جزئیات تجمیع یارانه‌های نقدی
۴۶هزار میلیارد تومان یارانه اردیبهشت و خرداد پرداخت شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این ۴۶هزار میلیارد تومان در خانوار‌های کم‌درآمد و دارای درآمد متوسط توزیع شده است. براساس قانون بودجه سال ۱۴۰۱ برای دهک‌های اول تا سوم، یارانه ۴۰۰ هزارتومانی پرداخت شده که میزان آن بر حسب تعداد اعضای خانوار از ۴ تا ۶/ ۴ برابر شده است. برای دهک‌های چهارم تا نهم نیز یارانه ۳۰۰ هزارتومانی به ازای هر نفر واریز شده که نسبت به قبل میزان آن نیز بین ۳ تا ۵/ ۳ برابر شده است. تا پیش از این، یارانه نقدی و معیشتی در دو مرحله پرداخت می‌شد، اما پس از این، مجموع این یارانه‌ها با عنوان یارانه حمایتی در یک مرحله پرداخت خواهد شد؛ بنابراین یارانه‌ها یکسان شده است. پیگیری نشان می‌دهد که یارانه‌های دارو و نان نیز با مکانیزم‌های دیگر در آینده پرداخت خواهد شد؛ بنابراین یارانه‌های معیشتی و ۴۵هزارتومانی، با یارانه‌های جدید جایگزین خواهند شد. یارانه دارو‌ها نیز به بیمه و یارانه نان به نانوا‌های سنتی پرداخت می‌شود.
یازده سال پس از تولد یارانه
طرح هدف مندی یارانه‌ها یا طرح اصلاح یارانه‌ها با هدف بهبود توزیع درآمد در اواخر سال ۱۳۸۹ آغاز شد. دولت در همان سال این طرح را بزرگ‌ترین عمل جراحی برای اقتصاد کشور در نیم قرن اخیر اعلام کرد. همچنین دولت معتقد بود که اجرایی کردن این طرح یکی از مهم‌ترین اقدامات تاریخ اقتصادی ایران است. هدف از اجرای این طرح، جایگزینی یارانه‌های مواد غذایی، انرژی و کمک‌های اجتماعی هدفمند مطابق برنامه پنج‌ساله توسعه اقتصادی و حرکت به سمت قیمت‌های بازار آزاد در یک دوره ۵ ساله بود. واریز یارانه نقدی از آذرماه سال ۱۳۸۹ آغاز شد، از این زمان ۴۵هزار و پانصدتومان به ازای هر نفر به حساب سرپرست خانوارها واریز شد. در آذرماه سال ۱۳۸۹ قیمت دلار در بازار آزاد حدودا ۱۰۷۰ تومان بود. این به آن معناست که در سال ابتدایی اجرایی شدن طرح هدفمندسازی یارانه ها، دریافتی هر فرد معادل ۴۵ دلار بوده است. اما به مرور زمان و افزایش تورم، ارزش این مبلغ سال به سال کاهش یافت، تا این رقم در سال‌های اخیر به حدود ۵/ ۱ دلار برسد.
فاز دوم یارانه نقدی
از آذرماه سال ۱۳۹۸ دولت پس از افزایش قیمت بنزین، درآمد حاصل از افزایش قیمت را در قالب کمک‌های نقدی تحت عنوان یارانه معیشتی به مردم پرداخت کرد. این تصمیم برخلاف طرح هدفمندی یارانه‌ها بسیار ناگهانی بود. از آنجا که مبلغ یارانه نقدی پرداختی از سال ۱۳۸۹ تا سال ۱۳۹۸ تغییری نکرده و ارزش آن به صورت چشمگیری کاهش یافته بود، این بار صف مخالفان این اقدام بیشتر شد، زیرا اعتقاد بر آن بود که ارزش این یارانه معیشتی نیز به سرنوشت یارانه نقدی دچار خواهد شد. ارزش یارانه معیشتی در سال ۱۳۹۸، مبلغ ۵۵ هزارتومان به ازای هر فرد بود. مبلغ این طرح بر مبنای بعد خانوار بود و از ۵۵ هزار تومان تا سقف حداکثر ۲۰۵ هزار تومان به ازای هر خانوار پرداخت می‌شد، در حالی که یارانه نقدی بر مبنای هر فرد پرداخت می‌شد. بر مبنای یارانه معیشتی، به خانوار‌های تک‌نفره ۵۵ هزار تومان، دونفره ۱۰۳ هزار تومان، سه‌نفره ۱۳۸ هزار تومان، چهارنفره ۱۷۲ هزار تومان و پنج‌نفره ۲۰۵ هزارتومان پرداخت می‌شد؛ بنابراین در سال ۱۳۹۸ یک فرد که مشمول دریافت یارانه معیشتی بود، درمجموع با یارانه نقدی، هر ماه حدودا مبلغ ۱۰۰هزار تومان یارانه دریافت کرده که البته این رقم برای خانوار‌های ۴ نفره کمتر بوده است.
