تأثیر تغذیه مادر بر سلامت جنین
محمد صفریان با اشاره به اینکه تغذیه مادر به سه دوره پیش، حین و پس از بارداری(دوران شیردهی) تقسم‌بندی می‌شود، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: تغذیه پیش از بارداری نیز به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود که شامل تغذیه‌ای که باعث نازایی شده و در گروه بعدی تغذیه‌ای که بر روی سلامت جنین موثر است.
این دکتری تخصصی علوم تغذیه ادامه داد: عواملی مانند کمبود مواد معدنی همچون روی و سلنیوم، کمبود ویتامین A و D، انواعی از بیماری‌های متابولیک مثل دیابت، اختلالات چربی خون و فشار خون باعث نازایی شده و به‌طور کلی بیش از 25 درصد علت عدم بارداری مربوط به این عوامل است.
تاثیر تغذیه بر روی جنسیت جنین بسیار جزئی و ناچیز است
عضو هیئت علمی گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان کرد: از اثرات تغذیه‌ی مادر بر سلامت جنین می‌توان به وزن مناسب مادر پیش از حاملگی اشاره کرد که وزن زیاد و یا کم مادر بر سلامت جنین اثرات مخربی می‌گذارد، مادر پیش از بارداری باید تغذیه متعادلی داشته باشد و از تمام گروه‌های غذایی مصرف کند و نباید رژیم‌های خاص و کاهش وزن داشته باشد. پیش از حاملگی دیابت مادر باید کنترل و اختلالات کم خونی درمان شود.
وی با اشاره به اینکه تغذیه مادر پیش از بارداری بسیار مهم است، خاطرنشان کرد: یکی از مهم‌ترین اقدامات پیش از بارداری مشاوره تغذیه است. در این مشاوره‌ها، تعادل وزن و آزمایشات تغذیه‌ای برای کمبودهای بدن مادر مورد بررسی قرار می‌گیرد. آزمایشات ژنتیک از دیگر اقدامات موکد پیش از بارداری بوده تا از امکان انتقال اختلالات ژنتیکی به جنین جلوگیری شود. از دیگر اقدامات لازم پیش از بارداری، رجوع به متخصصین زنان برای بررسی انواع بیماری‌های عفونی و ویروسی مانند سرخچه است.
صفریان با اشاره به اینکه تاثیر تغذیه بر روی جنسیت جنین بسیار جزئی و ناچیز است، عنوان کرد: در بسیاری از کتاب‌های مرجع تاکید شده که رعایت یک رژیم غذایی خاص در زمان اقدام به بارداری، تاثیری بر جنسیت جنین ندارد و در واقع رژِیم‌های غذایی که برای تعیین جنسیت نوزاد وجود دارد، همگی کلاه‌برداری و حقه بازی است. مشخص شدن جنسیت نوزاد کاملا اتفاقی و تصادفی بوده و در برخی موارد، کمبودهای بدن پدر و یا مادر ممکن است تاثیری بسیار ناچیزی در جنسیت جنین داشته باشد که تا به امروز، تحقیقات در این زمینه کامل و قطعی نیست.
این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار کرد: تغذیه مادر در دوران بارداری تاثیر مستقیمی بر سلامت جسم و روان فرزند تا پایان زندگی او دارد. تحقیقات بسیار زیادی در این زمینه انجام شده که بیانگر تاثیر بسیار زیاد تغذیه مادر در ماه‌های ابتدایی بارداری است. نقش تغذیه مادر در دوران بارداری به حدی پررنگ بوده که حتی تعیین کننده موفقیت‌هایی مانند تحصیلی و ازدواج در طول زندگی و بیماری‌های سنین بعد برای فرزند است.
مکمل‌ها در دوران بارداری باید با دستور پزشک مصرف شود
این دکتری تخصصی علوم تغذیه ادامه داد: مادر بایستی در دوران بارداری به اندازه کافی از تمام گروه‌های غذایی استفاده کند و نوع تغذیه او از نظر کیفیت وعاری بودن از سموم سالم باشد، همچنین بایستی وزن‌گیری مادر در حین بارداری کنترل شده و متعادل باشد. به غیر از مکمل‌های فولیک اسید که سه ماه پیش از بارداری تا انتهای بارداری و آهن که از ماه سوم بارداری تجویز می‌شود، سایر مکمل‌ها در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
وی با تأکید بر اینکه مکمل‌ها در دوران بارداری باید با دستور پزشک مصرف شود، اضافه کرد: گاهی اوقات مصرف خودسرانه مکمل‌ها در دوران بارداری اثر سو دارد، به طور مثال مصرف امگا 3 بدون تجویز پزشک، باعث افزایش استعداد چاقی در نوزاد می‌شود و یا مصرف ویتامین A توسط مادر می‌تواند باعث بروز ناهنجاری‌هایی مانند شکاف کام و لب در نوزاد شود، این موضوع به حدی جدی بوده که تاکید می‌شود مادر در سه ماهه اول بارداری از جگر که منبع غنی از ویتامین A است، مصرف نکند.
