چشم‌انداز ترسناک بحران آب در ایران؛ جنگ آب در راه است؟

دولت ایران هشدار می دهد که با کمبود تامین آب مواجه شده است و توان تامین آب کافی را نخواهد داشت. همزمان درگیری‌های بین استانی بر سر منابع آب که به شکل فزاینده کاهش می‌یابد در جریان است.

به گزارش آفتاب‌نیوز؛ نشریه "آسیا تایمز" در گزارشی با اشاره به جدی بودن کم‌آبی در ایران می‌نویسد: "مشهور است که مقامات هنگام مواجهه با مخالفت‌ها و نارضایتی‌های عمومی شدت و دامنه بحران‌های مختلفی که با آن مواجه هستند را کم اهمیت جلوه می‌دهند. اکنون اما مقام‌های ایرانی به شکلی غیرمعمول زنگ خطر را درباره بحران رو به گسترش کم آبی به صدا درآورده‌اند؛ بحرانی که می‌تواند درگیری‌های گسترده‌ای را برای دسترسی به این منبع حیاتی در ایران ایجاد کند.

به گفته "رضا اردکانیان" وزیر نیرو، تابستان پیش رو خشک‌ترین تابستان در پنج دهه اخیر خواهد بود. او گفته که نگران افزایش تفاضا برای آب آشامیدنی است چرا که دولت توانایی تامین بی‌وقفه آب در سطح کشور را ندارد.

ایران اکنون با شدیدترین خشکسالی در نیم قرن اخیر مواجه است؛ تغییرات اقلیمی باعث کاهش شدید بارندگی در ایران نسبت به سال‌های گذشته شده است. مقام‌های ایرانی نتوانسته‌اند از تاثیرات منفی کم‌آبی بکاهند.

"عیسی کلانتری" رئیس سازمان محیط زیست در تاریخ 17 مه گفته بود که ایران به دلیل کمبود منابع آبی در حال نابودی است. کلانتری اشاره کرده که در راستای اجماع کشورها در نشست مرتبط با زمین در ریودوژانیرو در سال 1992 میلادی از کشورها خواسته شد تا تنها 40 درصد از منابع آب تجدیدپذیر خود را مورد استفاده قرار دهند. این میزان اما در ایران سال‌هاست که بیش از 100 درصد استفاده از ذخایر آبی بوده است. کلانتری همچنین گفته بود مقام‌های ایرانی باید نسبت به تصمیماتی که در چهار دهه اخیر گرفته و به تخریب محیط زیست منجر شده‌اند، نسبت به تاریخ پاسخگو باشند.

سازمان هواشناسی ایران تخمین زده که میزان بارندگی در استان‌های جنوبی ایران در سیستان و بلوچستان 82 درصد کم‌تر از میانگین بارندگی در بلندمدت بوده است. این در حالی است که استان هرمزگان هم مرز با خلیج فارس و خلیج عمان 86 درصد بارندگی کم‌تر در مقایسه با الگوی غالب بارندگی در آن منطقه را تجربه کرده است.

این نشریه می‌نویسد: "دولت ایران سرمایه‌گذاری زیادی را بر روی ساخت سدها در سراسر آن کشور انجام داده است. به گفته کارشناسان محیط زیست این موضوع نقشی منفی در تبخیر آب‌های تجدیدپذیر داشته و باعث تضعیف منابع آبی کشور شده است. استخراج بی‌رویه از سدها در دهه‌های گذشته باعث از بین رفتن ذخایر آبی بالغ بر 130 میلیارد متر مکعب شده است و تراز آب‌های سفره‌های زیرزمینی ایران نیز در حال حاضر منفی است. این کاهش ذخایر آب همزمان با فشار شدید بر دولت برای تامین آب آشامینی مناطق کم‌تر توسعه یافته، روستاها و شهرهای دورافتاده است که خود باعث دشوار شدن دستیابی به هدف خودکفایی کشاورزی در این مناطق شده است.

در ایران بخش کشاورزی 92 درصد از منابع آب‌های تجدیدپذیر ایران را مصرف می‌کند اما این میزان بسیار بالاتر از میانگین جهانی؛ 70 درصد است. به دلیل کاهش منابع آب، کشاورزان در حال رقابت با یکدیگر برای استفاده از تمام گزینه‌ها به منظور حفظ منابع آبی از جمله حفر چاه‌های غیرقانونی هستند و با نصب پمپ سالانه 4.7 میلیارد متر مکعب آب را به طور غیرقانونی برداشت می‌کنند که خود مانعی بر سر راه تحقق چشم‌انداز دولت است که قصد دارد برداشت از چاه‌های زیرزمینی به میزان 11 میلیارد متر مکعب کاسته شود.

حدود 80 تا 90 درصد از آب ایران در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد در حالی که سیستم‌های آبیاری در آن کشور هنوز عمدتا سنتی و با بازدهی بسیار پایین هستند. نصب و اجرای سیستم‌های آبیاری با بازدهی بالا به ویژه در مزارع کوچک‌تر روند بسیار کندی داشته است. بنابراین، ایران نیاز به استفاده از منابع آب زیرزمینی عمیق داشته است که معمولاً در مقیاس کوتاه‌مدت قابل تجدید نیستند.

کمبود آب و مشکلات آن تنها گریبانگیر بخش کشاورزی نیست بلکه تامین آب آشامیدنی برای شهروندان را نیز شامل می‌شود. "قاسم تقی‌زاده خامسی" معاون آب وزیر نیرو سال گذشته در مصاحبه‌ای اشاره کرد که نزدیک به ده میلیون ایرانی فاقد دسترسی پایدار به آب هستند.

وی خاطرنشان کرد که 6000 روستا در سراسر ایران وجود دارد که کاملاً از امکانات کارآمد تامین آب کافی بی‌بهره هستند و تنها با استفاده از تانکرها می‌توانند مقادیر محدودی را برای ساکنان تأمین کنند. کلانتری نیز در مصاحبه‌ای در سال 2018 گفته بود اگر سطح فعلی مصرف آب برای مصارف کشاورزی بدون تغییر باقی بماند مناطق جنوبی و شرقی پرجمعیت ایران ظرف مدت کم‌تر از 25 سال به طور کامل تخلیه می‌شوند.

او گفته بود اگر ما برای بحران آب راه‌حلی پیدا نکنیم حدود 50 میلیون ایرانی از کشور مهاجرت می‌کنند و شاید اصلا سرزمین و موجودیتی به نام ایران تا آن زمان وجود نداشته باشد.

این نشریه در ادامه می‌افزاید: با این وجود، متاسفانه حل بحران آب از اولویت‌های اصلی سیاستگذاران کشور نیست و حتی در کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر نیز هیچ یک از نامزدها در مورد محیط زیست برنامه جامعی ارائه نداده‌اند. هیچ‌کس درباره محیط زیست صحبت نمی‌کند و این برای کشوری چون ایران کاملا ترسناک است. از سوی دیگر، احداث نیروگاه‌های تامین آب شیرین‌کن در ایران گران‌قیمت است و مقرون به صرفه نخواهد بود. به گفته کارشناسان اساس مشکل در ایران آن است که بیش از حد از منابع آب شیرین در آن کشور استفاده می‌شود. در صورت ادامه روند فعلی باید منتظر درگیری‌های بیشتر بر سر آب در استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و خورستان باشیم. کمبود بیشتر آب و مشکلات مرتبط با تخصیص ناعادلانه منابع آب می‌توانند باعث ایجاد تنش‌های بیشتری شوند".