انتشار کتاب «شهرهای بهتر با کودکان و نوجوانان»

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب- سرویس اجتماعی: شهرها در سراسر دنیا از جمله در کشور ما با مشکلات بی‌شماری مواجه هستند، جهان در حال شهری شدن است و این راهی بی‌برگشت می‌باشد. برای مواجه شدن با این مشکلات و هدایت این روند چاره‌ای جز تجدیدنظر در روش‌های سنتی اداره شهرها وجود ندارد؛ از جمله این روش‌ها می‌توان به «مشارکت» مردم در گروه‌های سنی و جنسی مختلف در مدیریت شهر اشاره کرد. برخی می‌پندارند مشارکت فقط معطوف به گروه سنی بزرگسال می‌باشد و کودکان و جوانان در این زمینه نقشی ندارند. 

کتاب «ایجاد شهرهای بهتر با کودکان و نوجوانان» یک راهنمای کاربردی در مفهوم‌سازی ساختار بخشی و آسان سازی مشارکت کودکان و نوجوانان در فرآیند توسعه اجتماعی و شهری است. ایده اصلی کتاب و روش های توصیه شده آن در شهرهای متعددی از کشورهای در حال توسعه و یا توسعه یافته در جریان طرح پژوهشی «رشد یافتن شهرها» که از سه دهه پیش ادامه داشته، آزمون شده است. 

این طرح از ابتدا با حمایت یونسکو و با هدایت «کوین لینچ» شهرساز پرآوازه جهان در انستیوی فن‌آوری ماساچوست MIT در بوستون آمریکا شکل گرفت و بعدها سایر پژوهشگران اجرای آن را پی گرفتند. پژوهشهای بعدی چگونگی بومی سازی این طرح در کشورهای مختلف و همچنین پژوهشهای مشارکتی را موجب شد. شیوه های به دست آمده در سالهای اخیر ایده «شهرسازی مشارکتی» را به جهان عرضه کرده است.
 
کتابی که بازگردان آن پیش روی شما است به این مهم پرداخته است و نه تنها ضرورت این امر را اثبات کرده، بلکه به تفصیل فن‌ها و روش‌های مشارکت را مورد بحث قرار داده است. محتوای کتاب بر گرفته از دانش نظری و تجربیات گسترده مؤلف آن است. 

نشر دیبایه
ایجاد شهرهای بهتر با کودکان و نوجوانان - معرفی کتاب
کتابی که ترجمه آن پیش روی شما است به این مهم پرداخته است و نه تنها ضرورت این امر را اثبات کرده، بلکه به تفصیل تکنیک‌ها و روش‌های مشارکت را مورد بحث قرار داده است. محتوای کتاب بر گرفته از دانش نظری و تجربیات گسترده مؤلف آن است. 

کتاب «ایجاد شهرهای بهتر با کودکان و نوجوانان» از 7 فصل تشکیل شده است و با رویکردی فرایندی با توأم ساختن مباحث نظری و تجارب محلی در گوشه گوشه دنیا برخوردار از صفحه آرایی حرفه‌ای وجذاب، راهنمایی مناسب برای عمل، پژوهشی مشارکتی می باشد، فصل اول کتاب با عنوان گام‌های نخست به خودارزیابی شهر به عنوان محل مناسبی برای جوانان پرداخته است واین فعالیت را لازمه برنامه مشارکتی می داند در فصل دوم تعریف مشارکت، منافع حاصل از آن ودیدگاههای جاری در این زمینه مورد بحث قرارگرفته، درمبحث سوم سازماندهی یک پروژه مشارکتی تشریح شده، در فصل چهارم طراحی فرایند این برنامه‌ریزی وکردارهای گردش کار آن مورد بحث است آموزش کارکنان پروژه و تنظیم روابط کارکنان با جوانان وکودکان موضوع فصل 6 است. درفصل ماقبل آخر انواع تکنیک های مشارکت و پژوهش مشارکتی شکافته شده است برخی از این تکنیکها برای اولین بار است که به جامعه حرفه‌ای وعلمی در ایران معرفی می شود. در فصل پایانی نیزنحوه کنترل نتایج پروژه های مشارکتی وانعطاف بخشی به آنها درج شده است. 

