دررفتگی لگن و توانبخشی پس از آن؛ علت، علائم و تشخیص

دررفتگی لگن به جابجایی سر استخوان فمورال از حفره استابولوم گفته می‌شود. این مقاله به انواع شکستگی مفصل ران که منجر به آسیب‌های شدید لگن می‌شود، می‌پردازد.

این مقاله به شکل خلاصه، آناتومی مفصل ران و دلایل دررفتگی لگن را شرح می‌دهد، سپس علائم، درمان‌ها، شرایط پس از درمان و توان یابی و عوارض احتمالی در رفتگی لگن را توضیح می‌دهد.

دلایل دررفتگی لگن

مفصل ران، یک مفصل توپ و کاسه‌ای است. این شکل خاص، ویژگی‌های خاصی که در ادامه می‌آیند را به این مفصل می‌بخشد:

شکل توپ و کاسه‌ای این امکان را به مفصل می‌دهد تا در جهت‌های مختلفی حرکت کند. مفصل ران، یکی از مفاصل بدن انسان است که دامنه حرکتی بسیار گسترده‌ای دارد و به راحتی در بسیاری جهات حرکت می‌کند.

از آنجا که کاسه مفصل به اندازه کافی عمیق است که اجازه ندهد سر استخوان فمورال از آن خارج شود، مفصل ران معمولاً تا حد زیادی ثبات دارد و به راحتی دچار دررفتگی نمی‌شود؛ به همین دلیل است که دررفتگی مفصل ران تنها با وارد شدن نیروی بسیار زیادی رخ می‌دهد. چنین نیروی زیادی ممکن است در حین تصادف رانندگی یا سقوط از یک ارتفاع بلند به مفصل ران وارد شود.

تصادفات رانندگی از شایع‌ترین دلایل دررفتگی خلفی مفصل ران هستند که به طور خاص زمانی اتفاق می‌افتند که وسیله نقلیه به صورت ناگهانی متوقف شود.

در نتیجه چنین حوادث رانندگی، صندلی بغل راننده که در جلو قرار دارد به صورت ناگهانی به سمت جلو کشیده می‌شود و زانو‌های مسافر محکم به داشبورد اتومبیل برخورد می‌کنند. این امر باعث وارد شدن نیروی بسیار زیادی به زانو‌ها و استخوان فمور می‌شود که این امر منجر به حرکت بدن به سمت عقب و خارج شدن سر استخوان فمور ران از مفصل ران می‌گردد.

اگر مفصل زانو‌ها در حین دررفتگی مفصل ران بسته و نزدیک به هم باشند، یک دررفتگی کامل اتفاق می‌افتد. با این حال اگر زانو‌ها از هم جدا باشند، ممکن است هنگام رانش استخوان فمور، سر استخوان ران بخشی از دیواره خلفی استابولوم را بشکند. به این وضعیت، شکستگی ران- دررفتگی ران گفته می‌شود؛ زیرا دررفتگی مفصل ران با شکستگی نیز همراه است.

بستن کمربند ایمنی می‌تواند از دررفتگی مفصل ران در تصادفات رانندگی جلوگیری کند؛ زیرا مانع پرت شدن مسافران به سمت جلو و برخورد زانو‌ها به داشبورد اتومبیل می‌شود.

پس از آن که قوانین راهنمایی و رانندگی درباره بستن کمربند ایمنی مسافران صندلی جلو، سختگیرانه‌تر شد؛ موارد دررفتگی مفصل ران ناشی از تصادفات رانندگی کاهش یافته است.

سقوط از ارتفاع (به عنوان مثال سقوط از نردبان) و حوادث ناشی از کار، از دلایل دیگر دررفتگی مفصل ران می‌باشند.

