصرار سازمان غذا و دارو، به‌همراه تحریم‌ها و قاچاق معکوس و هزارویک مشکلی که در بازار دارو وجود دارد، باعث شد امروز با کمبود انسولین قلمی مواجه شویم. اما این معنایش نبود انسولین نیست.

اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت کشور، در گفت‌وگویی، سؤال خبرنگار را درباره اینکه چرا انسولین نیست، با سؤالی دیگر پاسخ می‌دهد: «شما در این مدت دیده‌اید که کسی به دلیل نرسیدن انسولین به بدنش مرده باشد؟». او در پاسخ به این سؤال که الان اگر من به‌عنوان بیمار دیابتی به داروخانه مراجعه کنم به من انسولین داده نمی‌شود، گفت: «چرا نمی‌دهند؟ بروید بگیرید! ممکن است نسخه و برند مورد نظر شما را نداشته باشند، شما تشریف می‌برید پیش دکتر می‌گویید دکتر عزیز! نسخه‌ای که برایم نوشته‌اید را ندارند، دکتر نسخه‌تان را عوض می‌کند و شما می‌روید از همان داروخانه انسولین می‌گیرید. ما دو نوع انسولین داریم؛ زوداثر و دیراثر، با اسامی تجاری متفاوت. حالا اگر فلان کارخانه انسولینش نیست، خب شما مال کارخانه دیگری را تهیه کنید. چرا آن‌قدر ماجرا را سخت می‌کنید؟».

او در پاسخ به این سؤال که یعنی انسولین موجود است، می‌گوید: «اصلا انسولین چیست؟ ‌انسولین یک ماده حیاتی برای فرد دیابتی است. یعنی اگر چند روز به بیمار نرسد، می‌میرد و خطر جانی تهدیدش می‌کند. آیا شما این چند روز شنیده‌اید کسی به خاطر نبودن انسولین مشکلی پیدا کند؟ خوشبختانه خیر». پس این هیاهو برای چیست؟ این سؤال را خبرنگار «شرق» می‌پرسد و دکتر رجب پاسخ می‌دهد: «نمی‌دانم! خودم هم مانده‌ام. به‌هر‌حال رسانه‌ها باید به مردم آرامش بدهند. الان می‌گویند کرونا هست و دیابتی‌ها می‌میرند، خود بیمار در استرس است و حالا ما بیاییم بگوییم انسولین نیست اما هست. به بیان دیگر حالا یک‌سالی می‌شود که ما انسولین کم داریم. الان دو روز است یادمان آمده؟‌ در کشور از نظر انسولین آنالوگ که تولید خارج از کشور هستند، کمبود داریم. ولی نوع داخلی که نوع انسانی است، در کشور تولید می‌شود. یک سال پیش، با کم‌شدن انسولین آنالوگ، ما به اضافه 300 سازمان مردم‌نهاد به رئیس سازمان ملل نامه‌ای نوشتیم و گفتیم به دلیل تحریم یا هر چیز دیگری ورود انسولین به کشور با مشکل مواجه می‌شود. می‌خواهم بگویم این مشکل یک سال است که وجود دارد و خوشبختانه کسی از بی‌انسولینی نمرده است». رجب با بیان اینکه در‌حال‌حاضر شرایط ما بحرانی نیست، تصریح کرد: «بله انسولین خارجی کم داریم. اما مگر می‌خواهیم لباس بپوشیم که فقط برند خارجی‌اش را حاضر باشیم تن کنیم؟ ‌داروی حیاتی است دوستان. این کار را با جان بیماران دیابتی نکنید. سرنگ، قلم و پمپ همگی ابزار تزریق انسولین هستند؛ در نتیجه لفظ انسولین قلمی اشتباه است؛ زیرا انسولین‌های تولید داخل را هم می‌توان با قلم تزریق کرد؛ بنابراین صحیح‌تر این است که گفته شود انسولین آنالوگ (تولید خارج) با کمبود مواجه است. ما معتقدیم که تنها پزشک مجاز است به‌عنوان یک متخصص نوع انسولین بیمار را تعیین کند. خوشبختانه در‌حال‌حاضر انسولین در کشور تولید می‌شود که اگر همین تولیدات داخلی نبود، آن‌وقت جهت کنترل قند خون افراد مبتلا به دیابت با مشکلات اساسی‌تری روبه‌رو می‌شدیم».

