شگرد‌های جدید برای فرار مالیاتی
این جملات را ما بارها از مطب پزشک گرفته تا سوپری، لباس‌فروشی و ... شنیده‌ایم که همه خواهان وجه نقد هستند. البته دلیل این موضوع بر کسی پوشیده نیست و علت مالیات و اتصال دستگاه‌های پوز به سامانه جامع مالیاتی است.
از زمانی که تراکنش دستگاه‌های کارتخوان صاحبان کسب‌وکارهای خرد مشمول مالیات دولت شد، اغلب اصناف دیگر تمایل چندانی برای استفاده از کارتخوان ندارند. نتیجه این وضعیت افزایش احتمالی صف‌های چند نفره پای دستگاه‌های خودپرداز شعب بانک‌های مختلف است، چراکه اغلب متقاضیان یا خواهان پول نقد هستند یا قصد کارت به کارت کردن را دارند.
اگرچه از دهه ۸۰ به‌مرور پای دستگاه‌های کارتخوان به مغازه‌ها و مطب پزشکان باز شد و رشد قارچ‌گونه دستگاه‌های پوز حتی به فروشندگان دوره‌گرد در اتوبوس‌ها و کنار خیابان و ... رسید و شاید تا یکی دو ماه پیش استفاده از دستگاه‌های کارتخوان برای بیشتر کسبه، فروشندگان و صاحبان کسب‌وکار شعبه کوچک و راحتی از بانک بود که جابجایی پول از این طریق انجام می‌شد. اما از زمانی که صحبت از مالیات ستانی از این تراکنش‌ها از صاحبان مشاغل شد، دیگر اصناف و صاحبان کسب‌وکار و پزشکان تمایلی به استفاده از دستگاه‌های کارتخوان خود ندارند و این موجب گلایه و سختی مشتریان و صف‌های طولانی دستگاه‌های خودپرداز بانک‌ها شده است.
نکته جالب اینجاست که شاید تا دو سال پیش برخی پزشکان به فرار مالیاتی شناخته می‌شدند، اما اکنون این‌گونه نیست و در مشاغل مختلف به‌وفور شاهد فرار مالیاتی هستیم.
روایات فرار مالیاتی و اصرار به گرفتم پول نقد
بعد از خرید دو بلوز در زمان حراجی مغازه، وقتی قصد کارت کشیدن داشتم فروشنده آقا گفت که از صبح دو دستگاه پوز مغازه دچار مشکل است و شماره کارتی را که به نام یک خانم بود را جلو پیشخوان نشانم داد و ناچار به کارت به کارت شدم. همچنین در یک فروشگاه لوازم بهداشتی، فروشنده اصرار داشت که پول نقد بدهم و بقیه را کارت به کارت کنم و حاضر نشد از دستگاه کارتخوان مغازه خود استفاده کند؛ این بخشی از برخوردهای خبرنگار ایسنا با چند کسبه و اصرار آنها برای گرفتن پول نقد و یا کارت به کارت کردن است.
با پیگیری این موضوع، خانم جوانی به خبرنگار ایسنا، گفت: باتری ماشینم خوابیده بود، صبح زود برای تعویض باتری به مغازه‌ای که قبلاً باتری گارانتی شده بود رفتم که صاحب مغازه گفت کارتخوان ندارم و اشاره به سمت دیگر خیابان کرد و گفت پول نقد بگیرید. زمانی که برای گرفتن وجه نقد رفتم دستگاه عابربانک خراب بود و دوباره به مغازه‌دار مراجعه کردم و اما با اندکی اخم گفت کارتت را بده تا کارت بکشم.
خانم دیگری هم به ایسنا گفت: طی دو ماه اخیر هر جا که قصد خرید داشتم به‌خصوص سوپرمارکت‌ها، می‌گویند دستگاه پوز خراب و از بانک پول نقد بگیرید و یا می‌توانید کارت به کارت کنید.
زن جوان هم از تجربه خرید لباس خود به ایسنا، توضیح داد که فروشنده تاکید کرد که اگر کارت بکشید به دلیل اینکه مالیات می‌دهم باید رقم بالاتری پرداخت کنید، اما اگر کارت به کارت کنید مبلغ کمتری را می‌توان بدهی.
