جنجال سریال "خاتون"؛ دلیل اعتراض گیلانی‌ها چیست؟

شبکه نمایش خانگی این روزها سریال "خاتون" را در معرض اکران برای مخاطبان این رسانه دارد، یک مجموعه ایرانی در ژانر عاشقانه تاریخی به کارگردانی تینا پاکروان و تهیه کنندگی علی اسدزاده و آهنگسازی کیهان کلهر با حضور بازیگرانی چون اشکان خطیبی، نگار جواهریان، شبنم مقدمی، بابک حمیدیان، ستاره پسیانی و بسیاری دیگر که محصول ۱۴۰۰ است و پخش آن از نیمه مردادماه آغاز شده است.

خاتون روایت داستانی - تاریخی از خانواده‌ای است که از اوایل شهریور ۱۳۲۰ آغاز شده و در دوران اشغال ایران توسط متفقین دچار تحولاتی می‌شود و داستان زنی از زنان این سرزمین است که روزی روزگاری در ایران برای زندگی جنگیده‌اند.

مجموعه ای که تمجید بسیاری را در بخش های مختلف چون موسیقی ،بازی هنرپیشه ها،طراحی و بخش های دیگر برانگیخته اما در مقابل هم چون این مجموعه در فضا و بستر فرهنگی تاریخی گیلان تولید شده اعتراضات گیلانی ها را در مورد برخی بخش های سریال در پی داشته است.

البته اعتراض به تولیدات سینمایی مرتبط با منطقه گیلان مسبوق به سابقه است، از جمله فیلم سینمایی فِراری و سریال تلویزیونی وارش و یا سریال این روزهای شبکه یک سیما "افرا" که اعتراضاتی از محتوا و مضمون تا برخورد ناشایست با لهجه گیلگی را در پی داشته اند.

مهم ترین بخش اعتراض گیلانی ها مساله توهین به

گیلک و زبان گیلکی است که در این سریال، این زبان را مختص خدمتکاران نشان داده اند و ارباب و زمین دار و قهرمان فارس و یا غیرگیلک معرفی شده اند.

اما اعتراض به خاتون علاوه بر ایراداتی در استفاده از لهجه گیلگی، در محتوا و مضمون نیز با عنوان تحریف تاریخی و توهین به تاریخ پرافتخار گیلان گلایه هایی در پی داشته است.

واکنش ها و اعتراضات به خاتون تا حدی بوده که از راه اندازی کارزار تا درخواست توقف پخش این سریال را به همراه داشته است. نواقصی که بازیگران مجموعه آن را ناشی از کج سلیقگی تولیدکنندگان می دانند بدون اینکه توهین مدنظر باشد.

نقایص را می پذیرم توهین را هرگز

محمدعلی صادق‌حسنی نویسنده، بازیگر سینما و تئاتر گیلان که در سریال خاتون ایفاگر نقش یک مرد روستایی است، توهین به گیلان و گیلانیان را قبول ندارد، اظهار داشت: اینکه کارگردان نقش های اصلی را به گیلانی ها محول کند توجیه پذیر نیست؛ اما می پذیرم در این سریال یکدستی لهجه و تلاش برای بکارگیری درست لهجه شکل نگرفته است. هزینه زیادی برای خلق یک اثر فاخر می شود و طبیعی است که دست اندرکاران ساخت فیلم یا سریال به موضوع اقتصاد بیاندیشند که این مساله در انتخاب بازیگر نقش مهمی دارد.

مسئول انجمن نمایشی گیلان افزود: بازیگر در هر شرایطی باید بازی کند و بازی خوب ارائه دهد؛کارگردان هم باید به فرهنگ منطقه دقت نظر داشته باشد؛ اما معتقدم در مجموعه نمایش خانگی خاتون هیچ توهینی صورت نگرفته است.

وی ادامه داد: من چون نسبت به کارگردان این سریال شناخت کامل دارم با اطمینان می گویم نه تنها توهینی در این سریال صورت نگرفته بلکه نمایش بخش هایی چون ایستادگی گیلانیان در مبارزات سیاسی آن بازه زمانی در این سریال ستودنی است.

ایفای نقش خدمتکار هویت فروشی نیست

شیرین محسنی هنرپیشه گیلانی و بازیگر نقش "گل خانم" خدمتکار خانه ارباب سریال خاتون با ابراز گلایه از انتقادات به او برای ایفای این نقش گفت: بی تردید حضور من در این مجموعه نمایش خانگی یکی از پرافتخارترین تجربه های کاری من خواهد بود. اصلا نمی پذیرم این سریال توهین به گیلان و گیلانی است؛ در آن زمان زندگی ارباب رعیتی بوده است و اگر چه ارباب گیلانی بوده اما همسرش که نقشش را شبنم مقدمی ایفا می کند از تهران آمده است و بارها و بارها در دیالوگ هایش به این موضوع اشاره می کند.