سومین شارژ یارانه نقدی
حال پس از گذشت ۱۱ سال از هدفمندی یارانه ها، مبلغ پرداختی به عنوان یارانه نقدی افزایش یافته است. پس از اعلام تغییر رویه پرداخت یارانه‌های نقدی در سال جاری، ۴۶هزار میلیارد تومان یارانه اردیبهشت و خرداد پرداخت شده است. افزایش مبلغ یارانه به این صورت است که بر اساس دهک بندی اعلام‌شده توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، خانوارها به ۹ دهک تقسیم شدند که این دهک‌ها در دو گروه مبلغ یارانه جدید را دریافت خواهند کرد. تا پیش از این تمام دهک‌های مشمول، مبلغ یکسانی یارانه دریافت می‌کردند، اما یارانه در سال ۱۴۰۱ برای دهک‌های اول تا سوم و دهک‌های چهارم تا نهم متفاوت است. سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها اعلام کرده که براساس قانون بودجه سال ۱۴۰۱ و دستور رئیس‌جمهور، برای دهک‌های اول تا سوم یارانه ۴۰۰ هزارتومانی و برای دهک‌های چهارم تا نهم یارانه ۳۰۰ هزارتومانی به ازای هر نفر به حساب سرپرست خانوارها واریز شده است. هرچند این مبالغ در حال حاضر قابل‌برداشت نیست. به آن معنا که در حال حاضر مبالغ اعلام‌شده برای دو ماه به صورت نقدی به حساب سرپرستان آغاز شده، اما تا اعلام رسمی دولت در حساب مردم غیر‌قابل‌برداشت خواهد بود. براساس فهرست‌های اعلام‌شده جدید، مشمولان یارانه توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بیش از ۲۳ میلیون خانوار ایرانی است که ۷۲ میلیون نفر ایرانی را شامل می‌شود. در حال حاضر نیز ۲۳ میلیون و ۶۸۰ هزار سرپرست خانوار، یارانه جدید را دریافت کرده اند.
مقایسه میزان افزایش یارانه اعلام‌شده با مجموع یارانه نقدی و یارانه معیشتی نشان می‌دهدکه میزان یارانه دریافتی خانوارها نسبت به قبل افزایش یافته است. بر این اساس، خانوار‌های تک نفره اقشار متوسط جامعه پیش از این ماهانه مجموعا حدود ۱۰۰ هزارتومان یارانه نقدی و یارانه معیشتی دریافت می‌کردند که با رقم پرداختی جدید، این دریافتی حدود ۳۰۰ هزار تومان می‌شود. البته این مبلغ برای قشر‌های متوسط است و برای دهک‌های اول تا سوم مبلغ ۴۰۰ هزار تومان شده است. یارانه خانوار‌های دونفره اقشار متوسط پیش از این در هر ماه حدودا ۱۹۴ هزار تومان بوده است که هم‌اکنون به حدود ۶۰۰ هزار تومان رسیده است. خانوار‌های سه‌نفره با درآمد متوسط هم اکنون با افزایش ۳/ ۳ برابری، حدود ۹۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنند در حالی که این رقم ۲۷۴ هزار تومان بود.
