ابهامات تبادل زندانی بین ایران و استرالیا

 چهارشنبه شب،‌ رسانه‌ها گزارش دادند که ایران قصد دارد یک زندانی دوتابعیتی استرالیایی را که درایران زندانی بوده با سه زندانی ایرانی تبادل کند. کمی بعد تصاویری از «کایلی مورگیلبرت» تبعه ۳۱ ساله استرالیا ـ انگلیسی در فرودگاه ایران منتشر شد که نشان‌ می‌داد او در حال خروج از ایران است.

صدا و سیما از او با عنوان یک جاسوس اسرائیلی یاد کرد. همزمان تصاویر سه زندانی ایرانی که در حال ورود به کشور بودند نیز پخش شد اما چهره این سه زندانی آن چنان با ماسک و کلاه پوشانده شده بود که قابل تشخیص نبودند. مردم تنها توانستند ببینند که یکی از آنان روی ویلچر نشسته است. عباس عراقچی معاون وزیر امورخارجه به عنوان یک مقام بلندپایه دیپلماتیک کشورمان از آنان در فرودگاه استقبال کرد.

ایسنا چهارشنبه شب درباره این اتفاق نوشت که کایلی مور گیلبرت تبعه ۳۱ ساله استرالیا ـ انگلیسی که از سوی رسانه‌های خارجی به عنوان محقق، پژوهشگر، اسلام‌شناس و استاد دانشگاه معرفی می‌شد، از اعضای سازمان ضداطلاعات ارتش اسرائیل موسوم به «آمان» است که پس از آنکه با استفاده از پوشش پژوهشی و دانشگاهی و با ایجاد یک فرصت مطالعاتی برای شرکت در دانشگاه ادیان و مذاهب، به ایران سفر کرد، در تور رصد و تعقیب سربازان گمنام امام زمان(عج) گرفت و سرانجام ۳۰ شهریور ۹۷دستگیر شد. وی پس از طی مراحل قانونی و قضایی به جرم اقدام علیه امنیت ملی از طریق همکاری اطلاعاتی با رژیم صهیونیستی به ۱۰ سال حبس محکوم شد. پس از گذشت ۲سال از محکومیت کایلی مور گیلبرت، این جاسوس صهیونیستی با سه فعال اقتصادی ایرانی که به قصد دور زدن تحریم بازداشت شده بودند، تبادل کند.

ایسنا گزارش داد این سه تبعه ایرانی از سوی سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت امورخارجه در پاویون جمهوری فرودگاه مهرآباد مورد استقبال قرار گرفتند. بعد از انتشار این تصاویر و گزارش‌ها اما گمانه‌زنی درباره هویت این سه ایرانی افزایش یافت. بسیاری در شبکه‌های اجتماعی این سوال را مطرح کردند که این سه ایرانی چه کسانی هستند که دولت حاضر شده به خاطر آن یک زندانی متهم به جاسوسی را آزاد کند. کمی بعد برخی منابع خارجی گزارش دادند که این سه فرد همان افرادی هستند که در طرح بمب‌گذاری سال ۲۰۱۲ در بانکوک مشارکت داشتند.

یورونیوز نوشت که سعید مرادی، ۲۹ساله، در تعقیب و گریز با پلیس تایلند مواد منفجره‌ای را که با خود حمل می‌کرد به سوی پلیس پرتاب کرد که بر اثر انفجارحاصل از آن، دو پای خود را از دست داد. در اثر این انفجار افزون بر آقای مرادی، چهار تن دیگر نیز مجروح شدند. او پس از دستگیری به اتهام در اختیار داشتن بمب و قتل یک مامور پلیس تایلند به حبس ابد محکوم شد. بر اساس این گزارش محمد خزایی، ۴۲ساله، هم به هنگام خروج از تایلند بازداشت و به جرم در اختیار داشتن مواد منفجره توسط دادگاه تایلند به تحمل ۱۵سال حبس محکوم شده بود. مظنون سوم مسعود صداقت‌زاده، ۳۱ساله، نیز که به مالزی گریخته بود، پیش از ترک آن به مقصد ایران، بازداشت شد و در سال ۲۰۱۷ به تایلند مسترد و روانه زندان شد. پلیس تایلند اعلام کرده بود که آنها در محل اقامت خود در در خیابان «سوخومویت سوی» بانکوک پنج بمب ساخته بودند. البته مطابق شواهد موجود، لیلا روحانی، دیگر متهم پرونده که این خانه را اجاره کرده بود، پس از انفجار روز ۱۴ فوریه ۲۰۱۲ موفق شده خود را به ایران برساند. پلیس تایلند اواخر فوریه همان سال، مظنون دیگری به نام مهرداد مدنی را نیز بازداشت کرد، ولی آقای مدنی هر گونه ارتباط با متهمان بمب‌گذاری را رد کرده بود.

