بودجه یارانه نقدی، کفاف غیرحمایتی‌ها را نمی‌دهد
آفتاب‌‌نیوز : 
آفتاب: در آخرین جلسه کمیسیون ویژه مجلس و کارگروه طرح تحول اعلام شد یارانه نقدی تنها به پنج دهک تعلق خواهد گرفت. کل درآمدهای حاصل از هدفمند کردن یارانه‌ها که توسط مجلس تعیین شده بین 10 تا 20 هزار میلیارد تومان (بین 11 تا 23 هزار تومان حداکثر پرداختی برای هر نفر) است. اما برخی کارشناسان معتقدند با توجه به میزان درآمد حاصل از هدفمند کردن یارانه‌ها و جمعیت دهک‌ها دولت در عمل تنها قادر است به دو دهک نخست که شامل خانوارهای حمایتی - خانوارهای حقوق بگیر از کمیته امداد، بهزیستی و... است یارانه پرداخت کند.
اما دولت همچنان مصر است یارانه نقدی را به پنج دهک نخست پرداخت کند. در حال حاضر به طور تقریبی بیش از 7 میلیون نفر در‌این دهک هستند که افراد تحت پوشش سازمان بهزیستی حدود 900 هزار نفرند و حدود 400 هزار نفر نیز تحت پوشش هلال احمرهستند. البته به‌این تعداد حداقل بین 6 تا 7 میلیون نفر را نیز باید اضافه کرد چراکه بسیاری از ناتوانان به دلیل ضعف سیستم آمارگیری در جایی ثبت نشده‌اند.این در حالی است که براساس مصوبه ویژه مجلس که در 17 تیرماه منتشر شد قرار براین شد که دو دهک فقیر جامعه یارانه نقدی بگیرند و سه دهک بعدی نیز از خدمات تامین اجتماعی، مسکن و... بهره ببرند.
در آخرین جلسه کمیسیون ویژه مجلس و دولت، کمیسیون ویژه با تجدید نظر در مصوبه قبلی خود، مقرر کرد به جای دو دهک، پنج دهک یارانه نقدی دریافت کنند، ضمن‌اینکه قرار است‌این موضوع به صورت تدریجی و تا پایان برنامه پنجم به نظام جامع تامین اجتماعی تغییر یابد که این پیشنهاد مورد قبول دولت نیز بود.
اساس دهک بندی
دهک بندی در هدفمندی یارانه‌ها براساس فرم اطلاعات اقتصادی خانوار انجام می‌شود. با پیگیری «سرمایه» از مرکز آمار‌ایران و اعلام دفتر طرح‌های آماری مرکز آمار‌ایران دهک بندی خانوارها در طرح پرداخت یارانه‌ها و هدفمند کردن یارانه براساس هزینه درآمد خانوار انجام می‌شود.
یعنی دهک‌های درآمدی براساس هزینه‌های اعلام شده خانوار- براساس درآمدهای آنها- انجام می‌شود. یعنی هزینه‌های اعلام شده توسط یک خانوار هر چه کمتر باشد در دهک پایین تری جای خواهد گرفت. بنابراین احتمال شمول دریافت یارانه نیز بیشتر خواهد بود. اما با توجه به نحوه احتساب‌این هزینه کرد می‌توان به‌این نتیجه رسید دو دهک نخست تنها شامل همان خانوارهای حمایتی و حداقل بگیران است زیرا تعداد‌این افراد 15 میلیون نفر است که در دو دهک فقیر و
کم درآمد جای می‌گیرند.
احتساب هزینه‌ها
این دفتر در مورد نحوه محاسبه هزینه خانوارها اعلام می‌کند: «یک خانوار اگر 400 هزار تومان درآمد داشته دارای منزل مسکونی و خودروی شخصی باشد معادل هزینه اجاره بهایی که به دلیل منزل مسکونی پرداخت نمی‌کند و معادل اجاره حمل ونقلی که به دلیل داشتن خودرو پرداخت نمی‌کند به هزینه درآمد او اضافه می‌شود. با این روش شما با 400 هزار تومان دریافتی و اجاره بهای خانه و خودرو حدود یک میلیون تا یک میلیون و 300 هزار تومان هزینه می‌کنید بنا براین نمی‌توانید جزء دهک‌های پایین قرار بگیرید که حداکثر متوسط درآمد آنها 100 تا 200 هزار تومان است.