این کتاب می تواند مورد بهره‌برداری تمامی کسانی که به نوعی با کودکان وجوانان و نیز با مسائل شهری مرتبط هستند قرار گیرد همچنین دانشجویان وپژوهشگران رشته های علوم اجتماعی جغرافیا، برنامه‌ریزی شهری، طراحی شهری ومعماری می توانند ازاین اثر بهره ببرند.
کتاب بازگردانی است از دکتر نوید سعیدی رضوانی دارای تخصص برنامه ریزی شهری و خانم مهرنوش توکلی که از سوی نشر دیبایه در 168 صفحه متشر شده است.

ایجاد شهرهای بهتر با کودکان و نوجوانان
نگره‌ای نو در شهرسازی
در حالی که به ویژه در سال‌های اخیر حمایت‌ها برای مشارکت جوانان در توسعه جامعه افزایش یافته است‏، پرسشاتی از این قبیل که «آیا مشارکت جوانان به‌ راستی ارزشمند است؟» کمتر به گوش می‌خورد و در عوض پرسشهایی راجع به آن که «چه روش‌هایی برای مشارکت جوانان مؤثر است؟» بیش از پیش شنیده می‌شود.
کتاب راهنمای «ایجاد شهرهای بهتر با کودکان و جوانان» پاسخ مستقیم و تفضیلی است به پرسش دوم. این راهنما فضایی را به اصول و مفاهیم مشارکت جوانان اختصاص می‌دهد، اما بر رویکردهایی که در میدان آزموده شده‌اند و روش‌هایی برای به وقوع پیوستن حقیقی آن متمرکز است.
صرف‌نظر از دخیل کردن جوانان برای ایجاد پیشرفت در محل‌های سکونت آنان، استراتژی‌های مؤثری برای ایجاد شهرهای بهتر وجود دارد که از آن جمله می‌توان به فرایند حقیقی مشارکت جوانان، کمک به جوانان برای توجه به یکدیگر، احترام به عقاید متفاوت و یافتن زمینه‌های مشترک، افزایش توانایی جوانان برای تفکر نقادانه، ارزیابی و تعمق، حمایت از دستاوردهای جوانان، آگاهی‌ دادن و حل مشکلات به طور جمعی و کمک به جوانان برای افزایش دانش و کسب مهارت‌ها برای ایجاد تغییر در دنیای اطراف آنان اشاره کرد. در این اقدام ساده اما با اهمیت توجه به عقاید جوانان و دخیل ‌ساختن آنان در روند تغییر سازنده اجتماع نهفته است.
راهنمای ایجاد شهرهای بهتر با کودکان و جوانان، یک راهنمای عملی در زمینه سازمان‌دهی و تسهیل مشارکت جوانان در توسعه جامعه است. هدف بر آن بوده که این راهنما توسط برنامه‌ریزان شهری، مقامات شهرداری، سازمان‌های غیردولتی، مربیان، آژانس‌های خدمات‌رسانی به جوانان، حامیان جوانان و سایر افراد تأثیرگذار در توسعه جامعه از جمله افرادی که به جوانان و کیفیت زندگی آنان اهمیت می‌دهند و افراد آگاه از ارزش تحصیل جامعه و معتقد به قدرتمند ساختن جوانان به عنوان شالوده جامعه مدنی با نشاط و انعطاف‌پذیر مورد استفاده قرار گیرد. 

راهنما چارچوبی را برای برنامه‌ریزی جهت پروژه‌های مشارکتی و ایجاد حمایت‌های سازمانی و سیاسی برای تحقق آنها فراهم می‌سازد و گام‌های ضروری را برای سازمان‌دهی یک پروژه مشارکتی خلاصه کرده و نشان می‌دهد چگونه می‌توان از جوانان جهت تجزیه و تحلیل و اولویت‌بندی نیازهای آنان استفاده کرد. 

ایده‌ها و روش‌های اصلی این راهنما از طریق اجرای پروژه «رشد یافتن» در طیف گسترده‌ای از شهرهای در حال توسعه و صنعتی به طور عملی آزمایش شده است. ارائه مثال‌هایی از سایت‌های این پروژه کمک می‌کند تا روش‌ها و نحوه تطابق آنها با نیازهای محلی آشکار شود. این مثال‌ها به علاوه کارایی و ارزش جهانی مشارکت جوانان را برجسته ساخته و تعالیم و بینش لازم را برای تضمین یک پروژه موفق فراهم می‌کند.