مرد میانسالی نیز از تجربه خود دراین‌باره به ایسنا گفت: گرفتن پول نقد هم دردسرهای خود را دارد و در روز بیش از ۲۰۰ هزار تومان نمی‌توان برداشت وجه نقد داشت.
مرد جوانی هم دراین‌باره اظهار کرد: همسرم باردار است و در سونوگرافی اخیرش به ما گفته شد که باید پول نقد بدهید. من به چند دستگاه عابربانک مراجعه کردم تا بتوانم از طریق دو کارت وجه نقد موردنیاز را تهیه کنم.
این روزها بسیاری از پزشکان نیز به دلیل زیر نظر گرفتن دستگاه‌های کارتخوان از سوی سازمان امور مالیاتی دیگر کارت به کارت را هم نمی‌پذیرند و منشیان آنها اصرار به وجه نقد دارند که به گفته برخی بیماران برای یک دکتر رفتن باید چند کارت عابربانک همراه خود داشته باشیم.
از سوی دیگر فرار مالیاتی برخی پزشکان تا جایی پیش رفته که مبلغ تحت عنوان زیرمیزی خود را، در قالب سکه یا نیم‌سکه و یا دلار از بیماران خود طلب می‌کنند و اگر بیماری بخواهد پول نقد بدهد، شماره کارت شخص دیگری که بعضاً فرزندانشان است، را می‌دهند.
دسترسی نظام مالیاتی به اطلاعات حساب فرد و تراکنش‌ها
باید توجه داشت که در ایران برخلاف کشورهای پیشرفته، فرار مالیاتی در بین فعالان اقتصادی نوعی هنر محسوب می‌شود و به نظر می‌رسد این اتفاق در سایه کم‌کاری سازمان‌های دریافت مالیات شکل گرفته است و دولت همواره به سراغ راحت‌ترین منبع دریافت مالیات یعنی حقوق کارمندان و کارگران رفته و بخش‌های اقتصادی را که محاسبه درآمد آنها دشوار و فعالیت‌های اقتصادی زیرزمینی که شناسایی آنها با مشکل همراه است را کمتر تحت‌فشار مالیاتی قرار می‌دهد، این درحالی است که به گفته کارشناسان بخش خاکستری اقتصاد کشور که همچنان مالیات نمی‌دهند و اگر این دسته شناسایی شوند، با جلوگیری از فرار مالیاتی آنها و پرداخت مالیات واقعی، این بخش می‌تواند جایگزین درآمدهای نفتی کشور به‌خصوص در بودجه‌ریزی شود.
مدیرکل امور مالیاتی استان اصفهان درباره فرار مالیاتی اصناف و مشاغل مختلف به ایسنا، گفت: یکی از مسائل و مشکلاتی که مردم از آن گله دارند، فرار مالیاتی و فعالیت‌هایی از قبیل درخواست وجه نقد، کارت به کارت یا واریز وجه به‌حساب شخصی غیر از فعال اقتصادی است، در حالیکه نظام مالیاتی از طریق دریافت اطلاعات حساب فرد به تمام تراکنش‌ها دسترسی دارد و همچنین اطلاعات حساب نزدیکان و اعضای خانواده فعال اقتصاد در دسترس است که مورد بررسی قرار می‌گیرد و تخلفات آنها احراز و به تخلفات به‌طورجدی رسیدگی می‌شود.
به گفته عباس مزیکی، تاکنون ۹۸ درصد دستگاه پوز ساماندهی شده و حدود ۱.۵ درصد باقی مانده مربوط به مراکز خاص با حساسیت‌های ویژه است که باید با احتیاط به سراغ آنها رفت، همچنین ساماندهی حساب‌های بانکی در حال انجام است و تأکید می‌شود که مردم حساب‌های تجاری و غیرتجاری را تفکیک کنند، چراکه حساب‌های تجاری در محاسبات مالیاتی استفاده می‌شود. اقدام دیگر سازمان مالیاتی جمع‌آوری اطلاعات قرض‌الحسنه‌ها بود که پس از توجه به داده‌های نظام بانکی، توجه به آنها بیشتر شده بود. بنابراین مردم می‌توانند از طریق سامانه ۱۵۲۶ گزارش فرار مالیاتی و تخلفات را ثبت کنند و همراهی بسیار خوبی با سازمان مالیاتی دارند، بنابراین درخواست ما از جامعه پزشکی و بقیه فعالان اقتصادی این است که با درخواست وجه نقد و اعلام شماره‌حساب، برای مردم ایجاد مشکل نکنند و اجازه دهند جامعه به‌خوبی از خدمات الکترونیک استفاده کند.