در همین حال دیروز برخی در شبکه‌های اجتماعی نوشتند که هویت واقعی سعید مرادی،‌ علی زند وکیلی است. البته تاکنون منبعی این ادعا را رد یا تأیید نکرده است. گمانه‌زنی درباره هویت این افراد وقتی قوت گرفت که روزپنج شنبه مقامات تایلندی هویت این افراد را تأیید کردند. مقامات تایلند روز پنجشنبه اعلام کردند كه سه شهروند ایرانی را كه به گفته آنها در طرح بمب‌گذاری سال ۲۰۱۲ در بانکوک مشارکت داشتند به تهران منتقل کرده‌‌اند؛ همزمان با آن که ایران نیز یك مدرس دانشگاه بریتانیایی-استرالیایی را که بیش از دو سال به اتهام جاسوسی برای اسرائیل در این کشور زندانی بود را آزاد كرد.البته مقامات تایلند ازاظهارنظر در خصوص این که اقدام آنها تبادل زندانی بوده و استرالیا چه نقشی در این روند داشته، اجتناب کردند. چاتچوم آکاپین، معاون دادستان کل تایلند به آسوشیتدپرس گفت که مقامات تایلند بر اساس توافق با ایران، انتقال زندانیان را انجام داده‌اند که امری معمول است.

توضیحات عراقچی

درواکنش به اظهارنظرهای مختلف و درخواست فعالان شبکه‌های اجتماعی دیروز معاون ظریف توضیحاتی در این باره ارائه کرد. معاون سیاسی وزیر خارجه با تشریح جزئیات تبادل زندانیان ایرانی و استرالیایی، گفت:«افتخار داشتم که از سه هموطن عزیز آزاد شده استقبال کنم و پس از ورود آنها و ابراز اطمینان از سلامتی‌شان، دستور عزیمت زندانی استرالیایی داده شد.»

به گزارش ایرنا، سیدعباس عراقچی که در مراسم تبادل سه زندانی ایرانی در تایلند و یک تبعه استرالیایی-انگلیسی در هفته گذشته حضور داشت، در خصوص این تبادل یادآور شد:«روز چهارشنبه (۵ آذر ۱۳۹۹) در نتیجه یک کار فشرده دیپلماتیک با دو کشور تایلند و استرالیا که بیش از یک سال به طول انجامید، سه زندانی ایرانی در تایلند با یک زندانی استرالیایی در تهران تبادل شدند.»

وی افزود:«این تبادل در نوع خود منحصر به فرد است چرا که سه کشور در این تبادل دخیل بودند و یک تعامل سه جانبه صورت گرفت. سه ایرانی در برابر تنها یک خارجی آزاد شدند. تبادل در فرودگاه تهران صورت گرفت. یعنی اول سه ایرانی آزاد و به تهران وارد شدند، بعدا زندانی استرالیایی از کشور خارج شد. تبادل با یک هواپیمای اختصاصی استرالیایی انجام شد که ابتدا زندانیان ایرانی را به تهران منتقل کرد.»

این دیپلمات ارشد کشورمان خاطرنشان کرد:«این جانب در لحظه انجام تبادل برای آخرین هماهنگی‌ها و نیز ایجاد اطمینان از به ثمر رسیدن یک سال تلاش همکارانم و صدها ساعت رایزنی سیاسی، در فرودگاه حضور پیدا کردم و افتخار داشتم که از سه هموطن عزیز خود استقبال کنم. پس از ورود این سه نفر و ابراز اطمینان از سلامتی آنها دستور عزیمت زندانی استرالیایی داده شد.»

گفتنی است که تبادل زندانی یک امر مرسوم و پذیرفته شده در عرف بین‌المللی است و به هیچ وجه ناقض استقلال قوه قضائیه نیست. در همه کشورها بعد از آن که مسیر قضایی به پایان رسیده و فرد به زندان محکوم شد، امکان تبادل او بر اساس منافع ملی ایجاد‌ می‌شود. در کشور ما این امر با تصویب شورای عالی امنیت ملی میسر‌ می‌شود. کشورهای دیگر هم روال خود را دارند. در طول تقریبا یک سال گذشته، وزارت امور خارجه حداقل پنج مورد تبادل زندانیان را با کشورهای آمریکا (دو نوبت)، فرانسه، تایلند و استرالیا (دو نوبت) انجام داده و طی آن هشت نفر از هموطنان (شامل اساتید دانشگاه و فعالین مقابله با تحریم‌ها) در مقابل ۶ زندانی خارجی در ایران آزاد شده‌‌اند.