در بارة پروژه «رشدیافتن» در شهرها
پروژه «رشدیافتن در شهرها» تلاشی است بین‌المللی برای فهم بهتر آن که چگونه کودکان و جوانان شهری محیط محلی خود را درک کرده، از آن استفاده می‌کنند و به آن ارزش می‌دهند و چگونه این محیط می‌تواند موجب پیشرفت و یا مانع از رشد آنها به عنوان شهروند شود. مهم‌ترین هدف پروژه تشویق به مشارکت جوانان در مراحل تحقیق و ارزیابی و همچنین مشارکت آنان در فعالیت‌ها برای پیشرفت اجتماعی است که در آن زندگی می‌کنند.

چشم‌انداز پروژه
اندیشه انجام پروژه رشد یافتن در شهرها در جریان برنامه کودکان و محیط زیست در مرکز تحقیقات کودکان واقع در Trondheim نروژ در سال 1994 به اذهان خطور کرد. در آغاز پروژه، هدف تکرار عینی و توسعه پروژه کلاسیک یونسکو با همین نام بوده است (که در دهه 70 تحت سرپرستی کوین لینچ در انستیوی فن‌آوری ماساچوست در بوستون آمریکا آغاز به کار کرد).
در حالی که بسیاری از اهداف پروژه همانند اهداف دهه 70 بوده است اما تغییر مهمی در جهت به کارگیری رویکردی مشارکتی‌تر و مبتنی بر عمل صورت گرفت که تا حدودی ناشی از سیاست های موجود در سطح بین المللی و بخشی به دلیل حمایت روزافزون از رویکردهای مشارکتی و دموکراتیک در زمینه توسعه بوده است. به علاوه مشکلات گسترده، حاد و فزاینده‌ای که به گونه‌ای منفی و قابل مشاهده زندگی کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهند ما را به انجام فعالیت‌هایی بیش از درک آنچه اتفاق می‌افتد دعوت می‌کند. از همه مهم‌تر آن که جهت‌گیری قوی مشارکتی پروژه «رشد یافتن در شهرها» ناشی از تقاضای روزافزون جوامع محلی مبتنی بر توجه به خواسته‌های آنان و دخیل ساختن آنان در تصمیم‌گیری‌هایی است که بر زندگی آنها تأثیر می‌گذارد.

سایت‌های پروژه و نتایج حاصله در سال 97 ـ 1996
در سال 97 ـ 1996 پروژه «رشد یافتن در شهرها» در سایت‌های اصلی ملبورن در استرالیا و ورشو در لهستان از سر گرفته شد و سایت‌های جدید در بئونوس آیرس در آرژانتین، ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی، بنگالور در هند، نورت همپتون در انگلستان، اوکلند در کالیفرنیای آمریکا و تروند‌هیم در نروژ ایجاد گردید. در حالی که روش‌های تحقیقی اصلی و یکسانی در کلیه سایت‌ها استفاده گردید، اما تأکید مجدد بر فعالیت و مشارکت منجر به انجام پروژه‌های طولانی مدتی گردید که به نحو قابل توجهی خصوصاً از نظر فعالیت‌های انجام شده در پی تحقیقات اولیه در بین سایت‌ها متفاوت بوده است. نتایج پروژه‌های انجام شده در سال 97ـ 1996 در قسمت «رشد یافتن در جهان در حال شهری شدن» به طور خلاصه ارائه شده است. در این راهنما از فعالیت‌های صورت گرفته در سایت‌های پروژه در سال 97ـ1996 به همراه تجارب به دست آمده در کارگاه‌های آموزشی و همچنین سایت‌های جدید به عنوان محل آزمایش رویکردها و روش‌های ارائه شده استفاده شده است.

ظهور چارچوب سیاست جهانی؛ فراخون برای مشارکت و عمل
رویکردهای مشارکتی مبتنی بر اجتماع در زمینه توسعه، چیز جدیدی نیستند. این رویکردها در شکل پیشرفته‌شان از دهه 1930 در بافت‌های مختلف و برای مقاصد گوناگون به کار گرفته شده‌اند و در دهه‌های 60 و 70 از محبوبیت و کاربرد گسترده‌ای خصوصاً در میان گروه‌های حامی افراد فقیر و ستم‌دیده در آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا برخوردار بوده‌اند. 

با این حال دهه گذشته شاهد شکل‌گیری اتفاق‌نظر جدیدی در میان آژانس‌های بین‌المللی سرمایه‌گذار و توسعه در حمایت از رویکردهای مشارکتی جهت توسعه و به خصوص توسعه کودک محور بوده است. آژانس‌ها به دلایل عملی و به منظور عملکرد مؤثرتر برای حمایت از توسعه دموکراتیک به فعالیت‌های مشارکتی گرایش یافتند. 

