نرخ واقعی بیکاری چقدر است؟

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب- گروه اقتصاد و صنعت: سر انجام مرکز آمار دست از ارائه آمار کاهنده نرخ بیکاری برداشت و آن را در زمستان سال 87، 12.5 درصد اعلام کرد. این در حالی است که اعلام کاهش نرخ بیکاری در پائیز سال گذشته به 9.5 درصد از سوی این مرکز حتی با پیشبینی وزیر کار نیز مغایر بود. 

نرخ بیکاری پائیز و واکنش وزیر کار
وزیر کار و امور اجتماعی سال گذشته نسبت به اعلام کاهش نرخ بیکاری در پاییز به 9.5 درصد به‌رغم تاکید رییس مرکز آمار ایران بر صحت این آمار واکنش نشان داده و گفته بود: «به اعتقاد من این نرخ بیش از 10.5 درصد در پائیز است».

سید محمد جهرمی تاکید کرده بود: «بنابر گزارش مرکز آمار، نرخ بیکاری در ایران ‌9.5 درصد (در پاییز) اعلام شد ولی من به جهت نرخ مشارکت کمتر موجود نسبت به پاییز سال گذشته این میزان را بیش از ‌10.5 درصد می‌دانم».

وزیر کار در اوایل بهمن ماه سال گذشته مسئولیت اعلام نرخ بیکاری و طبیعتا کاهش آن در پاییز را برعهده مرکز آمار و بانک مرکزی دانسته بود. 

واکنش وزیر کار و زیر سوال بردن نرخ بیکاری پاییز سال گذشته در نهایت منجر به آن شد که مرکز آمار بالاخره دست از اصرار بر ادامه اعلام روند کاهنده نرخ بیکاری در زمستان بردار و آن را 12.5 درصد اعلام کند. اما آیا نرخ بیکاری واقعی در حالی که در اکثر کشورها به دلیل تاثیر بحران بازارهای مالی بر اقتصادشان در حال افزایش است را می‌توان 12.5 درصد دانست؟ مرکز آمار که مدت‌ها پیش در زمان مظاهری از سوی بانک مرکزی به سیاسی کاری متهم شده بود پاسخ این سوال را می‌داند. 

محاسبه نرخ بیکاری با شاخص‌های عجیب
نرخ بیکاری در حال حاضر بر اساس شاخص‌هایی محاسبه می‌شود که مورد انتقاد کارشناسان است به طور مثال مرکز آمار در محاسبات خود افرادی که یک روز در هفته کار می‌کنند را شاغل معرفی می‌کند.

وزیر کار پیشتر در پاسخ به اینکه در کجای دنیا افرادی که یک روز در هفته کار می‌کنند را شاغل می‌نامند، گفته بود: «مرکز آمار باید جوابگوی این مساله باشد ولی آمارگیری‌های انجام شده همگی بر اساس شاخص‌های بین‌المللی انجام می‌شود».

وزیر کار و امور اجتماعی در عین حال این افراد را شاغل ناقص دانست و افزود: «تعداد افرادی که در کشور شاغل ناقص‌اند ‌8.6 درصد از جامعه است که این افراد در هفته کمتر از ‌46 ساعت کار می‌کنند و با این وجود ‌48.6 درصد از افراد در کشور بیش از ‌46 ساعت در هفته کار می‌کنند».

از سوی دیگر در محاسبه نرخ بیکاری تعداد سرباز وظیفه نیز دخیل است چراکه به گفته معاون طرح‌های آماری مرکز آمار ایران، سربازان نیز جزو نیروی شاغل به شمار می‌آیند!

نظر کارشناسان
کارشناسان نگاه متفاوتی از دولت به نرخ بیکاری و تعداد بیکاران کشور دارند. آنان معتقدند آمار‌های اقتصادی باید بازتاب حقیقی خود را در جامعه داشته باشند. مثلا در حالی که آمریکا در بحران اقتصادی به سر می‌برد و کاهش تقاضا بر عرضه و تولید تاثیر گذاشته است حتی تصور کاهش نرخ بیکاری نیز  امکان پذیر نیست و در صورتی که دولت و یا هر نهاد دیگری آماری در این ارتباط ارائه دهد از سوی کارشناسان و حتی مردم به سخره گرفته می‌شود.