خانوارهایی که از نهادهای حمایتی چون کمیته امداد و... . حقوق می‌گیرند، جزء دهک‌های فقیر جامعه هستند. البته‌این دفتر به‌این موضوع هیچ اشاره‌ای نکرد که در شهرهای بزرگ از جمله تهران که متوسط هزینه خانوار و خط فقر 850 هزار تومان است دهک بندی چگونه خواهد بود.
اشکالات دهک بندی
برخی کارشناسان معتقدند صرف نظر از‌اینکه پرداخت یارانه به‌این شیوه صحیح است یا خیر باید توجه داشت که نحوه دهک بندی در کشور روش چندان مناسبی برای‌این کار نیست. چون هزینه درآمد خانوار مشخص کننده درآمد واقعی خانوار نیست. مهدی پازوکی کارشناس اقتصادی در مورد نحوه دهک بندی براساس هزینه درآمد خانوار می‌گوید: «در‌ایران دهک بندی براساس هزینه درآمد خانوار انجام می‌شود. یعنی هزینه‌های صورت گرفته خانوار در طول ماه را محاسبه می‌کنند و سپس براساس آن محاسبه کرده و دهک بندی می‌کنند.این کار یک اشکال بزرگ دارد چراکه بسیاری از هزینه‌ها در خانوارها مشترک است و شما هر چقدر هم که درآمد بیشتری داشته باشید در میزان هزینه شما تغییر خیلی محسوسی مشاهده نمی‌شود ضمن اینکه به طور کلی تجربه در آمارگیری‌های اینچنینی ثابت کرده که افراد همیشه هزینه‌ها را بیش از درآمدها عنوان می‌کنند. این موضوع سرچشمه مشکلات بسیاری است که دهک بندی تنها یکی از آنهاست. البته‌این مشکل به دلیل نبود بانک اطلاعات اقتصادی افراد و نبود یک سیستم کنترل مالیاتی کارآمد است.»
حال با این تفاسیر موضوع میزان پرداختی یارانه‌ها و تقسیم درصد یارانه‌ها بسیار اهمیت پیدا می‌کند چرا که قرار است 50 درصد‌این یارانه‌ها به خانوارها پرداخت شود، 30 درصد به صنایع و تولید و 20 درصد هم به دولت می‌رسد که اثر حذف یارانه‌های انرژی را جبران کند.
هزینه‌های بسیار
رضا عبداللهی رئیس کمیسیون برنامه و بودجه از همان ابتدای مطرح شدن لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها در بودجه 88 شیوه هدفمند کردن یارانه‌ها را مورد نقد و بررسی قرار داد و عنوان کرد: «هزینه دهک بندی اقشار جامعه بسیار بالا است.این روش در جامعه منجر به‌ایجاد اختلاف می‌شود و باید از اقشار ثروتمند جامعه مالیات دریافت کرد. کسانی که درآمد بیشتری دارند، باید مالیات بیشتری نیز پرداخت کنند و نباید یارانه حذف شود تا بین جامعه توزیع شود و تبعیض به وجود آید. من 20 سال در‌این زمینه مطالعه کردم و معتقدم اگر برای پرداخت مستقیم یارانه گام برداریم موثرتر خواهد بود. برای‌اینکه جامعه از رفاه و عدالت بیشتری برخوردار شود باید دو اقدام اساسی رفع انحصارات دولتی و واقعی کردن قیمت‌ها (دستمزدها و نرخ کالاها و خدمات) صورت گیرد و برای انجام‌این اصلاحات نیز باید تامین اجتماعی کارآمد داشته باشیم تا از وقوع آشوب‌های اجتماعی جلوگیری شود. با اجرای این بسته سیاستی (واقعی کردن قیمت‌ها و دستمزدها) از فرار نیروی انسانی و مغزها، قاچاق کالا و مصرف بی رویه جلوگیری می‌شود و عدالت خود را نشان می‌دهد و از جیب فقرا برای ثروتمندان خرج نخواهیم کرد» .