مقادیر کم الکل نیز می‌تواند اثرات منفی بر روی ضریب هوشی نوزاد بگذارد.
صفریان با اشاره به اینکه مصرف الکل علاوه بر به خطر انداختن سلامت مادر باعث آسیب شدید به نوزاد می‌شود، افزود: الکل می‌تواند تاثیر مستقیمی بر روند تکامل مغزی نوزاد بگذارد و منجر به عقب ماندگی شدید ذهنی در جنین شود و حتی مقادیر کم الکل نیز می‌تواند اثرات منفی بر روی ضریب هوشی نوزاد بگذارد. مصرف الکل قبل و حین بارداری به هر میزانی مضر است.
این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه تغذیه مادر در دوران بارداری با وزن طبیعی باید به طوری باشد که پس از هفته دوازدهم، هر هفته حدود 300 تا 400 گرم افزوده شود، خاطر نشان کرد: در علم تغذیه هیچ غذایی برای هیچ فردی منع ندارد و تنها در صورت بروز حساسیت ماده غذایی برای یک شخص، ممنوعیت مصرف ایجاد می‌شود که در دوران بارداری نیز باید به توصیه‌هایی مانند مضر بودن نوشابه‌های گازدار، روغن‌های سوخته و غذاهای سرخ کردنی توجه داشت، ولی با این وجود منع غذایی وجود ندارد و صرفا باید این دسته از مواد غذایی کمتر مصرف شود.
داروهای فاقد مجوز و گیاهی، در زمان بارداری به شدت منع مصرف دارند
این دکتری تخصصی علوم تغذیه اظهار کرد: سه تا چهار ماه اول بارداری مرحله شکل‌گیری ارگان‌های مختلف نوزاد است و مادر در این زمان باید پروتئین کافی دریافت کند. تنها ماده‌ی غذایی که در دوران بارداری مصرف آن دو بار در هفته توصیه شده، ماهی است که به شدت بر روی هوش کودک تاثیرگذار است. بهتر است، مصرف ماهی به صورت چرخ شده و مخلوطی از گوشت، پوست و استخوان ماهی باشد.
صفریان با تاکید بر اینکه امگا3 باید از طریق مصرف ماهی به مادر و جنین برسد، بیان کرد: در گذشته مصرف ماهی به دلیل وجود امگا3 بالا در این ماده غذایی توصیه می‌شد که همین موضوع باعث تجویز مکمل امگا3 برای مادران باردار شده بود، اما طبق به روزترین تحقیقات، مصرف مکمل امگا3 باعث ایجاد صفت چاقی در جنین می‌شود.
وی ادامه داد: تن ماهی سالم نیز یک بار در هفته و یا دو بار در ماه پیشنهاد می‌شود که مشکلی برای سلامت مادر و جنین به وجود نمی‌آورد. در گذشته به دلیل وجود فلزات سنگین و جیوه در تن ماهی توصیه به عدم استفاده از این ماده غذایی بود ولی در حال حاضر گفته می‌شود مقدار کمی از این مواد که در یک تن ماهی وجود دارد، برای تکامل ذهنی نوزاد بسیار مفید است. مصرف میوه‌جات سه تا پنج نوبت در روز کافی است. میوه‌ها باید پوست کنده و سالم باشند و از دیگر مواد غذایی که به شدت مصرف آن توصیه می‌شود، گوشت قرمز است.
این دکتری تخصصی علوم تغذیه گفت: داروهای فاقد مجوز و گیاهی، در زمان بارداری به شدت منع مصرف دارند زیرا که نوع و مقدار ماده موثره این گیاهان به خوبی قابل تشخیص نیست. مشورت از افراد غیر متخصص تحت عنوان طب سنتی مطلقا توصیه نمی‌شود.
صفریان با اشاره به اینکه در دوران شیردهی و پس از زایمان نیازهای تغذیه مادر متفاوت می‌شود، اظهار کرد: تغذیه مادر در دوران شیردهی تاثیر مستقیمی بر روی رشد، تکامل، عملکرد ذهنی و دستگاه گوارش نوزاد دارد، بنابراین سلامت تغذیه‌ای، وزن‌گیری مناسب و ممنوعیت مصرف الکل در این دوران نیز توصیه می‌شود.