اسناد سیاسی بین‌المللی متعدد و کلیدی جهت رسمیت‌بخشیدن به حقوق کودکان برای برخورداری از محیط سالم و ایمن و با تأکید بر اهمیت و ارزش سهیم‌کردن جوانان در تصمیم‌گیری‌های تأثیرگذار، به شکل‌گیری چنین اتفاق‌نظرهای بین‌المللی در زمینه توسعه از طریق مشارکت کمک کرده و در عین حال خود از درون آن ظهور یافته‌اند.

معاهده سازمان ملل در زمینه حقوق کودکان
معاهده حقوق کودکان که از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نوامبر 1989 تصویب گردید، مهم‌ترین سند بین‌المللی در رابطه با کودکان و اولین ابزار قانونی بین‌المللی است که طیف گسترده‌ای از حقوق‌ انسانی را برای کودکان تضمین می‌کند. کشورهای تصویب‌کننده معاهده مطابق با مواد قانونی ارائه شده، پاسخ‌گوی اقدامات خود در رابطه با کودکان می‌باشند.
54 بند معاهده، به عنوان یک «لایحه حقوق بشر» برای کودکان تلقی می‌شود که از کشورهای تصویب‌کننده آن می‌خواهد تا شرایطی را به وجود آورند که در آن کودکان نقش فعال و خلاقی را در زندگی اجتماعی و سیاسی کشور.

تغییر دیدگاه‌ها دربارة مشارکت جوانان
بزرگسالان جهان را اداره می‌کنند. آنان قدرت را در دست دارند و تعیین می‌کنند که چه تغییراتی در چه زمانی و چه مکانی باید به وقوع بپیوندد. برنامه معنادار مشارکت کودکان و جوانان مستلزم شبکه‌ای از بزرگسالانی است که قادر به ایجاد تغییر در محدوده محلی و خواهان سهیم‌ساختن جوانان در رسیدن به اتفاق‌نظر برای انجام امور است. این شبکه به علاوه متعهد به استفاده از قدرت خود برای مشارکت‌ دادن جوانان در انجام کارها است. 

در حالی که این موضوع هنوز موفقیت را تضمین نمی‌کند(بسیاری از عوامل بیرونی و موانع می‌تواند بر نتایج پروژه تأثیر گذارد) اما یک فرایند مشارکتی بدون آن ثمره اندکی خواهد داشت. بسیاری از بزرگسالان، حتی برخی که خود را حامی جوانان می‌شمارند. دیدگاه‌هایی نسبت به جوانان دارند که موجب تضعیف حمایت آنان از کودکان و جوانان می‌شود. به عنوان مثال ممکن است آنان از دوران کودکی به عنوان زمان مهمی یاد کنند که در آن کودکان باید از نگرانی‌ها و مسئولیت‌های دنیای بزرگسالان دور نگاه داشته شوند یا ممکن است مشارکت جوانان برای آنان به عنوان یک تجربه «با حس خوب» اما با ارزش اندکی به لحاظ عملی تلقی شود و آنان ترجیح دهند تا نیروها و منابع مالی خود را در جهت نتایج سودمندتر متمرکز سازند. اغلب چنین تصور می‌شود که جوانان به دلیل فقدان دانش، تجربه و مهارت‌های ضروری قادر به مشارکت نمی‌باشند. 

تغییر نگرش بزرگسالان به مشارکت جوانان گام مهمی در جهت ایجاد حمایت‌های سیاسی موردنیاز برای موفقیت نهایی برنامه است. فهرستی از موانع و واکنش به آنها توسط گروهی از مقامات شهرداری،برنامه‌ریزان و حامیان جوانان در کارگاه بین‌المللی در سال 1998 ارائه گردید.

تحقق مشارکت جوانان
به حقیقت پیوستن مشارکت جوانان مستلزم حمایت از بزرگسالانی است که از قدرت برای ایجاد تغییرات برخوردارند و حقیقتاً خواهان دخیل‌ساختن جوانان در روند تغییر می‌باشند.
با این حال باید بدانیم که حتی با ایجاد شالوده‌های لازم، مشارکت حقیقی می‌تواند بسیار زودگذر باشد. اغلب با نگاهی دقیق‌تر در می‌یابیم که پروژه‌هایی که مدعی مشارکت جوانان هستند در حقیقت پروژه‌هایی تحت کنترل بزرگسالان بوده و در آنها مشارکت جوانان بسیار کم‌رنگ و غیرواقعی است. این پروژه‌ها ممکن است از سوی بزرگسالان خیرخواه آغاز شود، اما در حقیقت به جوانان گفته می‌شود چه کاری انجام دهند و کلیه فعالیت‌های آنان با کنترل بزرگسالان صورت می‌گیرد.