محسنی افزود: من در سابقه کاری خودم هیچ گاه نقش خدمتکار را نداشتم و بعنوان بازیگر حق انتخاب دارم و این موضوع نمی تواند دلیلی بر توهین مردم سرزمینم به من باشد کما اینکه بازیگران شاخصی در سینمای ملی ایفاگر این نقش در مجموعه های مختلف بوده اند.

این هنرپیشه با پذیرش اینکه هر اثر می تواند دارای نقایصی هم باشد، افزود: مخاطب مجموعه نمایش خانگی "خاتون" فقط گیلانیان نیستند که به گویش گیلکی ساخته شود؛ گستره انتشار این فیلم بین المللی است و اگر قرار باشد همه دیالوگ ها گیلانی باشد کسی متوجه نمی شود؛ کارگردان باید به فکر بخش اقتصادی فیلم هم باشد.

محسنی گفت: با افتخار می گویم یک گیلانی هستم و در خاتون بازی کردم و این حق را به هیچکس نمی دهم که برای ایفای نقش در این سریال به من با واژه های چون هویت فروش توهین کند. مجموعه نمایش خانگی خاتون نه تنها توهین به گیلانیان نیست بلکه معتقدم در این سریال علاوه بر نمایش غیور مردی گیلانیان در مبارزات سیاسی آن دوره با نمایش زنان قدرتمند گیلانی چون فهیمه اکبر - موسیقیدان، نویسنده گیلان شناس - با بازی غزل شاکری و یا ستاره پسیانی در نقش پروین یک زن مبارز گیلانی که کمتر به آن توجه شده است، خدمتی به این خطه است.

هجمه تعصب‌گرایی غلط به خاتون

بهزاد عشقی منتقد سینما نیز در ارتباط با اعتراضات بوجود آمده در خصوص مجموعه نمایش خانگی خاتون گفت: با برخوردهای ساده انگارانه در سال های دور - که به گویش گیلکی و برای شبکه استانی می نوشتم - مواجه بوده ام چرا که تصور بر این بود که هرکس به زبان گیلکی صحبت می کند باید قهرمان حماسی باشد اما این موضوع صحیح نیست و در هر فرهنگی بد هست خوب هم هست.

عشقی افزود: به یقین این گونه اعتراضات یک نوع تعصب گرایی بسیار غلط است؛ افرادی که چنین کارزاری راه انداختند بجای اینکه به خود شخصیت ها توجه کنند به بازیگران توجه می کنند که چرا 2 بازیگر گیلانی نقش نوکر و کلفت را بازی می کنند؟

وی ادامه داد: بیشتر شخصیت ها در این سریال گیلانی هستند، در تئاتر و سینما می توانید هر نقشی را بازی کنید مشروط بر اینکه آن نقش را خوب ارائه دهید؛ ما نقش کوچک و بزرگ نداریم بازیگر کوچک و بزرگ داریم و در سینمای جهان بازیگرانی داریم که در نقش های کوچک بسیار خوب می درخشند.

عشقی با بیان اینکه "ضد قهرمان وطن ندارد " گفت: در هر ملیت قوم و نژاد هم آدم های خوب وجود دارند هم بد؛اما می پذیرم به لحاظ زیبایی شناختی مواردی رعایت نشده است مثلا بهناز جعفری بسیار بد گیلکی حرف می زند و یکدستی در ارائه گویش صورت نگرفته است اما نمی شود از نکات مثبتی چون وجود کتاب فروشی در گیلان در آن برهه تاریخی و وجود زنان مبارز غافل ماند.

این منتقد سینمای کشور افزود: ما هزار نوع ممیزی داریم و با یک تعصب گرایی غلط خودمان هم یک ممیزی خودخواسته اضافه می کنیم؟ نمی شود با هر فیلمی که در گیلان ساخته می شود یک موج بوجود آورد به نظر من این غلط است؛ زبان در فیلمنامه تابع مقتضیات درام و در عین حال واقعیت هست و برخی از گیلانشناسان ما تعصبات گیلکی عجیب و غریب دارند که پذیرفته شده نیست.

وی با تاکید بر اینکه به یقین این گونه اعتراضات یک نوع تعصب گرایی بسیار غلط است تاکید کرد: خاتون علاوه بر نکات مثبت قوی چون طراحی صحنه، گریم و بسیار دیگر دارای نقایصی مثل کمتر توجه کردن به فرهنگ ملی است و انگار آدمها روح آن دوران را ندارند که نمی توان به این توجه نکرد.