یکپارچه‌سازی یارانه‌ها و یارانه معیشتی
روز گذشته این سوال مطرح می‌شد که آیا یارانه جدید، به یارانه‌های قبلی اضافه شده، یا اینکه جایگزین یارانه‌های قبلی شده است. احسان خاندوزی وزیر اقتصاد نیز در این مورد توضیح داده است که واریزی جدید مجموع یارانه نقدی و معیشتی است و از این پس یارانه به صورت یکپارچه پرداخت خواهد شد و دیگر واریزی در چند مرحله صورت نمی‌گیرد. وزیر اقتصاد در مورد تعداد افراد مشمول دریافت یارانه نیز گفته است: «۳۰ درصد جمعیت کشور یارانه ۴۰۰ هزارتومانی و ۶۰ درصد دیگر یارانه ۳۰۰هزارتومانی دریافت می‌کنند و نزدیک به ۱۰درصد جزو طبقات برخوردار هستند و بی‌نیاز از حمایت دولت شناسایی شدند و در صف یارانه‌بگیران نیستند. پیش از این دو یارانه نقدی و معیشتی در دو مرحله واریز می‌شد. پس از تغییرات انجام‌شده این پرداخت‌ها یکپارچه می‌شود. توضیح دیگر آن است که از خرداد امسال تا پایان سال تمام پرداخت‌های یارانه‌ای و کمک معیشتی به صورت یکپارچه و با لحاظ یارانه‌های قبل است. خاندوزی گفته است: به جای واریز چندمرحله‌ای یارانه تصمیم گرفته شد که همه واریز‌ها یکجا انجام شود و مبلغی که به خانوارها واریز شده در واقع مجموع یارانه ۴۵هزار و ۵۰۰ تومانی و یارانه جدید است. بر این اساس است که با واریز انجام‌شده که برای دو ماه است، یارانه‌هایی که در دهم و بیستم هر ماه به حساب سرپرستان واریز می‌شد، از این تاریخ پرداخت نمی‌شود. البته این در مورد یارانه‌های نان، دارو و سوخت صدق نمی‌کند و این یارانه‌ها به صورت جدا پرداخت خواهند شد. هرچند که یارانه مربوط به نان به نانوایی‌ها و یارانه مربوط به دارو به بیمه‌ها پرداخت می‌شود، اما مکانیزم پرداخت آن در حال حاضر مشخص نیست.
تکلیف جاماندگان چه می‌شود؟
روابط عمومی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، پیرو اصلاح نظام توزیع یارانه‌ها، اعلام کرد: هموطنانی که به هر دلیلی ابهام یا اعتراضی نسبت به یارانه اختصاص یافته دارند یا اینکه برای کسب اطلاعات بیشتر یا هرگونه پرسش به سامانه رسیدگی به درخواست یارانه‌ها hemayat.mcls.gov.ir مراجعه و اعتراض خود را ثبت کنند یا با مرکز پاسخگویی تلفنی آن وزارتخانه به شماره ارتباطی ۶۳۶۹-۰۲۱ تماس بگیرند. حجت‌الله عبدالملکی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم اعلام کرد: «افرادی که یارانه دریافت نکرده اند باید به سامانه سازمان هدفمندی یارانه‌ها مراجعه کنند. این سامانه در روز‌های آینده راه اندازی می‌شود.» به گفته او، همچنین افرادی که به دهک بندی خود اعتراض دارند و یارانه ۳۰۰هزارتومانی دریافت کرده و خواستار دریافت یارانه ۴۰۰هزارتومانی هستند، باید به سامانه حمایتی وزارت کار مراجعه کنند، البته مردم برای ثبت اعتراض، عجله نکنند و این سامانه همچنان باز است و هر زمان هر کسی اعتراضش مورد تایید قرار بگیرد، تمام مبالغ گذشته به حسابش واریز خواهد شد؛ بنابراین کسانی که به هر نحوی از سال ۹۳ به بعد برای یارانه‌ها ثبت نام نکرده بودند یا از قلم افتاده بودند، در روز‌های آینده می‌توانند در سامانه سازمان هدفمندی یارانه‌ها ثبت نام کنند. بر اساس اعلام سازمان هدفمندسازی یارانه ها، ثبت نام از متقاضیان جدید یارانه، از‌قلم‌افتادگان، جاماندگان و منصرفان دوره قبل که به هر دلیلی از یارانه دوره‌های قبل محروم شده یا از ثبت نام یارانه جا مانده اند، پس از طی مراحل ثبت نام و بررسی شرایط متقاضی در صورت واجد شرایط بودن مانند سایر مشمولان یارانه جدید از این دو نوبت از یارانه بهره‌مند خواهند شد.