به گفته کارشناسان نرخ بیکاری تنها در شرایطی که سرمایه‌گذاری‌های مولد و فعالیت‌های عمرانی و حتی فعالیت‌های بخش خدمات و رشد اقتصادی افزایش داشته باشند کاهش می‌یابد. 

این در حالی است که در ایران سیاست‌های دولت تولید محور نبوده و بخش واردات و کالاهای وارداتی رونق بیشتری دارند. شدت این مسئله تا جایی است که در سالهای گذشته بخشی از کارخانجات کشور به حال تعطیل و یا نیمه تعطیل درآمدند و از این رو روند ریزش نیروهای کار شدت بیشتری به خود گرفت.

تحلیلگران با توجه به واردات بی‌رویه انواع کالای مصرفی تولید شده در خارج به عنوان مهمترین سیاست دولت در مقابله با تورم که از توان تولیدگران داخلی به عنوان عاملان ایجاد و یا حفظ اشتغال موجود کاسته است، ارائه هرگونه آمار درمورد کاهش بیکاری در کشور را غیر واقعی و عجیب می‌دانند. 

از طرف دیگر کاهش قیمت نفت از رونق اقتصادی می‌کاهد. به گفته کارشناسان در این شرایط نمی‌توان نرخ بیکاری 12.5 درصد زمستان را حتی با وجود اینکه از سوی مرکز آمار نسبت به پاییز بالاتر اعلام شده را واقعی دانست.

نگاه نهادهای بین‌المللی
بانک جهانی در پیش‌بینی که در ابتدای فعالیت دولت نهم از وضعیت بیکاری در ایران داشت اعلام کرد: «ایران طی پنج سال آینده با شدیدترین فشار اشتغالزایی مواجه می‌شود و با توجه به ترکیب جمعیتی ایران، نرخ بیکاری در آن به بالاترین سطح خود می‌رسد».

بانک جهانی در گزارش خود پیش‌بینی کرده بود که نرخ بیکاری در ایران تا سال 2010 به بالاترین سطح خود برسد.

بنابر اعلام بانک جهانی نرخ بیکاری در ایران تا سال 2010 به حدود 23 درصد خواهد رسید که بالاترین میزان بیکاری طی چندین سال اخیر محسوب می‌شود.

گزارش تازه مرکز آمار
مرکز آمار ایران گزارشی که روز چهارشنبه منتشر شد نرخ بیکاری در زمستان 1387 را 12.5 درصد اعلام کرد.

این مرکز نتایج طرح آمارگیری از نیروی کار در زمستان 1387 را به شرح زیر اعلام کرده است:

«ـ بررسی نرخ بیکاری افراد 10 ساله و بیش‌تر نشان می‌دهد که 12.5 درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار) بیکار بوده‌اند. بررسی روند تغییرات این نرخ حاکی از آن است که این شاخص، نسبت به زمستان 1386، 6/0 درصد و نسبت به پاییز 1387، سه درصد افزایش یافته است. بر این اساس نرخ بیکاری افراد 10 ساله و بیشتر نشان‌ می‌دهد در سال 1387، 10.4 درصد از جمعیت فعال بیکار بوده‌اند که در مقایسه با سال 1386، 0.1 درصد کاهش یافته است.

ـ در زمستان 1387، 2/37 درصد جمعیت در سن کار (10 ساله و بیش‌تر) از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند، یعنی گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی نشان می‌دهد این نرخ نسبت به زمستان 1386، 6/0 کاهش و نسبت به پاییز 1387، 3/0 درصد افزایش یافته است. همچنین نرخ سالانه مشارکت اقتصادی نشان می‌دهد 38 درصد افراد 10 ساله و بیشتر در سال 1387 از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند. بررسی تغییرات سالانه مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به سال 1386، 8/1 درصد کاهش یافته است.