ضعف‌های بنیادین
برخی کارشناسان معتقدند محدود کردن پرداخت یارانه نقدی تنها به دو دهک اول و دوم درآمدی کشور بیش از هر زمان دیگری در جامعه مورد سوال است. اگر قرار است پرداخت‌های غیرنقدی در قالب افزایش و تقویت بیمه‌های درمانی و خدمات تامین اجتماعی به دهک‌های سوم تا هفتم جامعه تعلق بگیرد با استفاده از کدام زیرساخت مناسب خدماتی توزیع خواهد شد. در کشورهای توسعه یافته، دهک‌های درآمدی، فقرا و کم درآمدها از طریق شماره‌های بیمه‌های تامین اجتماعی شناخته شده‌اند. اما در‌ایران چنین بانک اطلاعاتی جامعی برای پوشش بیمه‌ای و حمایتی دولت وجود ندارد.
بخشی از‌این ضعف را می‌توان در بررسی عملکرد نظام بیمه خدمات درمانی و تامین اجتماعی در قبال احکام ناظر براین مساله در برنامه چهارم توسعه به وضوح مشاهده کرد. در قانون بودجه سال 85 مقرر شده بود اقشار محروم و مستضعف که تحت پوشش هیچ گونه بیمه درمانی قرار ندارند در صورت بستری شدن توسط وزارت رفاه و تامین اجتماعی بیمه شوند همچنین تمامی روستاییان و اهالی شهرهای با جمعیت کمتر از 20 هزار نفر که تحت پوشش هیچ نوع بیمه خدمات درمانی قرار ندارند به طور رایگان بیمه خدمات درمانی شوند. در همین حال برنامه چهارم توسعه دولت را مکلف کرده بود در طول پنج سال‌این برنامه تمامی‌اقشار کم درآمد را تحت پوشش بیمه همگانی قرار دهد.
آفتاب: در آخرین جلسه کمیسیون ویژه مجلس و کارگروه طرح تحول اعلام شد یارانه نقدی تنها به پنج دهک تعلق خواهد گرفت. کل درآمدهای حاصل از هدفمند کردن یارانه‌ها که توسط مجلس تعیین شده بین 10 تا 20 هزار میلیارد تومان (بین 11 تا 23 هزار تومان حداکثر پرداختی برای هر نفر) است. اما برخی کارشناسان معتقدند با توجه به میزان درآمد حاصل از هدفمند کردن یارانه‌ها و جمعیت دهک‌ها دولت در عمل تنها قادر است به دو دهک نخست که شامل خانوارهای حمایتی - خانوارهای حقوق بگیر از کمیته امداد، بهزیستی و... است یارانه پرداخت کند. اما دولت همچنان مصر است یارانه نقدی را به پنج دهک نخست پرداخت کند. در حال حاضر به طور تقریبی بیش از 7 میلیون نفر در‌این دهک هستند که افراد تحت پوشش سازمان بهزیستی حدود 900 هزار نفرند و حدود 400 هزار نفر نیز تحت پوشش هلال احمرهستند. البته به‌این تعداد حداقل بین 6 تا 7 میلیون نفر را نیز باید اضافه کرد چراکه بسیاری از ناتوانان به دلیل ضعف سیستم آمارگیری در جایی ثبت نشده‌اند.این در حالی است که براساس مصوبه ویژه مجلس که در 17 تیرماه منتشر شد قرار براین شد که دو دهک فقیر جامعه یارانه نقدی بگیرند و سه دهک بعدی نیز از خدمات تامین اجتماعی، مسکن و... بهره ببرند.
در آخرین جلسه کمیسیون ویژه مجلس و دولت، کمیسیون ویژه با تجدید نظر در مصوبه قبلی خود، مقرر کرد به جای دو دهک، پنج دهک یارانه نقدی دریافت کنند، ضمن‌اینکه قرار است‌این موضوع به صورت تدریجی و تا پایان برنامه پنجم به نظام جامع تامین اجتماعی تغییر یابد که این پیشنهاد مورد قبول دولت نیز بود.
