چند نکته کلیدی درباره ارتباط تغذیه با ناباروری
معصومه تهرانی اظهار کرد: امروزه از روش‌های مختلفی به منظور درمان ناباروری استفاده می‌شود. در راستای این روش‌ها، اصلاح وضعیت تغذیه زوجین می‌تواند بسیار مؤثر باشد زیرا با رعایت یک رژیم غذایی مناسب می‌توان عوارض ناشی از بسیاری از علل ناباروری مانند چاقی، سندرم تخمدان پلی کیستیک و یا اختلالات تیروئید را کاهش و بنابراین احتمال باروری را افزایش داد.
وی افزود: بر اساس مطالعات، مشاهده شده است که زنان و مردان چاق و یا دارای اضافه وزن در مقایسه با زنان و مردان با وزن طبیعی مدت زمان بیشتری را در انتظار برای باردار شدن سپری می‌کنند زیرا چاقی هم در زنان و هم در مردان با ایجاد اختلالات هورمونی در بدن، فرایند باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
عضو هیات علمی گروه پژوهشی آموزش سلامت جهاد دانشگاهی خوزستان گفت: علاوه بر آن، چاقی احتمال موفقیت باروری در زوجین چاقی که از روش‌های کمک باروری آزمایشگاهی استفاده می‌کنند را نیز کاهش می‌دهد. در زوجین دارای اضافه وزن و یا چاق، کاهش وزن حداقل ۵ تا ۱۰ درصد از وزن فعلی بدن، احتمال باروری را افزایش می‌دهد.
وی افزود: در یک برنامه کاهش وزن، دریافت یک رژیم غذایی غنی از فیبر از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا فیبر با جذب بالای آب، حجم بیشتری از معده را اشغال و بنابراین فرد سریع‌تر احساس سیری می‌کند.
تهرانی گفت: غلات کامل و سبوس‌دار و حبوباتی مانند عدس و لوبیا و همچنین سبزیجات از منابع غنی فیبر به شمار می‌روند. ساقه سبزیجاتی مانند جعفری، شوید و کلم بروکلی بیش از سایر قسمت‌های سبزی فیبر دارند.
وی افزود: همچنین، برقراری تعادل بین کالری دریافتی و کالری مصرفی با رعایت یک برنامه ورزشی منظم به صورت حداقل چهار بار در هفته در کنترل اشتها و کاهش وزن افراد چاق بسیار مفید و سودمند است.
این کارشناس ارشد علوم تغذیه بیان کرد: از طرفی، لاغری بیش از حد نیز به دلیل کم بودن بافت چربی بدن، تأثیر منفی بر باروری می‌گذارد. رژیم‌های کاهش وزن شدید و نامناسب در زنان با ایجاد اختلال در قاعدگی و تخمک‌گذاری، احتمال باروری را کاهش می‌دهند.
وی افزود: علاوه بر چاقی و یا لاغری بیش از حد، یکی از اختلالات شایعی که در زنان باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهد، سندرم تخمدان پلی کیستیک است. معمولا این سندرم با عوارضی مانند قطع قاعدگی، عدم تخمک‌گذاری و ناباروری در زنان همراه است. علاوه بر آن، اختلالاتی مانند مقاومت به انسولین، افزایش سطح انسولین سرم، افزایش قند خون و همچنین افزایش چربی‌های خون در این افراد دیده می‌شود.
تهرانی گفت: از آنجا که اغلب زنان مبتلا به این سندرم دارای اضافه وزن و یا چاق هستند لذا درمان عمده شامل رژیم غذایی و ورزش به منظور کاهش وزن و بهبود وضعیت باروری در این زنان است.
وی بیان کرد: کاهش وزن در مبتلایان به این سندرم، باعث بهبود مقاومت به انسولین و بهبود تخمک‌گذاری می‌شود.
عضو هیات علمی گروه پژوهشی آموزش سلامت جهاد دانشگاهی خوزستان افزود: توصیه می‌شود زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک به دریافت فیبر کافی به میزان ۳۵-۲۰ گرم در روز و اسیدهای چرب امگا-۳ از منابع غذایی مانند ماهی، گردو، بذر کتان و ... توجه داشته باشند.
وی بیان کرد: سطح سرمی ویتامین D نیز باید پایش شود و در صورت کمبود، مکمل‌یاری با آن انجام شود. مواد غذایی فرآوری شده مانند سوسیس، مواد غذایی کنسرو شده، نمک زیاد و قندهای تصفیه شده، آب‌میوه‌های آماده، مصرف زیاد چای پر رنگ و قهوه، نوشابه‌های گازدار، مواد غذایی بسیار سرخ شده یا سوخته و یا دود داده از جمله مواد غذایی نامناسب در مبتلایان به این سندرم به شمار می‌روند.
تهرانی افزود: ترکیبات آنتی اکسیدانی مانند سلنیوم از منابعی مانند سیر، غذای دریایی، جگر، قلوه و انواع گوشت‌ها، ویتامین C موجود در میوه‌ها و سبزیجات تازه، ویتامین E موجود در روغن‌های گیاهی، مغزها، تخم مرغ، جگر، روی موجود در گوشت‌ها و غذاهای دریایی، Q۱۰ موجود در آجیل و گوشت امعا و احشا مانند دل، جگر و قلوه از جمله مواد مغذی مؤثر بر قدرت باروری مردان و زنان محسوب می‌شوند.
وی بیان کرد: معمولا استفاده از ترکیبات آنتی اکسیدانی در افزایش کمیت و کیفیت اسپرم در مردان مؤثر است بنابراین توصیه می‌شود یک رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزیجات به کار گرفته شود. در میان میوه‌ها، انار یک منبع غنی از آنتی اکسیدان محسوب می‌شود.
این کارشناس ارشد علوم تغذیه افزود: اختلالات تیروئیدی از جمله پرکاری و کم‌کاری تیروئید نیز خطر ناباروری را افزایش می‌دهند. توصیه می‌شود برای سلامت غده تیروئید به دریافت منابع ید، سلنیم، روی، ویتامین E، ویتامین C و ویتامین D توجه داشت و در صورت کمبود، مکمل‌یاری با این مواد مغذی توصیه می‌شود. همچنین در چنین شرایطی توصیه می‌شود از مصرف زیاد مواد غذایی گواتروژن مانند کلم بروکلی، گل کلم، شلغم، تربچه، بادام زمینی و ... به صورت خام اجتناب شود.
وی گفت: نکته مثبت در خصوص تغذیه و رژیم غذایی این است که تغذیه از جمله فاکتورهای قابل تغییر و قابل کنترل مؤثر بر قدرت باروری است، بنابراین اگر چه فرد نمی‌تواند ساختار ژنتیکی خود را انتخاب کند اما با انتخاب یک برنامه غذایی و سبک زندگی سالم می‌تواند سلامتی خود را ارتقا ببخشد.
