چرا بسیاری از حیوانات «مدفوع» می‌خورند؟

این استراتژی بقای طبیعی که نامش کوپروفاژی است، نشان می‌دهد حیات‌وحش چگونه از هر منبع موجودی بیشترین استفاده را می‌کند.

«مدفوع» برای بسیاری از حیوانات یک غذای عادی است. گوزن‌ها مدفوع فیل‌های آسیایی را می‌خورند، سگ‌ها و لمور‌ها مدفوع انسان را می‌خورند و سمندر‌ها مدفوع خفاش را می‌خورند. در کوه‌های «سی‌یِرا دی گوآرا» در اسپانیا، بز‌های ماده فضله‌ی پرندگان را می‌خورند، در حالی که در جنگل اقیانوس اطلس برزیل، موش‌ها و صاریغ‌ها مدفوع سمور آبی را می‌خورند.

در یک مطالعه در تانزانیا نیز دانشمندان خاطرنشان کردند کرکس‌های کلاه‌پوش نسبت به مدفوع شیر غنی از پروتئین علاقه زیادی نشان می‌دهند.

حالا چرا عمل خوردن مدفوع یا کوپروفاژی تا این حد عادی شده؟ مدفوع جدای این که در کل یک ماده زائد بی‌فایده به شمار می‌آید، اما معمولاً حاوی کالری و مواد مغذی باارزش است.

کوپروفاژی ممکن است به حیوانات کمک کند وقتی منابع غذایی معمولی آن‌ها محدود است، کالری اضافه دریافت کنند یا موادی مغذی به دست آورند که به سختی در رژیم غذایی منظم آن‌ها به دست می‌آید. مدفوع ممکن است حاوی باکتری‌های روده هم باشد که مانند یک پروبیوتیک وحشی سیستم گوارشی را تقویت می‌کنند. 

هانا رِمپِل، بوم‌شناس دانشگاه تگزاس در آستِن می‌گوید: «مدفوع می‌تواند نقش‌های متنوع زیادی برای حیات‌وحش داشته باشد. این رفتار برای ما غیرقابل‌باور است، اما برای حیوانات بسیار مهم است.» 

یک کرکس کلاه‌پوش در حال خوردن مدفوع سگ وحشی آفریقایی در پارک ملی لوانگوا جنوبی زامبیا

یک تقویت‌کننده مغذی

کوپروفاژی می‌تواند به معنای خوردن مدفوع خود هم باشد. گونه‌های مختلف خرگوش دوباره غذایشان را هضم می‌کنند تا مواد مغذی بیشتری دریافت کنند. 

وقتی غذا کمیاب است، برخی گونه‌ها، مانند گوزن شمالی در سوالبارد، نروژ، در تابستان کوتاه قطب شمال از فضولات غاز تغذیه می‌کنند. در زمستان، پیکا‌های فلات در تبت، مدفوع پیکا‌های اهلی را می‌خورند. 

احتمالاً به دلایل مشابه، روباه‌های قرمز در پارک ملی کِرنگورمز اسکاتلند معمولاً مدفوع سگ‌های منطقه را می‌خورند و مدرک آن وجود DNA سگ در روباه‌ها است. تحقیقات نشان می‌دهد مدفوع روباه به‌ویژه در سال‌هایی که طعمه‌های معمول روباه‌ها کمیاب است سرشار از DNA سگ‌ها است. 

تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی نشان می‌دهد مدفوع سگ بسیار مغذی است و محتوای کالری مشابهی با نخود پخته دارد. 

یک خرگوش کوهستانی در اسکاتلند در حال تغذیه از فضولات خود است که یک تقویت‌کننده مغذی حیاتی در طول زمستان است

دریای ویتامین

رمپل حین غواصی میان صخره‌های مرجانی اطراف بونیر، جراح‌ماهی و طوطی‌ماهی را در حالی دید که به سمت گلوله‌های مدفوع دسته‌های بزرگ ماهی‌های کرومیس قهوه‌ای به سرعت حرکت می‌کردند. این رفتار قبلاً در برخی صخره‌های هند و اقیانوس آرام مشاهده شده بود. 

رمپل به یاد می‌آورد: «من دو ماهی را حین دعوا بر سر مدفوع دیدم.» طبق شمارش او و همکارانش تقریباً ۸۵ درصد از گلوله‌های مدفوع کرومیس قهوه‌ای توسط ماهی‌ها خورده می‌شد که بیشتر آن‌ها طوطی‌ماهی‌ها و جراح‌ماهی‌ها بودند. 