از آنجا که دررفتگی مفصل ران معمولاً به دلیل ضربه‌های شدید و پر فشار ایجاد می‌شود، ممکن است دررفتگی مفصل ران با آسیب‌های دیگری نیز همراه باشد که شایع‌ترین آن‌ها شکستگی‌های پا، مفصل ران و استخوان کشکک زانو و همچنین آسیب‌های سر است.

معمولاً دررفتگی قدامی مفصل ران بر اثر سقوط از ارتفاع است. در این نوع از دررفتگی مفصل، مفصل ران بر اثر ضربه کشیده شده و به صورت جانبی چرخانده می‌شود.

کشش و خم شدن مفصل ران را می‌توان به ترتیب مربوط به موقعیت‌هایی دانست که در آن‌ها فرد ایستاده یا نشسته است. علاوه بر این، چرخش جانبی مفصل ران مشابه موقعیتی است که در آن فردی در حین نزدیک بودن پاشنه پا‌ها به یکدیگر و فاصله گرفتن پنجه پا‌ها از یکدیگر، سرپا ایستاده است.

افرادی که به بیماری ازگود اشلاتر دچار هستند، خطر دررفتگی لگن در آن‌ها وجود دارد.

علائم دررفتگی مفصل ران

مهمترین عوارض ناشی از دررفتگی مفصل ران عبارتند از درد لگن، تغییر شکل اندام‌های تحتانی و آسیب احتمالی عصب سیاتیک. ممکن است در رفتگی لگن با شکستگی استخوان ران نیز همراه باشد.

درد لگن

مهم‌ترین نشانه دررفتگی مفصل ران، درد لگن است. در چنین شرایطی بیمارانی که دچار دررفتگی مفصل ران شده‌اند در ناحیه لگن احساس درد بسیار شدیدی دارند و نمی‌توانند لگن و مفصل ران خود را حرکت دهند. اگر کسی بخواهد ران آن‌ها را حرکت دهد، با ممانعت شدید بیماران و شکایت آن‌ها از درد مواجه خواهد شد.

تغییر شکل اندام‌های تحتانی

در دررفتگی خلفی مفصل ران، ران طرف آسیب دیده به سمت جلو می‌رود و به ران طرف دیگر نزدیک می‌شود. علاوه بر این تمام اندام‌های تحتانی به صورت میانی می‌چرخند.

اندام‌های تحتانی در حدود ۲ تا ۳ سانتی متر کوتاه‌تر به نظر می‌رسند، زیرا پاشنه پای آسیب دیده بالاتر از پاشنه پای سالم قرار می‌گیرد.

در دررفتگی قدامی مفصل ران، مفصل ران به صورت جانبی می‌چرخد و ران آسیب دیده از ران سالم فاصله می‌گیرد.

تغییر شکل لگن و پا بر راه رفتن تاثیر می‌گذارد و باعث درد پاشنه پا می‌شود.

شکستگی شافت فمورال

اگر در رفتگی لگن با آسیب‌های دیگری (مانند شکستگی شافت فمورال) نیز همراه باشد، ممکن است در رفتگی غیر قابل تشخیص باقی بماند. در حقیقت شکستگی استخوان ران، تغییر شکل اندام تحتانی که در هنگام دررفتگی مفصل اتفاق افتاده است را پنهان می‌کند. از سوی دیگر ممکن است درد شدید بیمار به شکستگی استخوان ران نسبت داده شود؛ بنابراین بررسی مفصل ران در بیمارانی که با آسیب دیدگی شدید، آسیب چندین عضو و شکستگی استخوان ران مراجعه می‌کنند، ضرورت دارد.

در این موارد باید مفصل ران به دقت بررسی شود و برای رد کردن احتمال وجود در رفتگی، از عکسبرداری لگن با اشعه ایکس استفاده شود.

آسیب دیدگی عصب سیاتیک

از نظر آناتومی، عصب سیاتیک در نزدیکی مفصل ران قرار دارد. در برخی موارد دررفتگی خلفی ران، سر استخوان فمورال پس از جدا شدن از کاسه استابولوم، فشار زیادی به عصب سیاتیک وارد می‌کند.