تقصیر تحریم‌هاست

از مدت‌ها پیش مسئله کمبود داروهای بیماران دیابتی به مشکلی برای این بیماران تبدیل شده بود. مسئله‌ای که باعث شد یک ماه پیش 300 متخصص غدد در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار رسیدگی به این مسئله شوند. در بخش‌هایی از این نامه آمده بود: در ایران بیش از پنج میلیون نفر به بیماری دیابت مبتلا هستند که از این تعداد بیش از 600 هزار نفر نیازمند تزریق روزانه انسولین و بیش از آن، اندازه‌گیری قند خون با نوارهای تست قند در منزل جهت تنظیم میزان انسولین و پیشگیری از افت قندهای مکرر و مرگ‌بار هستند. فراهم‌نبودن هریک از این دو، بیماران را در کوتاه‌مدت با خطر جدی افت قند خون، کاهش سطح هوشیاری و خطر مرگ و در بلندمدت، با عوارضی چون قطع عضو، سکته مغزی و آسیب به کلیه‌ها مواجه خواهد کرد. خاطرنشان می‌کنیم که این گروه در صورت ابتلا به کرونا، در خطر بسیار بالاتر مرگ قرار دارند و در بحران کرونا توجه به بیماران دیابتی ضرورت ویژه دارد. متأسفانه در ماه‌های اخیر، بیماران در سراسر کشور به مشکلات عدیده در دسترسی به این دو نیاز حیاتی روبه‌رو هستند. علی‌رغم اطلاع‌رسانی و مکاتبات مکرر انجمن‌های دیابت کشور با مقامات مسئول در بانک مرکزی و وزارت بهداشت، درخصوص کمبود جدی این دو کالا، متأسفانه نه‌تنها بهبودی حاصل نشده ‌بلکه به نظر می‌رسد حساسیت موضوع به نحو مؤثری برای مقامات ارشد کشور تبیین نشده است تا راهکاری مناسب برای حل این معضل بیندیشند». حالا بنا به گفته رئیس سازمان غذا و دارو، برای حل این مشکل قرار است با دریافت کد ملی، انسولین قلمی یا همان آنالوگ در اختیار بیمارانی قرار بگیرد که بنا به توصیه پزشک ترجیح به استفاده از این نوع انسولین را دارند. محمدرضا شانه‌ساز با بیان اینکه این کمبود داروی انسولین قلمی مقطعی است، تصریح کرد:‌ با ترخیص دو محموله از گمرک، انسولین قلمی این هفته در داروخانه‌های منتخب توزیع و محموله‌های بعدی هم به تدریج وارد می‌شوند. او همچنین گفت در آینده انسولین قلمی سهمیه‌ای و «براساس کد ملی بیماران» توزیع خواهد شد تا «نگرانی‌ای از بابت تهیه آن احساس نکنند». وی دلیل عرضه سهمیه‌ای انسولین قلمی را مدیریت بهینه توزیع این دارو عنوان کرد و افزود: بیماران می‌توانند با مراجعه به داروخانه‌های منتخب انسولین خود را تهیه کنند.

رئیس سازمان غذا و دارو با اشاره به اینکه انسولین قلمی یکی از ارزبرترین داروهای وارداتی کشور است، گفت: کمبودهای مقطعی تنها در مورد انسولین قلمی بوده و دلیل آن مشکلات ناشی از تأمین ارز و انتقال آن به شرکت‌های خارجی طرف قرارداد به‌دلیل تحریم‌های ضد انسانی دشمنان ملت ایران است. محمدرضا شانه‌ساز اظهار کرد: امروز دو محموله از انواع انسولین قلمی از گمرک ترخیص شده است و در هفته جاری به نسبت آمار بیماران سراسر کشور بین داروخانه‌های منتخب توزیع می‌شود. همچنین محموله‌های بعدی این دارو طی فواصل زمانی وارد کشور خواهد شد. وی دلیل عرضه انسولین قلمی را به‌صورت سهمیه‌ای، مدیریت بهینه توزیع این دارو عنوان کرد و افزود: بیماران می‌توانند با مراجعه به داروخانه‌های منتخب انسولین خود را تهیه کنند. معاون وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: تحریم، واردات برخی از داروها و تجهیزات پزشکی را با مشکلات عدیده مواجه کرده است و در مقاطعی واردات انسولین با وقفه صورت می‌گیرد. به بیماران توصیه می‌کنیم با مشورت پزشک خود به‌جای قلم از ویال انسولین رگولار و NPH که هیچ تفاوتی با انسولین پن (قلمی) ندارد و به وفور در بازار یافت می‌شود، استفاده کنند. وی عنوان کرد: با توجه به تفاوت فاحش قیمت این دارو در داخل نسبت به سایر کشورهای منطقه، ان‌شاءالله در آینده نزدیک این دارو براساس کد ملی بیماران توزیع خواهد شد تا دیگر نگرانی‌ای از بابت تهیه آن احساس نکنند. بنابر اعلام روابط عمومی سازمان غذا و دارو، به گفته شانه‌ساز، انواع قلم‌های این دارو تا پایان سال آینده در داخل تولید و نیاز کشور برطرف خواهد شد.