حاشیه‌های جنجالی سفر رئیسی به روسیه| واکنش‌ها چه بود؟
«برای گسترش روابط همه‌جانبه و پایدار و سودمند بین ایران و روسیه، توافق اساسی حاصل شده است.» این عباراتی است که ابراهیم رییسی بلافاصله پس از حضور در فرودگاه مهرآباد با استفاده از آن‌ها تلاش می‌کند، بدون اشاره به جزییات، تصویری از سفر دو‌روزه‌اش به روسیه را برای مخاطبان تصویرسازی کند. سفری که همزمان با بازتاب‌های وسیعی که در رسانه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای داشت در فضای عمومی و شبکه‌های اجتماعی ایرانی نیز به سوژه اصلی کاربران بدل شد و دیدگاه‌های گوناگونی در خصوص آن مطرح شد. کاربران توییتر هرکدام با اشاره به بخشی از اخبار این سفر تلاش می‌کردند در خصوص آن به بحث و تبادل نظر بپردازند.
اقامه نماز توسط رییسی در کاخ کرملین، جویدن آدامس توسط پوتین در نشست دوجانبه، عدم انتشار تصویری از قراردادهای اقتصادی میان دو کشور، استقبال از رییسی توسط وزیر انرژی روسیه و... بخشی از مهم‌ترین محتوایی بود که روز گذشته در توییتر فارسی با موضوع سفر رییسی به مسکو منعکس شد. همزمان با این اظهارنظرها، حامیان دولت و چهره‌های اصولگرا با استفاده از هشتگ‌هایی‌چون#دولت_قوی، #رییس_جمهورانقلابی، #رییسی و... تلاش می‌کردند تا دستاورد‌های سفر رییسی به روسیه را برجسته‌تر کنند. در نقطه مقابل، اما برخی دیگر از تحلیلگران و منتقدان دولت با استفاده از هشتک‌هایی، چون #فاصله_۵ متری، #قرارداداقتصادی، #پرچم ایران و... به دنبال واکاوی برخی رفتار‌های طرف روسی در مواجهه با رییس‌جمهوری ایران بودند. یکی از مهم‌ترین مواردی که در توییتر بازتاب‌های فراوانی پیدا کرد، اظهاراتی بود که پوتین در خصوص حضور ایران در سازمان همکاری‌های منطقه‌ای شانگ‌های به عنوان عضو ناظر داشت. کاربران با اشاره به اینکه، دولت پیش از این مانور زیادی در خصوص عضویت دایم ایران در پیمان شانگ‌های داشته، خواستار شفاف‌سازی موضوع از سوی نهاد‌های مسوول بودند.
چهره‌های اصلاح‌طلب سفر رییسی به روسیه را چطور تحلیل کردند؟
به نوشته روزنامه اعتماد، چراغ نخست اظهارنظر‌های تحلیلی در خصوص حاشیه‌های سفر ابراهیم رییسی به روسیه را محمد علی ابطحی فعال سیاسی اصلاح‌طلب و رییس دفتر سید محمد خاتمی روشن کرد. ابطحی با اشاره به حمایت‌ها و انتقاداتی که در خصوص نماز خواندن رییس‌جمهوری در سفر به کرملین صورت می‌گیرد، این موضوع را فاقد اهمیت برشمرد و آن را به عنوان یک حرکت عادی یک فرد مسلمان ارزیابی کرد که در هر وضعیتی باید نسبت به ادای فرایض روزانه خود اقدام کند. ابطحی با اشاره به حاشیه‌های نماز رییسی در کرملین نوشت: «عکس آقای رییسی در حال نماز خواندن در کرملین چیش مهمه؟ اقامتگاه روسا، داخل کاخ کرملین است وجوب نماز هم در مسکو ساقط نمی‌شود. مگه کسی توقع داشته آقای رییسی عزیز نماز نخواند؟ امان از تملق.» اظهارات ابطحی در شرایطی رسانه‌ای شد که برخی از همراهان رییس‌جمهوری، این حرکت را یک حرکت معنوی و بسیار تاریخی ارزیابی کرده بودند. علی مطهری دیگر چهره اصلاح‌طلب نیز در این خصوص با انتشار توییتی نوشت: «نماز خواندن آقای رییسی، در کرملین، این پیام را دارد که دین و مذهب، مردنی نیست، بلکه نیاز فطری بشر است. امروز در قلب سرزمینی که ۷۰ سال با خدا و دین مبارزه کرده‌اند و نام بردن از آن جرم بود، نماز خوانده می‌شود.»
چهره اصلاح‌طلب دیگری که در خصوص ابعاد این سفر به اظهارنظر پرداخت، جواد امام فعال سیاسی اصلاح‌طلب است که با انتشار توییتی برخی رفتار‌های طرف روسی با رییس‌جمهوری کشور قدرتمند و ریشه‌داری مانند ایران را نا‌مناسب ارزیابی کرد و نوشت: «استقبال از رییس‌جمهور کشورمان در فرودگاه توسط وزیر انرژی روسیه باعث افتخار است؟! عدم وجود پرچم ایران در مراسم استقبال و مذاکره و فاصله پنج متری بین روسای جمهور به چه معناست؟ قرار بود قرارداداقتصادی بین دوطرف منعقد شود چرا هیچ سند و تصویری از آن منتشر نگردید؟» این شکل از توییت‌ها در فضای مجازی به کرات دیده می‌شد، بسیاری از کاربران با مقایسه تطبیقی رفتار پوتین با روحانی در روسیه، به نقد برخی رفتار‌های طرف روسی با رییس جمهوری ایران پرداختند. سایر چهره‌های اصلاح‌طلب و فعالان رسانه‌ای نیز هرکدام با انتشار توییت‌هایی، ابعاد گوناگون این سفر را بررسی کردند.
حامیان دولت در خصوص سفر رییسی به روسیه چگونه می‌اندیشند؟
چهره‌های حامی دولت نیز تلاش می‌کردند، دستاورد‌های این سفر را فارغ از مسائل جناحی و سیاسی تحلیل کرده و آن را سفری در راستای منافع ملی ارزیابی کنند. علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی یکی از نخستین چهره‌های سیاسی بود که در خصوص سفر رییسی به روسیه به اظهارنظر پرداخت و آن را دارای اهمیت زیاد و سرشار از دستاورد قلمداد کرد. دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان در توییتی این سفر را زمینه‌ساز شکل‌گیری تجربیات موفق جدیدی عنوان کرد. در توییت علی شمخانی آمده است: مشارکت ایران با روسیه در موضوعات مهم منطقه‌ای و بین‌المللی، سیاست یکجانبه گرایی امریکا را با افول مواجه ساخت. همکاری‌های اقتصادی بلندمدت می‌تواند زمینه شکل‌گیری تجربیات موفق جدیدی باشد. بعد از شمخانی نوبت به معاون اول رییس‌جمهوری رسید که در خصوص ابعاد گوناگون سفر رییسی به روسیه صحبت کند. مخبر با اشاره به سفر رییس‌جمهور به روسیه اظهار داشت: سفر آیت‌الله رییسی به کشور روسیه دارای اهمیت خیلی زیادی است و روی هم رفته باید بگوییم که در حال حاضر یک تحول اساسی در مناسبات بین‌المللی در این دولت اتفاق افتاد و البته سفر رییس‌جمهور به روسیه هم یکی از ابعاد تحول اساسی دولت در حوزه روابط بین‌الملل است. او با اشاره به درخواست‌های متعدد برای سفر مسوولان ایرانی به سایر کشورها، ادامه داد: «در حال حاضر مناسبات با همسایگان بسیار خوب پیش می‌رود.»
از میان چهره‌های اصولگرا در مجلس نیز مالک شریعتی نیاسری نماینده مردم تهران و یکی از چهره‌های نزدیک به زاکانی از زاویه متفاوتی به سفر رییسی پرداخت و با انتشار توییتی نوشت: «به نظرم یکی از مهم‌ترین بخش‌های سفر رییس‌جمهور به روسیه، پیگیری تلفنی آقای رییسی از مسکو بابت اوضاع سیل‌زدگان جنوب کرمان بود.» شریعتی با انتشار این توییت دو‌پهلو تلاش می‌کرد تا به زعم خود انتقادی از نحوه فعالیت‌های دولت قبل در مواجهه با موضوعات گوناگون داشته باشد.
با عبور از این دیدگاه‌های متفاوت و در برخی موارد متضاد موضوعی که به نظر می‌رسد در خصوص تحلیل ابعاد گوناگون این سفر باید مورد توجه قرار بگیرد، اهمیتی است که موضوعات مرتبط با منافع ملی کشور دارد. برخورد‌های سیاسی و جناحی با سفری که در راستای تامین منافع ملی کشور صورت می‌گیرد در نهایت به نفع جریاناتی تمام خواهدشد که هرگز ایرانی قوی، باثبات و توسعه‌یافته را نمی‌خواهند.
هشدار جدی درباره روابط ایران با روسیه و چین
روزنامه جمهوری اسلامی نیز درباره سفر رئیسی به روسیه نوشته است: اصل «نه شرقی، نه غربی» برخلاف اظهارنظر بعضی افراد که درصدد توجیه سیاست‌های نادرست هستند، یک اصل پایه‌ای برای نظام جمهوری اسلامی است و هیچگاه نباید کنار گذاشته شود. توجیهاتی از قبیل اینکه منظور از شرق «شوروی» بود که فعلاً وجود ندارد و به همین دلیل حالا دیگر سیاست «نه شرقی، نه غربی» کاربردی ندارد، کاملاً غیرموجه هستند و با توسل به چنین توجیهاتی نمی‌توان خدشه وارد کردن به استقلال کشور را پنهان کرد. با این نگاه، برخورداری از رابطه با چین و روسیه که این روز‌ها بحث درباره آن به مسأله روز تبدیل شده و سفر رئیس‌جمهور رئیسی به مسکو نیز آن را تشدید کرده، در صورتی که یک رابطه معمولی و در قالب تعامل عادلانه طرفینی باشد امری طبیعی است.(جزئیات بیشتر)
رئیسی از مسکو چه آورد؟
روزنامه همدلی نیز نوشته است: سفر ابراهیم رئیسی به روسیه با حواشی و موضوعات گوناگونی روبه‌رو شد. بسیاری نسبت به این سفر نقد داشتند و پیش از عزیمت رئیسی، این سفر را به‌نوعی چرخش ایران به سمت شرق تفسیر کردند. چرخشی که البته دستاوردی ندارد. در طرف مقابل نیز طرفداران دولت این نقد را اشتباه و جانب‌دارانه تلقی می‌کردند، اما اکنون پس از پایان این سفر به نظر می‌رسد که سفر رئیسی به روسیه دستاورد چندانی نداشته است. ضمن اینکه سفر دوروزه رئیس‌جمهوری حاشیه‌های مختلفی برای او به همراه داشته است. سفری که باعث شد دوباره منتقدان دولت مقایسه رئیسی و روحانی را مطرح کنند و به یاد بیاورند که پوتین چگونه از حسن روحانی رئیس‌جمهوری سابق و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه وقت استقبال کرده است و چگونه از ابراهیم رئیسی که دولتش نگاه مهربان‌تری به روسیه دارد؟
پس از انتشار تصاویر سفر سید ابراهیم رئیسی به روسیه، بسیاری از رسانه به مقایسه نحوه استقبال از ابراهیم رئیسی با حسن روحانی رئیس‌جمهوری سابق ایران پرداختند. برخی نحوه استقبال از رئیسی در مسکو را سرد قلمداد کردند و حتی برخی به نیامدن رئیس‌جمهوری روسیه به فرودگاه و استقبال رسمی از رئیسی خرده گرفتند و استقبال «نیکولای شولگینوف» وزیر انرژی روسیه و رئیس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه و «ایگور مارگولوف» معاون وزیر خارجه از رئیس‌جمهوری را در بدو ورود به روسیه توهین به کشورمان قلمداد کردند. همچنین برخی استقبال از رئیسی را با استقبالی که از حسن روحانی در مسکو شده بود، مقایسه کردند.(جزئیات بیشتر)
جزئیات قراردادهای ایران و چین منتشر شود
آیت ا... موسوی تبریزی نیز معتقد است: «ما باید در رویکردی که در عرصه بین‌المللی در پیش‌گرفته‌ایم بازاندیشی کنیم و تعامل با جهان را به‌عنوان موضوع محوری در عرصه بین‌المللی در دستور کار قرار بدهیم. تعامل با جهان می‌تواند گزینه‌های انتخاب ما را افزایش بدهد و شرایطی به وجود بیاورد که ما از موضع بالا با دیگر کشورها معامله و مذاکره کنیم. هنگامی‌که تعامل وجود داشته باشد ما در وضعیت اضطرار و اجبار قرار نمی‌گیریم و به همین دلیل قرارداد‌هایی را منعقد می‌کنیم که مواضع ما بیشتر و یا به‌صورت منطقی در آن لحاظ شده باشد.»
وی افزود: در مرحله نخست باید عنوان کنم هنوز جزئیات این قرارداد‌ها منتشرنشده و افکار عمومی جامعه نمی‌داند مفاد این قرارداد‌ها چیست و ایران چه منافعی خواهد داشت. به همین دلیل درخواست من از دولت این است که جزئیات این قرارداد‌ها و اهداف آن را منتشر کند تا مردم جامعه بدانند چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است. وجود یک کلمه در چنین قراردادهای مهم می‌تواند سرنوشت قرارداد و منافع ملی را تغییر دهد. به همین دلیل دولت باید جزئیات این قرارداد‌ها را منتشر کند تا اهداف انعقاد چنین قرارداد‌هایی برای مردم مشخص شود. یکی از شعار‌های مهم انقلاب اسلامی شعار «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» بود. این شعار به معنای این نبود که ما با شرق و غرب ارتباط نداشته باشیم و بلکه به معنای این بود که ما بایــد منافع ملی خود را دنبال کنیم و به همین دلیل بــه شرق و غرب باج نخواهیم داد. نباید شرایط به شکلی رقــم بخورد کـــه ما کشور‌های غربی را کنار بگذاریم و با عناوینی مانند استکبار جهانی با آن‌ها برخورد کنیم و در مقابل تنها با کشور‌هایی ماننــد روسیه و چین ارتباط داشته باشیم. مسیر حرکت ما باید بر اساس منافــع مردم و کشور باشد. ما باید ببینیم ارتباط با کدام کشور بیش‌ترین سود را برای منافع ملی و کمترین ضرر را دارد. ممکن است برخی قرارداد‌هایی که آمریکا و کشور‌های اروپایی با آن موافق هستند به سود ملت ایران باشد. دشمنی و نداشتن رابطه باعث نمی‌شود منافع ملت را در نظر نگیریم و با قرارداد‌هایی که به سود مردم است مخالفت کنیم. واقعیت این است که هر دو کشور آمریکا و شوروی در قبل و بعد از انقلاب در ایران دخالت می‌کردند.(جزئیات بیشتر)
اما اینهمه از طرف این پوتین
بی شخصیت تحقیر نشویم