ـ بررسی نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله حاکی از آن است که در زمستان 1387، 4/27 درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌اند، بررسی تغییرات فصلی نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله نشان می‌دهد این نرخ نسبت به زمستان 1386، 8/1 درصد و نسبت به پاییز 1387، 9/5 درصد افزایش داشته است.

ـ بررسی سهم شاغلین 15 ساله و بیشتر با ساعت کار معمول بیش از 49 ساعت نشان می‌دهد، 2/38 درصد شاغلین به طور معمول بیش از 49 ساعت در هفته کار می‌کنند. این شاخص که یکی از نماگرهای کار شایسته است، نشان می‌دهد در کشور سهم زیادی از شاغلین بیشتر از استاندارد کار می‌کنند.

ـ بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در زمستان 1387 بخش خدمات با 2/48 درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. همچنین سهم بخش صنعت 2/33 درصد و بخش کشاورزی 5/18 درصد بوده است».

اظهار نظر وزیر کار در مورد گزارش مرکز آمار
وزیر کار در همین روز در مورد نرخ بیکاری اظهار داشت: «نرخ بیکاری که مرکز آمار در مورد زمستان سال گذشته اعلام کرد، 12.5 درصد است». 

او در پاسخ به سوالی که متوسط نرخ بیکاری سال گذشته چقدر بوده است؟ گفت: «متوسط این نرخ را نمی‌دانم ولی نسبت به فصل زمستان سال قبل که 11.9 بوده، شش دهم درصد افزایش یافته است».

با این حال او در پاسخ به سوال دیگری در مورد اینکه تاثیر بنگاه‌های زودبازده در کاهش نرخ بیکاری چقدر بوده است؟ تصریح کرد: «آن قدری بود که نرخ بیکاری را تک رقمی کرد».

جهرمی با تایید این که تعداد بیکاران کشور نیز اعلام شده است، عنوان کرد: «الان حضور ذهن ندارم که این رقم چقدر است».

آیا نرخ بیکاری بالاخره تک رقمی ‌شد؟
محمد جهرمی وزیر کار از اوخر سال گذشته به استقبال تک رقمی شدن نرخ بیکاری رفته بود. 

روزنامه کیهان در شماره روز چهارشنبه 14 اسفند 87 خود به نقل از وزیر کار نوشت: «با محور قرار دادن اشتغال در کل کشور بخصوص در بخش‌های مختلف اقتصادی خوشبختانه نرخ بیکاری در سال 87 به کمتر از 10 درصد رسیده است».

بر اساس گزارش کیهان جهرمی ادامه داد: «از آغاز برنامه چهارم و از ابتدای کار دولت نهم، مرکز آمار ایران، کل بیکاران کشور را 3 میلیون نفر اعلام کرد و اگر سالی یک میلیون و دویست هزار نفر هم به طور سالانه به جمعیت بیکاران افزوده می‌شد هم اکنون می‌بایست 7 میلیون بیکار در کشور وجود داشته باشد بنابراین طبق آخرین بررسی مرکز آمار ایران تعداد بیکاران در پائیز امسال 2 میلیون و 250 هزار نفر در کل کشور به ثبت رسیده و این نشان از سیر نزولی نرخ بیکاری در کشور دارد».

او گفت: «امیدواریم با سرعت بخشیدن و حمایت بیشتر سیستم بانکی از بنگاه‌های اقتصادی زودبازده و همچنین مدیریت بهتر در واردات و توسعه صادرات نرخ بیکاری در سال 88 به 4/8 دهم (حکم برنامه چهارم) درصد برسد». 

اما با وجود آمارهای پر حرف و حدیث مرکز آمار، پیشبینی و اعلام وزیر کار، نرخ بیکاری در سال گذشته تک رقمی نشد. چراکه در مجموع در سه فصل سال گذشته، به ترتیب شاهد سه نرخ 9.6 ، 10.2 و 9.5 درصد برای بیکاری کشور بودیم که تنها در صورت نرخ بیکاری 10.3 درصد در فصل زمستان این نرخ در سال 87 می‌توانست تک رقمی شود. بر اساس اعلام مرکز آمار نرخ بیکاری سال گذشته 10.4 درصد است.