اقتصاد ایران در سراشیبی؛ تورم و فقر مطلق در سایه ذخایر عظیم گاز و نفت
ایران علیرغم داشتن بزرگترین ذخایر نفت و گاز جهان، به دلیل فساد سیستماتیک با فقر، تورم و اعتراضات رو‌به‌رو است.
به گزارش نفت ما، بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۴، ذخایر نفتی اثبات‌شده ایران تقریباً ۱۵۷.۵ میلیارد بشکه بوده و برخی برآورد‌ها آن را ۲۰۹ میلیارد بشکه نشان می‌دهد. این عدد، ایران را در جایگاه چهارمین دارنده بزرگ ذخایر نفتی اثبات‌شده جهان قرار می‌دهد که حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از منابع نفتی جهان را در اختیار دارد. ایران، همراه با ذخایر گازی که در رتبه دوم جهانی قرار دارد، از ثروت طبیعی لازم برای تبدیل شدن به یکی از مرفه‌ترین کشور‌های جهان را برخوردار است.
با این وجود، به جای بهبود زندگی مردم، این ثروت عظیم به سمت هزینه‌های غیرشفاف هدایت شده و شهروندان ایران با فقر، تورم و فروپاشی اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند.
ثروت نفتی، فقر مردم
شاخص‌های اقتصادی ایران، تصویر تلخ و ترسناکی را ارائه می‌کنند. تورم به صورت پیوسته از ۴۰ درصد فراتر رفته، ارزش پول ملی سقوط کرده و بیکاری به ویژه در میان جوانان به صورت نگران‌کننده در سطح بالایی باقی مانده است. میلیون‌ها خانوار در فقر مطلق غرق شده‌اند و بازنشستگان، کارگران و خانواده‌های کم‌درآمد را مجبور به برگزاری اعتراضات مکرر نموده است.
یکی از اقتصاددانان ایرانی اخیرا گفته است: «اقتصاد ایران مانند اسب مرده‌ای است که با تعویض زین نمی‌توان آن را اصلاح کرد؛ بلکه باید کل اسب تعویض شود و ساختار اقتصادی نیاز به اصلاح اساسی دارد. حتی اگر بزرگترین اقتصاددانان جهان را دعوت کنیم و به آنها بگوییم که در همین ساختار کار کنند، نتایج بهتری نخواهند گرفت.»
این برآورد صریح، واقعیت پشت لفاظی‌های رسمی را افشا می‌کند. در حالیکه مسوولین کشور از جمله وزیر نفت، به «مدیریت موفق منابع انرژی» می‌بالند، فروپاشی اقتصادی و اجتماعی داستان بسیار متفاوتی را روایت می‌کند.
فساد نهادینه شده
فساد در ایران ساختاری و نهادینه شده است. سازمان شفافیت بین‌الملل همواره ایران را نزدیک به پایین‌ترین رتبه شاخص ادراک فساد (CPI) رتبه بندی می‌کند. بخش‌های عظیمی از ثروت نفتی ایران به جای صرف در زیرساخت‌ها یا رفاه عمومی، صرف پروژه‌های غیرضروری و … شده است.
شبکه‌های رانت‌خواری در قرارداد‌های نفتی، تخصیص ارز ترجیحی و پروژه‌های بزرگ و غیرشفاف، حتی در گزارش‌های داخلی نیز مکرراً افشا می‌شوند. با اینوجود، همچنان این رویه استمرار دارد. در همین حال، مردم عادی ایران با کمبود کالا‌های اساسی و سرسام‌آور قیمت‌های سر به فلک کشیده دست و پنجه نرم می‌کنند.
این عدم ارتباط بین ثروت نفتی ایران و فلاکت مردم، باعث موج اعتراضات در سال‌های اخیر شده است. اعتراضات در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹، و همچنین تجمعات مستمر بازنشستگان، کارگران و معلمان، بیانگر نارضایتی فزاینده است.
ادعا‌های مکرر مقامات مبنی بر «حکمرانی موفق» نه تنها قانع‌کننده نیست، بلکه مردم به عنوان وارونه‌سازی واقعیت ارزیابی می‌کنند.
مدیرعامل شرکت ملی گاز اعلام کرده که سال گذشته کشور با ناترازی ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیون متر مکعبی در زمستان مواجه بود. باید پذیرفت که ناترازی ۳۵۰ میلیون متر مکعبی در بخش انرژی یک‌شبه ایجاد نشده و با اقدامات فوری نیز برطرف نخواهد شد.
تشدید بحران
با تشدید تحریم‌ها که با سوءمدیریت داخلی و فساد ساختاری همراه شده، نظام اقتصادی ایران با فشار فزاینده‌ای رو‌به‌رو است. کارشناسان بین‌المللی بر این باورند که نارضایتی در حال افزایش است.
تناقض در ایران بسیار بوده چرا که کشوری سرشار از ثروت نفت و گاز، اما دچار طاعون فقر، فساد و … شده است. تا زمانی که منابع به سمت رفاه مردم هدایت نشود، این چرخه نارضایتی نه تنها تشدید خواهد شد، بلکه شکاف بین مردم ایران و حاکمیت را بیشتر خواهد کرد.
