از شورش واگنر تا تهاجم کورسک؛ پوتین ورق را برمی‌گرداند؟

پیشروی نیرو‌های اوکراینی در منطقه کورسک روسیه همچنان ادامه دارد. به باور کارشناسان و تحلیلگران این اتفاق می‌تواند نشانه‌ای بر این باشد که اوکراین می‌تواند جریان جنگ را به نفع خود تغییر دهد و تنها این روسیه نیست که می‌تواند یکه تازی کند. در سوی دیگر طرفداران روسیه این پیشروی‌ها را یک اشتباه راهبردی تلقی می‌کنند که در نهایت نیز شکست را برای اوکراین اجتناب ناپذیر می‌کند. پس از ضدحمله ناکام سال گذشته نیرو‌های اوکراینی، این کشور روسیه بود که عملا ابتکار عمل را بدست آورد. پس از آن ماجرا کمتر کسی بر این باور بود که در صورت وجود فرصتی دیگر و با برخورداری از مزیت نظامی، اوکراین بتواند برتری خود را در جنگ به معرض نمایش بگذارد. اوکراین در آن برهه با مشکلاتی داخلی، چون لایحه بسیج نیرو در مجلس، تأمین سلاح و ... روبرو بود و مشکلات دیگر از جمله ارسال کمک‌ها از سوی کشور‌های غربی و کشمکش‌ها در کنگره آمریکا برای اختصاص این کمک‌ها بر وضعیت اداره جنگ اثر مستقیم داشت.

وضعیت به گونه‌ای پیش رفت که اوکراین از اوایل سال ۲۰۲۴ زیر ضرب نیرو‌های روسی رفت و به ناچار حالت تدافعی به خود گرفت. علیرغم تحمیل خسارت و هزینه به روسیه، اوکراین نتوانست کمر راست کند و حتی زیرساخت‌های آن نیز صدمه دید به طوری که منجر به خاموشی‌های منظم شد. نوآوری در جنگ مانند استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین مختلف، هدف قرار دادن ناوگان دریای سیاه، دارایی‌های روسیه در کریمه و همچنین پالایشگاه‌های نفت نیز ارمغانی به همراه نداشت تا مسکو عزم و اراده کی یف را به رسمیت بشناسد و شرایطی را برای مذاکره مناسب فراهم بیاورد تا در آن دیگر خبری از تسلیم کی یف نباشد.

این وضعیت کی یف را مجبور به راهبردی تازه برای خروج از فشار کرد. با وجود اینکه در بعضی از تحلیل‌ها ناتو و آمریکا صحنه گردان اصلی پیشروی‌های اوکراین در کورسک معرفی می‌شوند، اما به نوشته اکونومیست این طرح توسط فرمانده کل ارتش اوکراین الکساندر سیرسکی و با مشورت ولودیمیر زلنسکی طراحی شد و نخبگان اوکراینی نیز هیچ چیزی از آن نمی‌دانستند و تنها عده‌ای از مقامات ارشد نظامی و امنیتی از آن با خبر بودند.

در عین حال به دلیل نگرانی‌های آمریکا و بایدن از تحریک روسیه، اوکراین هیچ مشورتی با کاخ سفید انجام نداد تا بدین ترتیب از درز اطلاعات از سوی مقام‌های ناشناس جلوگیری شود و جزئیات حساس به روزنامه هایی، چون نیویورک تایمز و یا واشنگتن پست درز پیدا نکند. عملیات به قدری برای کی یف مهم بود که به فرماندهان ارشد نیز در مورد برنامه ریزی‌های جنگ اطلاعاتی داده نشد. کی یف در این راستا تلاش کرد تا به غافلگیرانه‌ترین حالت ممکن پیش برود و از آماده سازی نیرو‌های روسی جلوگیری کند. 