او اضافه کرد: برای اجرای سامانه مودیان و صندوق‌های فروشگاهی هر یک از طرفین خریدوفروش باید یک کد داشته باشند، چراکه بدون کد، رهگیریِ طرفین در سامانه با مشکل جدی مواجه می‌شود؛ پیش‌ازاین هم برای فعالین اقتصادی در بخش اشخاص حقوقی از شناسه ملی و در بخش اشخاص حقیقی از کدملی به‌عنوان کد اقتصادی استفاده می‌شد، اما در روش جدید برای هر ایرانی با هدف فعالیت درست سامانه، کنترل نقد و نسیه، بدهکاری و بستانکاری و پیشگیری از تخلفات و تقلب‌ها، از کد اقتصادی به‌عنوان کلید مشترک میان نظام مالیاتی، نظام بانکی و مردم استفاده می‌شود که نظام مالیاتی به مرور این کد را به تمام فعالان اقتصادی اعلام می‌کند، با این روش تخلفاتی مثل فعالیت اقتصادی به نام اقوام، خانواده و فرزندان قابل‌پیگیری خواهد بود.
چرا فرار مالیاتی داریم؟
اما دلیل این‌همه فرار مالیاتی در کشور چیست؟ اگرچه فرار مالیاتی تنها مربوط به ایران نیست و حتی در کشورهای توسعه‌یافته نیز وجود دارد، اما در ایران تا پیش‌ازاین امکان جمع‌آوری اطلاعات مربوط به فعالیت‌های اقتصادی حساب مودیان وجود نداشت، اما با اجرای طرح جامع مالیاتی و پروژه‌هایی که در این رابطه اجرا شده و احکام مربوط به ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم، قانون دستگاه‌ها را موظف کرد که اطلاعات مربوط به معاملات، اطلاعات بانکی و سایر موارد را در اختیار سازمان مالیاتی قرار دهند و با این وضعیت به نظر می‌رسد فرار مالیاتی در سنوات آینده کاهش می‌یابد، اما باید دید اجرای قانون در سامانه مودیان چگونه عمل می‌کند و بلاخره این قانون مغازه‌داران و پزشکان را وارد به استفاده از دستگاه کارتخوان می‌کند یا خیر؟
رئیس اتاق اصناف اصفهان دراین‌باره به ایسنا، گفت: در سیستم فعلی مالیات تمام حساب‌های یک شخص، چه کارتخوان، چه شخصی، چه تجاری و ... همه رصد می‌شود و زمانی که حساب شخصی افراد به‌طور نامتعارف بالا رود، اصرار بر گرفتن پول نقد و دادن شماره‌حساب دیگری و ممانعت از کارت کشیدن مشتری و ... به‌نوعی دلخوشی برخی کسبه است، در حالیکه حوزه مالیاتی با برنامه‌ریزی و دقت تمام حساب‌ها را بررسی می‌کند.
رسول جهانگیری افزود: عملاً افراد یک حساب شخصی دارند که خانه، خودرو و ... خود را با آن خرید می‌کنند و مستندات آن وجود دارد، حتی اگر این رقم در حساب تجاری کسبه وارد شود، قابل‌بررسی و راستی آزمایی است.
به گفته رئیس اتاق اصناف اصفهان، حوزه مالیاتی در حال به‌روزرسانی و عملاً در آینده تمام حساب‌ها برای سیستم مالیاتی قابل‌بررسی است و طی سال‌های آینده چیزی به نام فرار مالیاتی نخواهیم داشت و یا فرار مالیاتی به حداقل می‌رسد.