جراح‌ماهی‌ها و طوطی‌ماهی‌ها معمولاً جلبک‌هایی را می‌خورند که از نظر ریزمغذی‌های حیاتی برای بقاء مانند کلسیم، فسفر و روی نسبتاً ضعیف هستند. جلبک‌ها پروتئین کمی دارند، هرچند ماهی‌ها مقداری سیانوباکتری حاوی پروتئین و ریزه‌های متصل به جلبک‌ها را هم می‌خورند. 

اما کرومیس‌های قهوه‌ای که پلانکتون‌ها می‌خورند، مدفوعی پر از پروتئین و همچنین ریزمغذی‌ها تولید می‌کنند. رمپل این گلوله‌ها را به نوعی مکمل غذایی یا «ویتامین دریا» برای ماهی تشبیه می‌کند. 

جراح‌ماهی‌ها و طوطی‌ماهی‌های بونیر، مدفوع ماهی‌های دیگر را می‌خورند تا ریزمغذی‌های حیاتی را به دست آورند.

روده متنوع، روده شاد 

باربارا دریگو، بوم‌شناس میکروبی دانشگاه استرالیای جنوبی، مشکوک است که برای بسیاری از گونه‌های پرندگان، کوپروفاژی باکتری‌های مفید روده را هم فراهم می‌کند. منطق آن مشابه پیوند مدفوع در افراد است که در آن، عصاره مدفوع حاوی باکتری از افراد سالم، فلور روده افرادی که بیماری‌های خاص دارند، بهبود می‌بخشد. 

دریگو باور دارد که برخی گونه‌های پرندگان مهاجر وقتی به یک منطقه جدید می‌رسند، ممکن است فضولات پرندگان محلی را برای به دست آوردن باکتری‌های روده مصرف کنند تا بتوانند غذای محیط جدید را به طور مؤثرتری هضم کنند. 

جوجه‌های جوان آنقوت اوراسیا معمولاً مدفوع والدین‌شان را می‌خورند که ممکن است به طور مشابه باکتری‌های مورد نیاز برای هضم منابع غذایی محلی را در اختیار آن‌ها قرار دهد. 

در آزمایش‌هایی که با جوجه‌های شترمرغ اسیر در یک مرکز تحقیقاتی در آفریقای جنوبی انجام شد، پرندگانی که مدفوع والدینشان را می‌خوردند، فلور روده متنوع‌تری داشتند و سریع‌تر از جوجه‌های دیر، بالغ می‌شدند. جوجه‌هایی که با مدفوع تغذیه شده بودند در سن هشت هفتگی تقریباً ۱۰ درصد سنگین‌تر و کمتر در معرض خطر مرگ ناشی از بیماری روده بودند. 

قرار دادن سیستم ایمنی در معرض تنوعی غنی از باکتری‌های روده برای سلامتی مفید است. به طور کلی، پرندگانی که کوپروفاژی می‌کنند بسیار سالم‌تر از پرندگانی هستند که این کار را نمی‌کنند. 

در آزمایشی در آفریقای جنوبی، جوجه‌های شترمرغی که مدفوع بزرگسالان را می‌خوردند، روده سالم‌تری نسبت به جوجه‌هایی که مدفوع نمی‌خوردند، داشتند. در تصویر بالا، جوجه‌ای بین پا‌های یک شترمرغ بالغ در مزرعه شترمرغ در آلمان را می‌بینید.

مزایا و معایب

با این حال، کوپروفاژی خطراتی هم دارد. برای نمونه، مدفوع پرندگان ممکن است حاوی مواد شیمیایی خطرناکی از فاضلاب، آفت‌کش‌ها یا سایر ترکیبات مضر ساخت بشر باشد. خوردن مدفوع توسط حیوانات می‌تواند سبب شود آنهال بیماری‌ها، انگل‌های روده یا باکتری‌های مضر را هم جذب کنند. اما، حداقل زمانی که صحبت از تهدیدات طبیعی به میان می‌آید، مزایای کوپروفاژی ممکن است برای بسیاری از حیوانات بیش از خطرات آن باشد. سیستم گوارش حیوانات به احتمال زیاد در برابر بیماری‌ها، انگل‌ها و باکتری‌های مضر بسیار سخت‌تر و مقاوم‌تر از انسان است.

منبع: فرادید