اساس دهک بندی
دهک بندی در هدفمندی یارانه‌ها براساس فرم اطلاعات اقتصادی خانوار انجام می‌شود. با پیگیری «سرمایه» از مرکز آمار‌ایران و اعلام دفتر طرح‌های آماری مرکز آمار‌ایران دهک بندی خانوارها در طرح پرداخت یارانه‌ها و هدفمند کردن یارانه براساس هزینه درآمد خانوار انجام می‌شود.
یعنی دهک‌های درآمدی براساس هزینه‌های اعلام شده خانوار- براساس درآمدهای آنها- انجام می‌شود. یعنی هزینه‌های اعلام شده توسط یک خانوار هر چه کمتر باشد در دهک پایین تری جای خواهد گرفت. بنابراین احتمال شمول دریافت یارانه نیز بیشتر خواهد بود. اما با توجه به نحوه احتساب‌این هزینه کرد می‌توان به‌این نتیجه رسید دو دهک نخست تنها شامل همان خانوارهای حمایتی و حداقل بگیران است زیرا تعداد‌این افراد 15 میلیون نفر است که در دو دهک فقیر و
کم درآمد جای می‌گیرند.
احتساب هزینه‌ها
این دفتر در مورد نحوه محاسبه هزینه خانوارها اعلام می‌کند: «یک خانوار اگر 400 هزار تومان درآمد داشته دارای منزل مسکونی و خودروی شخصی باشد معادل هزینه اجاره بهایی که به دلیل منزل مسکونی پرداخت نمی‌کند و معادل اجاره حمل ونقلی که به دلیل داشتن خودرو پرداخت نمی‌کند به هزینه درآمد او اضافه می‌شود. با این روش شما با 400 هزار تومان دریافتی و اجاره بهای خانه و خودرو حدود یک میلیون تا یک میلیون و 300 هزار تومان هزینه می‌کنید بنا براین نمی‌توانید جزء دهک‌های پایین قرار بگیرید که حداکثر متوسط درآمد آنها 100 تا 200 هزار تومان است.
خانوارهایی که از نهادهای حمایتی چون کمیته امداد و... . حقوق می‌گیرند، جزء دهک‌های فقیر جامعه هستند. البته‌این دفتر به‌این موضوع هیچ اشاره‌ای نکرد که در شهرهای بزرگ از جمله تهران که متوسط هزینه خانوار و خط فقر 850 هزار تومان است دهک بندی چگونه خواهد بود.
اشکالات دهک بندی
برخی کارشناسان معتقدند صرف نظر از‌اینکه پرداخت یارانه به‌این شیوه صحیح است یا خیر باید توجه داشت که نحوه دهک بندی در کشور روش چندان مناسبی برای‌این کار نیست. چون هزینه درآمد خانوار مشخص کننده درآمد واقعی خانوار نیست. مهدی پازوکی کارشناس اقتصادی در مورد نحوه دهک بندی براساس هزینه درآمد خانوار می‌گوید: «در‌ایران دهک بندی براساس هزینه درآمد خانوار انجام می‌شود. یعنی هزینه‌های صورت گرفته خانوار در طول ماه را محاسبه می‌کنند و سپس براساس آن محاسبه کرده و دهک بندی می‌کنند.این کار یک اشکال بزرگ دارد چراکه بسیاری از هزینه‌ها در خانوارها مشترک است و شما هر چقدر هم که درآمد بیشتری داشته باشید در میزان هزینه شما تغییر خیلی محسوسی مشاهده نمی‌شود ضمن اینکه به طور کلی تجربه در آمارگیری‌های اینچنینی ثابت کرده که افراد همیشه هزینه‌ها را بیش از درآمدها عنوان می‌کنند. این موضوع سرچشمه مشکلات بسیاری است که دهک بندی تنها یکی از آنهاست. البته‌این مشکل به دلیل نبود بانک اطلاعات اقتصادی افراد و نبود یک سیستم کنترل مالیاتی کارآمد است.»
