هاری بیماری کشنده، اما قابل پیشگیری

دکتر شیرین تسلیمی درباره پیامدهای روانی حیوان گزیدی بیان کرد:  حمله حیوانات به ویژه سگ علاوه بر آسیب‌های شدید جسمی ممکن است عوارض روانی مثل ترس از حیوانات، کابوس‌های شبانه، افسردگی، اضطراب و لکنت زبان را در افرادی که مورد حمله واقع شده‌اند، ایجاد کند که این عوارض‌ در کودکان بیشتر است. غیر از عوارض روانی عوارض جسمانی هم در اثر حیوان گزیدگی بسته به شدت آسیب  اتفاق می‌افتد، مثل  پاره‌گی و  له‌شدگی اعضاء، شکستگی استخوان، نقص عضو و نیز عفونت‌هایی که ممکن است در اثر گزیدگی اتفاق بیافتد.

دکتر تسلیمی ادامه داد: در اثر تماس با ترشحات بزاقی یا گزیدگی و خراش احتمال ابتلا به آلودگی‌های میکروبی وجود دارد که بدترین  و شدیدترین آن هاری است و ابتلا به بیماری هاری تقریبا صد درصد می‌تواند منجر به مرگ شود. بیماری هاری یک بیماری ویروسی کشنده اما قابل پیشگیری است. یعنی اگر تماس با ترشح بزاق حیوان آلوده صورت بگیرد و بعد اقدامات پیشگیری که شامل شستشوی صحیح و دقیق زخم، دریافت واکسن و سرم به موقع و درست انجام شود، پیشگیری از ابتلا به هاری را خواهیم داشت. در غیر این صورت اگر اقدامات پیشگیری صورت نگیرد و حیوان آلوده به ویروس هاری باشد تقریبا می‌تواند صدرصد کشنده باشد .

وی افزود:  همه حیوانات پستاندار اعم از وحشی یا اهلی می‌توانند به این بیماری آلوده و مبتلا شوند. لذا تماس با این حیوانات همیشه بالقوه خطرناک لحاظ می‌شود. هرگونه تماس و آسیب ایجاد شده را  فرض بر وجود آلودگی می‌گیریم و خدمات پیشگیری و مراقبت‌های لازم را برای پیشگیری از هاری انجام می‌دهیم.

رئیس گروه بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت دانشگاه علوم پزشکی البرز گفت: در مورد  اینکه چه نوع تماسی با حیوانات نیاز به پیگیری دارد، باید تاکید کرد هر نوع  گزیدگی، خراش  و یا تماس با ترشحات بزاق حیوان‌ با مخاط یا پوست زخمی و آسیب دیده، مثلا وقتی توسط حیوان لیس زده شود، می‌تواند باعث انتقال ویروس گردد. مخاط چشم، دهان و بینی وقتی در معرض ترشحات بزاقی حیوان قرار گیرد که مورد گزیدگی قرار می‌گیرد می‌تواند  باعث انتقال ویروس شود. پس این نوع تماس‌ها را هم جزو مواردی که نیاز به درمان و پیشگیری دارد لحاظ می‌کنیم .

وی درباره اینکه چه اقداماتی باید در شرایط حمله سگ‌ها انجام داد، افزود: اولین قدم درباره حمله حیوانات به ویژه سگ‌های بلاصاحب، آموزشی هست که والدین به فرزندانشان باید بدهند. گاهی اوقات بچه‌ها از اینکه والدینشان در مواجهه با آسیب دیدگی چه برخوردی داشته و توبیخشان کنند،  اگر آسیب، خراش و یا زخمی ناشی از تماس با سگ یا حیوان دیگر داشته باشند، علت آسیب و مورد حمله قرار گرفتن خود را از والدین پنهان می‌کنند.  این موضوع باعث می‌شود که برخی حیوان گزیدگی‌ها اصلا گزارش نشده، خدمات درمان و پیشگیری را یا دریافت نکند و یا  دیر مراجعه کنند.

وی ابراز کرد: والدین باید همیشه به کودکانشان آموزش بدهند که به حیوانات نزدیک نشوند، به خصوص زمانی که حیوانات در حال غذا خوردن هستند یا توله‌هایشان همراهشان هستند، چون احتمال تحریک پذیری و حمله تهاجمی در این شرایط از طرف حیوان بالاست. لازم است به بچه‌ها آموزش دهیم که اگر در معرض مواجهه یا حمله قرار گرفتند، حتما آن‌ را گزارش کنند تا بتوان به موقع خدمات پیشگیری را انجام دهیم.

دکتر تسلیمی تاکید کرد: همه افراد باید بدانند وقتی با یک سگ خشمگین که احتمال حمله تهاجمی دارد مواجه می‌شوند، نباید فرار کنند. این فرار کردن در واقع سگ را تهیج و تحریک به حمله می‌کند. در این شرایط  باید بدون حرکت بمانند، دست‌ها و پاهایشان را تکان ندهند و سعی کنند چشمشان را به یک جهت دیگر بچرخانند، مستقیما به چشمان سگ نگاه نکنند و لبخند نزنند. چون وقتی در حالت لبخند دندان‌ها نمایان می‌شوند، سگ این حالت را به عنوان علایمی از حمله تلقی کرده و برای دفاع از خود اقدام به حمله می‌کند.

وی ادامه داد: اگر دیدند که سگ به سمتشان در وضعیت حمله و تهاجمی در حال دویدن  است، اگر چیزی در دستشان مثل کیف، بطری آب، کوله پشتی دارند، آن را به سمت دیگر پرت کنند تا حواس سگ پرت شده و فرصت اینکه بتوانند از محل خارج شوند را پیدا کنند. در مواجهه با سگ در حالت حمله نباید وحشت کرد یا جیغ زد، چون این ترس و وحشت سگ را احساسی کرده و احتمال تهاجم و حمله از طرف سگ افزایش  پیدا می‌کند.