بسیج اجتماعی: انواع مشارکت کودکان و جوانان زمانی صورت می‌گیرد که جوانان در انجام کاری دخیل باشند که در ابتدا توسط بزرگسالان تعیین شده است. اغلب بسیج عمومی در حوزه «عدم مشارکت» قرار می‌گیرد زیرا جوانان درباره کاری که انجام می‌دهند و علت آن آگاه نیستند و فرصت بسیار ناچیزی برای تأثیر بر روند پروژه و نتایج آن در اختیار دارند. بسیج عمومی نسبت به مشاوره از سطوح بالاتر تعامل برخوردار است، اما ممکن است فرصت‌های کمتری را برای تأثیرگذاری بر تصمیم‌گیری به وجود آورد. با این حال چنان چه جوانان به نحو مطلوبی آگاه باشند و ایده‌ها و عقاید آنان در تصمیم‌گیری‌ها و نتایج پروژه انعکاس یافته باشد و مشارکت آنان اساساً داوطلبانه باشد، بسیج اجتماعی می‌تواند از مشارکت جوانان حمایت کند. مثالی از بسیج اجتماعی زمانی است که جوانان در مبارزات در زمینه تحصیل در اجتماع خود دخیل می‌باشند. 

کودکان و جوانان مسئول: زمانی است که کودکان و جوانان فعالیتی را آغاز می‌کنند، تصمیم می‌گیرند و نتایج را تعیین می‌نمایند. سطح تعامل با سایر گروه‌ها در جامعه نسبتاً پایین است اما قدرت تصمیم‌گیری بالاست(با این حال ممکن است بدون حمایت و همکاری بزرگسالان، ایجاد تغییر دشوار باشد). این مسائل می‌تواند بر حسب شیوه تصمیم‌گیری به صورت دموکراتیک و همکاری با سایر همسالان برای ایجاد تغییر در زندگی تجارب ارزشمندی را برای جوانان به وجود آورد. یک کلوپ ایجاد شده توسط کودکان می‌تواند مثالی از این روند باشد. 

تصمیم‌گیری مشترک: زمانی است که هر عضو جامعه به رغم سن یا تجربه فرصتی برای دخیل ‌شدن در فرایند مشارکت و حق یکسانی برای ابراز عقیده در تصمیم‌گیری‌ها داشته باشد. این فرایند چه با کودکان و چه با بزرگسالان آ‎غاز گردیده باشد، گروه آغازگر پروژه از ارزش همکاری آگاه بوده و خواهان مشارکت سایر اعضای جامعه در فرایند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری می‌باشند. بزرگسالان نسبت به نقش و جایگاه خود در فرایند حساس بوده، متوجه دیدگاه‌ها، عقاید و نگرش کودکان و جوانان هستند و تلاش می‌کنند تا اطمینان یابند که بزرگسالان بر مباحث گروهی سیطره ندارند و از آن برای دست‌یابی به اهداف خود استفاده نمی‌کنند. این پروژه‌ها مؤلفه‌های اصلی ایجاد جامعه پویاتر و دموکراتیکی هستند که به نیازهای ساکنان خود پاسخ می‌دهد.
بهترین شکل مشارکت جوانان و کودکان تصمیم‌گیری مشترک، انگاشتن جوانان به عنوان شرکت‌کنندگان ارزشمند، افزودن قدرت جوانان برای تصمیم‌گیری و ایجاد تغییر و تعامل و همکاری آنان با سایر افراد جامعه هدف نهایی توسعه جامعه از طریق مشارکت قلمداد می‌شود.

 با این حال برخی اوقات سایر اشکال مشارکت ارزشمند‌تر تلقی می‌شود. در حقیقت اکثر پروژه‌ها اشکال مختلف مشارکت را در مراحل مختلف پروژه یا حتی در خلال یک فعالیت مجزای پروژه نشان می‌دهند. مناسب‌ترین شکل مشارکت در هر مرحل‌های از پروژه بستگی به شرایط خاص پروژه دارد. با این حال در کلیه شرایط، هرگونه تلاشی باید برای اطمینان از قرارگرفتن فرایند در حوزه «مشارکت» صورت گیرد.