حال با این تفاسیر موضوع میزان پرداختی یارانه‌ها و تقسیم درصد یارانه‌ها بسیار اهمیت پیدا می‌کند چرا که قرار است 50 درصد‌این یارانه‌ها به خانوارها پرداخت شود، 30 درصد به صنایع و تولید و 20 درصد هم به دولت می‌رسد که اثر حذف یارانه‌های انرژی را جبران کند.
هزینه‌های بسیار
رضا عبداللهی رئیس کمیسیون برنامه و بودجه از همان ابتدای مطرح شدن لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها در بودجه 88 شیوه هدفمند کردن یارانه‌ها را مورد نقد و بررسی قرار داد و عنوان کرد: «هزینه دهک بندی اقشار جامعه بسیار بالا است.این روش در جامعه منجر به‌ایجاد اختلاف می‌شود و باید از اقشار ثروتمند جامعه مالیات دریافت کرد. کسانی که درآمد بیشتری دارند، باید مالیات بیشتری نیز پرداخت کنند و نباید یارانه حذف شود تا بین جامعه توزیع شود و تبعیض به وجود آید. من 20 سال در‌این زمینه مطالعه کردم و معتقدم اگر برای پرداخت مستقیم یارانه گام برداریم موثرتر خواهد بود. برای‌اینکه جامعه از رفاه و عدالت بیشتری برخوردار شود باید دو اقدام اساسی رفع انحصارات دولتی و واقعی کردن قیمت‌ها (دستمزدها و نرخ کالاها و خدمات) صورت گیرد و برای انجام‌این اصلاحات نیز باید تامین اجتماعی کارآمد داشته باشیم تا از وقوع آشوب‌های اجتماعی جلوگیری شود. با اجرای این بسته سیاستی (واقعی کردن قیمت‌ها و دستمزدها) از فرار نیروی انسانی و مغزها، قاچاق کالا و مصرف بی رویه جلوگیری می‌شود و عدالت خود را نشان می‌دهد و از جیب فقرا برای ثروتمندان خرج نخواهیم کرد» .
ضعف‌های بنیادین
برخی کارشناسان معتقدند محدود کردن پرداخت یارانه نقدی تنها به دو دهک اول و دوم درآمدی کشور بیش از هر زمان دیگری در جامعه مورد سوال است. اگر قرار است پرداخت‌های غیرنقدی در قالب افزایش و تقویت بیمه‌های درمانی و خدمات تامین اجتماعی به دهک‌های سوم تا هفتم جامعه تعلق بگیرد با استفاده از کدام زیرساخت مناسب خدماتی توزیع خواهد شد. در کشورهای توسعه یافته، دهک‌های درآمدی، فقرا و کم درآمدها از طریق شماره‌های بیمه‌های تامین اجتماعی شناخته شده‌اند. اما در‌ایران چنین بانک اطلاعاتی جامعی برای پوشش بیمه‌ای و حمایتی دولت وجود ندارد.
بخشی از‌این ضعف را می‌توان در بررسی عملکرد نظام بیمه خدمات درمانی و تامین اجتماعی در قبال احکام ناظر براین مساله در برنامه چهارم توسعه به وضوح مشاهده کرد. در قانون بودجه سال 85 مقرر شده بود اقشار محروم و مستضعف که تحت پوشش هیچ گونه بیمه درمانی قرار ندارند در صورت بستری شدن توسط وزارت رفاه و تامین اجتماعی بیمه شوند همچنین تمامی روستاییان و اهالی شهرهای با جمعیت کمتر از 20 هزار نفر که تحت پوشش هیچ نوع بیمه خدمات درمانی قرار ندارند به طور رایگان بیمه خدمات درمانی شوند. در همین حال برنامه چهارم توسعه دولت را مکلف کرده بود در طول پنج سال‌این برنامه تمامی‌اقشار کم درآمد را تحت پوشش بیمه همگانی قرار دهد.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید