مردم پایین‌دست خوزستان چشم‌انتظار آب شرب
خوزستان یکی از استان‌هایی است که سالانه با تولید تقریبی ۱۷ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی، در بخش امنیت غذایی و اقتصادی نقش اصلی و کلیدی در کشور دارد و بخش عمده‌ای از محصولات استراتژیک کشور در این استان تولید می‌شود.
خوزستان در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۴، ۱۶ میلیون و ۷۴۶ هزار و ۸۷۱ تن محصول زراعی و ۵۱۳ هزار تن محصول باغی کشت کرده که سالانه با بیش از یک میلیون تن گندم، رتبهٔ اول کشور را در تولید بر عهده دارد.
کشاورزی خوزستان به دو شکل تابستانه و پاییزه انجام می‌شود که کشت پاییزه، کشت معیشتی و اصلی و کلیدی خوزستان است و نقش مهمی در امنیت غذایی و اقتصادی دارد.
عبدالرضا سیداحمدی، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، دربارهٔ وضعیت کشت پاییزه اظهار داشت: «بیش از ۲ میلیون و ۱۴۴ هزار تن محصولات پاییزه از کشاورزان استان خریداری شده است.»
کشاورزی وابسته به آب است و آب‌های رودخانهٔ خوزستان علاوه بر سهم داشتن در تولید انرژی و برق، در امنیت غذایی نقش‌آفرین هستند.
طول رودخانه‌های جاری استان خوزستان بیش از ۱۱ هزار کیلومتر است و این نشان می‌دهد عمدهٔ منابع خوزستان در بخش آب‌های جاری است و منابع اصلی که آب پشت سد‌ها را تغذیه می‌کنند، رود‌های جاری هستند که لازم است از این منابع حیاتی صیانت شود.
یکی از مدیریت‌های مهم آبی در خوزستان در کشت پاییزهٔ ۱۴۰۳ صورت گرفت که در شرایط سخت خشکسالی (یعنی کاهش بیش از ۵۳ درصدی منابع آبی در خوزستان)، آب کشاورزی ۱۰۰ درصد محصولات کشاورزی تأمین شود.
در حقیقت، مدیریت بهینهٔ خشکسالی یعنی در شدیدترین خشکسالی تاریخی خوزستان (در شش‌ماههٔ اول سال آبی، رکورد خشک‌ترین سال تاریخ را شاهد بودیم)، برنامه‌ریزی آبی به شکلی صورت گرفت و آن‌قدر تاب‌آوری افزایش یافت که کشت معیشتی و غالب استان از نظر آبی تأمین آب شده و به امنیت غذایی کشور آسیبی وارد نشد.
در مدیریت سد‌ها نیز این هوشمندی لحاظ شده و سد‌ها به شکل بهینه آبگیری شده و آب مطمئن هم برای گذر از تابستان شامل شرب، کشت‌های دائم و محیط زیست حفظ شده است. در این میان، کشت شلتوک و برنج که حدود ۱۵ درصد از کشاورزی خوزستان را شامل می‌شود، بیش از تمامی منابع آبی در طول پاییز را بهره‌کشی می‌کند و این به شکل جدی منابع آبی را تهدید می‌کند.
کشت تابستانه که بیشتر در قالب شلتوک و برنج است، باعث می‌شود که آب از نظر کمی و کیفی در بالادست تحت تأثیر قرار دهد و در نهایت آبی که برای شرب مردم پایین‌دست در خرمشهر، آبادان و شادگان می‌رسد، مقداری کم و شور باشد که گاهی شوری در پایین‌دست ۲۰۰ برابر حد مجاز می‌شود.
نخل‌های پایین‌دست که نفر به نفر می‌میرند، دیگر قربانی کشت تابستانه در بالادست هستند که کاهش حجم آب در بالادست را سبب می‌شود و از سوی دیگر، عدم تأمین حق‌آبهٔ لازم از سوی عراق باعث می‌شود آب شور دریا در خشکی منطقهٔ اروند پیشروی کند و نخل‌های آبادان و خرمشهر را خشک کند. به تعبیر شاعر آب را گل نکنیم و امروز مردم خوزستان نیاز به مصرف بهینه از سوی مردم بالاست است.
حال برای آنکه آب شرب مردم آبادان و خرمشهر به مشکل برنخورد و چالشی پیش نیاید، باید در کشت تابستانه تجدید نظر کرده و به‌جای برنج که محصولی پرآب است، به سمت کشت محصولات با نیاز آبی پایین مانند گیاه سورگوم حرکت کنیم.
مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان با اشاره به کاهش ۳۵ درصدی ذخایر آبی خوزستان گفت: «رهاسازی‌های موقت آب در رودخانه‌ها گاهی برای بهبود کیفیت آب در مناطق پایین‌دست مانند آبادان و خرمشهر و یا جلوگیری از قطعی برق انجام می‌شود، اما به این معنی نیست که آب مازاد برای کشاورزی وجود دارد.»
مدیریت بحران خوزستان برای مدیریت آب و حفظ آب برای نیاز‌های حیاتی، کشت شلتوک و برنج در شش حوضهٔ مهم آبریز کشور ممنوع اعلام کرده است. این ممنوعیت شامل حوضه‌های کرخه، دز، کارون، مارون، جراحی و زهره می‌شود.