در ۱۰ درصد بیمارانی که دچار دررفتگی مفصل ران می‌شوند، این فشار موجب آسیب دیدگی عصب سیاتیک شده و علائم فلج را ایجاد می‌کند؛ بنابراین عصب سیاتیک بیمارانی که دچار دررفتگی مفصل ران می‌شوند، باید به دقت بررسی شود. از طریق یک رادیوگرافی ساده می‌توان در رفتگی لگن را به طور قطعی تشخیص داد. نتایج رادیوگرافی جابجایی سر استخوان فمورال از حفره استابولوم را نشان می‌دهند. در مواردی که پزشک مشکوک به شکستگی- دررفتگی است، از تکنیک‌های عکسبرداری بیشتری مانند سی تی اسکن نیز استفاده می‌شود.

درمان دررفتگی لگن

بیشتر موارد آسیب دیدگی در رفتگی لگن از طریق ریداکشن بسته درمان می‌شوند. با این حال در صورتی که عمل ریداکشن بسته با موفقیت همراه نباشد، از عمل ریداکشن باز استفاده می‌شود.

ریداکشن بسته

در رفتگی لگن را معمولاً می‌توان از طریق ریداکشن بسته درمان کرد. ریداکشن بسته نیازی به عمل جراحی ندارد، اما باید در اسرع وقت انجام شود. هرگونه تأخیر (حتی برای چند ساعت) خطر بروز عوارضی مانند نکروز سر استخوان ران را افزایش دهد. از این رو ریداکشن مفصل ران به عنوان یک عمل ارتوپدی اورژانسی دسته بندی می‌شود.

عمل ریداکشن مفصل ران معمولاً با بیهوشی عمومی و در اتاق عمل انجام می‌شود. پس از بیهوش شدن بیمار، جراح با وارد کردن نیرو‌هایی به ران بیمار در چندین جهت خاص، تلاش می‌کند استخوان ران را به کاسه مفصل بازگرداند.

اگر دررفتگی مفصل ران با آسیب‌های دیگری مانند شکستگی دیواره حفره استابولوم همراه نباشد، معمولاً عمل ساکشن بسته موفقیت‌آمیز است.

عمل ریداکشن باز

برخی از موارد دررفتگی مفصل ران را نمی‌توان از طریق عمل ریداکشن بسته درمان کرد. چنین آسیب‌هایی به عمل جراحی احتیاج دارند. در چنین مواردی ممکن است کپسول مفصلی یا قطعه شکسته دیواره استابولوم در مفصل گیر کرده و مانع عمل ریداکشن بسته شود. در این موقعیت پزشک در حین جراحی، پوست بیمار را برش داده و عضلات لگن را کنار می‌زند تا این بخش از کپسول مفصلی یا بخش شکسته دیواره استابولوم را پیدا کرده و مشکل را برطرف کند و سپس ریداکشن مفصل را انجام دهد.

آزمایش تصویربرداری پس از ریداکشن

پس از کاهش در رفتگی مفصل ران، پزشک برای اطمینان از ریداکشن صحیح مفصل، آزمایش تصویربرداری دیگری را تجویز می‌کند. علاوه بر این پس از ریداکشن، از لگن بیمار سی تی اسکن گرفته می‌شود.

در صورتی که یک قطعه استخوان از دیواره استابولوم جدا شده و درون استابولوم گیر کرده باشد، آزمایش سی تی اسکن می‌تواند آن را نشان دهد.

در بسیاری از موارد این قطعات بسیار ریز هستند و در رادیوگرافی‌های ساده دیده نمی‌شوند. با این حال باقی ماندن این قطعات کوچک در مفصل می‌تواند منجر به آرتروز مفصل ران شود.