رئیس گروه بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت دانشگاه علوم پزشکی البرز اظهار کرد: با تمام این اقدامات احتمال اینکه حیوان حمله کند و گزیدگی اتفاق بیافتد، باز هم وجود دارد، به همین دلیل بر اقدامات پیشگیری و درمان تاکید داریم. در این زمینه در تمام شهرستان‌ها واحدهای پیشگیری ودرمان هاری مستقر است و در صورت حیوان گزیدگی، خراش و تماس مخاط و پوست غیر سالم با ترشحات بزاقی حیوان حتما باید برای درمان مراجعه شود.

دکتر تسلیمی درباره سگ‌های خانگی گفت: بسیاری از افراد بر این باورند که چون سگشان خانگی است و واکسن زده، خطری نخواهد داشت. در حالی که به هیچ عنوان این واکسن دلیل بر این نیست که در صورت حمله یا گزیدگی نیاز به خدمات پیشگیری و درمان نداشته باشیم. چون ممکن است این واکسن ایمنی کامل ایجاد نکند. بنابراین به رغم واکسیناسیون حیوان، بازهم باید برای دریافت خدمات درمانی شستشو، واکسن و سرم  به مراکز مربوطه مراجعه کرد. به هیچ عنوان نباید تاخیری صورت بگیرد چون تاخیر می‌تواند موفقیت در پیشگیری و درمان هاری را مختل کند.

دکتر تسلیمی افزود: یک مسئله دیگر درمورد نگهداری حیوانات خانگی این است که صاحبان آنها باید بدانند رفتار با یک حیوان خانگی چگونه است و چه نیازهایی دارد. حیوان خانگی باید توسط دامپزشک در دوره‌های منظم ویزیت شود و اگر واکسن یا دارویی نیاز هست، آن ‌را دریافت کند. نکته مهم دیگر این است که باید از تماس حیوانات خانگیشان با حیوانات بلاصاحب در خیابان تا جایی که امکان دارد جلوگیری کنند و در بیرون از منزل هم  تحت نظارت باشند. حیوانات خانگی به خصوص سگ‌های نر اگر عقیم نشده باشند، تهاجمی‌تر هستند و حیوانی که تهاجمی‌تر است اگر اقدام به گزیدگی کند، طبیعتا گزیدگی و آسیب شدیدی ایجاد می‌کند. حیوانات کوچکتر هم چون جثه کوچکی دارند، قدرت مانور و تحرک بیشتری داشته و تعداد زخم هایی که ایجاد می‌کنند ممکن است بیشتر باشد.

وی ادامه داد: به افرادی که حیوانات خانگی دارند توصیه می‌شود غذای حیوانات خود را خارج از منزل قرار ندهند تا باعث جذب سایر حیوانات دیگر نشوند. این حیوان می‌تواند سگ خانگی یا سگ نگهبان باشد، متاسفانه در مورد گزش و حمله با حیوانات خانگی که منجر به بستری و حتی ابتلا به هاری داشته‌اند هم مراجعاتی داشتیم. این خیلی مهم است که ما به این نکته دقت کنیم که حتما یک سگ خانگی و نگهبان هم  از نظر حمله و آسیب جسمی و هم از نظر احتمال عفونت های مختلف از جمله هاری  می‌تواند خطرناک باشد.

دکتر تسلیمی تاکید کرد: نکته مهم دیگر این که حیوانات خانگیشان را با بچه‌ها تنها نگذارند جدای از گزیدگی‌هایی که ممکن است اتفاق بیافتد، مواردی را داشتیم  خانواده‌ها از بیرون حیوانی را پیدا کردند و برای نگهداری  به منزل برده، در حالی که حیوان هاری مثبت داشته است. در واقع موضوع  فقط هاری  نیست و سگ می‌تواند منشا و مخزن خیلی از بیماری‌های دیگر باشد.  می تواند به عنوان مخزن سالک بوده  و در انتقال بسیاری از بیماری‌های دیگر نقش داشته باشد. نه تنها سگ‌ها  که گربه‌ها هم که متاسفانه جمعیت آنها  خیلی زیاد شده است چنانچه آسیبی وارد کنند، گربه گزیدگی با عمق بیشتر ایجاد می‌کند.

وی تاکید کرد: موضوع مهم دیگر در مواجهه با حیوانات این است که تا جایی که امکان دارد، از غذا دادن به حیوانات خودداری کنیم.  چون بسیاری از افرادی که برای آنها گزیدگی ایجاد می‌شود، کسانی هستند که سعی می‌کنند با غذا دادن به حیوانات به آنها کمک کنند.

رئیس گروه بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت دانشگاه علوم پزشکی البرز درباره ضرورت مدیریت سگ‌های بلاصاحب اظهار کرد: درباره مدیریت حیوانات بلاصاحب  سال‌هاست که بحث و گفتگو است. اما در این خصوص دستورالعملی را وزارت کشور تهیه و به منظور مدیریت سگ‌های بلاصاحب ابلاغ نموده است. دانشگاه علوم پزشکی استان البرز و گروه بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت این دانشگاه در این خصوص بسیار پیگیر بوده است. در جلساتی که در سطوح مختلف در سطح استان و شهرستان‌ها برگزار می‌شود این موضوع مطرح شده و خوشبختانه  از طریق استانداری به جدیت در حال پیگیری است و این عملکرد را از متولیان مربوطه درخواست کرده‌اند که انجام شود. 

وی ادامه داد: این اقدام اگرچه بسیار هزینه بر است و  چالش‌های زیادی همراه دارد، اما  اگر اجرا شود در کنترل این حیوانات نقش موثری خواهد داشت.