پیشروی روسیه در جهت پوکروفسکی در دونتسک یکی از عوامل مهمی است که اوکراین را به انجام این طرح نظامی وادار کرد. به هر روی وسعت قمار اوکراین وسیع بود و زمان بندی و آماده سازی برای آن احتمال اقدام را از نگاه طرف مقابل کاهش می‌داد. استفان کورشاک، روزنامه‌نگار کی یف پست با افراد حاضر در این عملیات گفتگو کرده و به نقل از آن‌ها می‌گوید: «چیزی که اتفاق افتاد درس گرفتن از اشتباهات گذشته بود. اوکراینی‌ها قبل از تهاجم اصلی، واحد‌های نیرو‌های ویژه را به قسمت‌های پشتی نیرو‌های روسی رساندند و توانستند در کمین نیرو‌های کمکی روسیه بنشینند. از کار افتادن پهپاد‌های شناسایی روسیه با استفاده از پارازیت و از دور خارج شدن آن‌ها توسط پهپاد‌های اف پی وی اوکراین دیگر اقدامی بود که به طرز شدیدی از نظر عملیاتی به روسیه ضربه وارد کرد. 

گفته می‌شود حدود ۳۰۰۰ سرباز روسی در منطقه گلوشکوفسکی محبوس شده‌اند که احتمال دارد اوکراین سعی در تصرف آن داشته باشد. در طول هفته گذشته اوکراین سه پل و یک قایق پانتون در رودخانه سییم را بمباران کرده است. همچنین یک پاسگاه مرزی روسیه را در شهر تتکینو در غرب آن منفجر کرد.

اوکراین یا روسیه؛ دست برتر با کیست؟

حمله غافلگیرانه اوکراین تا به این جای کار مانع از دستیابی نیرو‌های روسی به دستاورد‌های بیشتر در منطقه دونتسک شرقی نشده است. بر اساس گزارش ها، آن‌ها پس از تصرف شهر «نیو یورک» (Niu-York) در اوایل این هفته، کنترل دو روستای دیگر، کومیشیوکا و ژوراوکا را به دست گرفتند. 

به نوشته گاردین خط مقدم در حال حاضر ۵ کیلومتر از شهر میرنوهرد و حدود ۱۱ کیلومتر از شهر پوکروفسکی، یک مرکز نظامی اوکراین فاصله دارد. روسیه از زمان تصرف شهر آودیوکا اوکراین در فوریه در شرق منطقه دونباس پیشروی کرده است. تاکتیک‌های جنگی آن به طرز قابل توجهی مؤثر است. هواپیما‌های جنگی بمب‌های هدایت شونده قدرتمندی را روی مواضع اوکراین پرتاب می‌کنند. سپس گروه‌های کوچک پیاده نظام پیشتازی می‌کنند و تلفات زیادی را به طرف مقابل تحمیل می‌کنند. 

از طرفی بسیاری از تحلیلگران احتمال اقدام تلافی جویانه روسیه با قدرت مجدد را رد نمی‌کنند، که حتی ممکن است شامل بسیج دیگری از نیرو‌های ذخیره نظامی باشد. اما این موضوع بعضی از حقایق را مخفی نگه نمی‌دارد. عملیاتی مانند تهاجم کورسک و همچنین شورش واگنر در سال گذشته، نمونه‌هایی هستند که نشان می‌دهند کنترل روسیه واقعاً دشوار است و پوتین در کنترل روسیه چندان موفق نیست یا حداقل موفق نشده است. 

رهبر روسیه در چنین وضعیتی با سفر غیرمنتظره خود به چچن رفت تا پیامش را به نیرو‌های داوطلب برساند: «تا زمانی که افرادی همچون شما را داریم ما کاملا شکست‌ناپذیریم.» پوتین به خوبی می‌داند که کورسک می‌تواند به برگ برنده‌ای مهم برای اوکراین در مذاکرات صلح تبدیل شود بنابراین در تلاش است تا برتری را به اردوگاه روس‌ها بیاورد.