درمان شکستگی‌های همراه با در رفتگی

همانطور که پیشتر ذکر شد، ممکن است دررفتگی مفصل ران با شکستگی‌هایی نیز همراه باشد. ممکن است این شکستگی‌ها شامل جدا شدن بخشی از دیواره استابولوم، شکستگی سر استخوان ران یا شکستگی شدید کل استابولوم باشد.

در چنین مواردی پزشک ابتدا دررفتگی مفصل ران را کاهش داده و سپس دستور انجام سی تی اسکن روی لگن بیمار را می‌دهد. اگر پزشک تشخیص دهد که شکستگی به عمل جراحی احتیاج دارد، پس از گذشت چند روز و آمادگی بیشتر بیمار برای عمل جراحی، جراحی صورت می‌گیرد.

در مواردی که اساساً نمی‌توان دررفتگی مفصل ران را کاهش داد، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد به صورت همزمان عمل ریداکشن در رفتگی مفصل ران و اصلاح شکستگی‌های همراه با آن را در یک عمل جراحی انجام دهد.

توان یابی پس از درمان دررفتگی مفصل ران

تمام موارد دررفتگی مفصل ران به عمل ریداکشن احتیاج دارند. پس از عمل ریداکشن باید بررسی‌هایی انجام شود تا خطر عوارض جانبی کاهش یافته و به بیمار کمک شود تا به فعالیت‌های روزمره زندگی خود بازگردد.

کشش و حرکات اولیه

پس از عمل ریداکشن مفصل ران، ممکن است اندام‌های تحتانی بیمار برای مدتی از طریق تراکشن پوست، تحت تراکشن (کشش) قرار بگیرند. (به عنوان مثال به مدت چندین هفته)

پس از مدتی تراکشن پا متوقف شده و برای تقویت عضلات اندام‌های تحتانی، حرکات خفیف مفصل آغاز می‌شوند. از این رو بیمار باید زیر نظر پزشک یا فیزیوتراپیست، تمرینات ویژه‌ای را انجام دهد.

این تمرینات باید بدون وارد کردن فشار زیاد به کپسول مفصلی و پارگی رباط‌های اطراف مفصل، به آرامی و با احتیاط و به مدت چندین هفته انجام شوند. این تمرینات این امکان را فراهم می‌کنند تا بافت آسیب دیده به تدریج و به طور کامل ترمیم شود.

پیاده‌روی

معمولاً درد لگن بیمار چند روز پس از عمل ریداکشن از بین می‌رود. سپس بیمار می‌تواند راه رفتن با کمک عصا را آغاز کند. بیمار باید به مدت دو هفته با عصا راه برود و هنگام ایستادن و راه رفتن پای آسیب دیده را به زمین فشار ندهد.

به عبارت دیگر، فشار وزن بدن نباید به پای آسیب دیده وارد شود. اگر دررفتگی مفصل ران طی عمل ریداکشن ۶ ساعت پس از حادثه کاهش پیدا کند، توصیه می‌شود بیماران به مدت ۶ تا ۸ هفته از دو عصا استفاده کنند و پای آسیب دیده را به زمین فشار ندهند. زیرا خطر نکروز آواسکولار در سر استخوان ران (AVN) در بیمارانی که دررفتگی مفصل ران آن‌ها ۶ ساعت پس از حادثه کاهش پیدا کرده باشد، افزایش پیدا می‌کند؛ بنابراین چنین بیمارانی باید بیشتر احتیاط کنند تا فشار کمتری به سر استخوان ران وارد شود.

پس از ۶ تا ۱۲ هفته (به صورت متغیر در موارد مختلف) هنگامی که دامنه حرکات مفصل ران و قدرت عضلات لگن بهبود پیدا کرد، بیمار می‌تواند به تدریج بدون کمک عصا راه برود

برای اطلاعات بیشتر میتوانید از متخصین در مرکز ارتوپدی پا در تهران کمک و راهنمایی دریافت کنید.