آنها که خیابان خلوت می‌کردند، دوباره به تلویزیون بازگشتند
انگار به گذشته برگشتیم؛ به شب‌های چهارشنبه سال ۷۵ که منتظر پخش سریال «خانه سبز» و داستان‌های خانواده صباحی در آپارتمان سبزشان از شبکه دو بودیم.
به همین مناسبت مروری داریم بر ماجرا‌های خانه سبز و آنچه که طی این سی سال خانه سبز را تا این اندازه ارجاع‌پذیر کرده. با ما همراه باشید.
استادِ خلوت کردن خیابان‌های ایران بودند
دهه هفتاد، دهه تغییرات عمده در زندگی ایرانی‌ها بود. جنگ تمام شده بود و زندگی داشت رنگی می‌شد. ایرانی‌ها با جنبه‌های تازه‌ای از رفاه مواجه می‌شدند و البته وضعیت اقتصادی به ویژه در مقایسه با دو دهه اخیر نسبتا مناسب بود. در این میان، تلویزیون با تلاش برای برگرداندن فضای عادی به زندگی، با ساخت سریال‌ها و برنامه‌های متفاوت از دهه شصت، نقش چشمگیری در تغییر سبک زندگی ایرانی‌ها داشت.
اما از میان همه سریال‌های این دهه، دو سریال جای ویژه‌ای در خاطره‌ها باز کردند. یکی سریال همسران و دیگری سریال خانه سبز که به نوعی می‌توانست ادامه همسران باشد. اگرچه از آن پخته‌تر بود، به خاطر بازیگران چهره‌اش بیشتر گل کرد و سطحی از زندگی طبقه متوسط را به نمایش گذاشت که برای بسیاری از ایرانی‌ها شیرین و فرهنگ‌ساز بود. قهر و آشتی‌های رضا صباحی و عاطفه صدر و نمایشی که از یک زندگی شعورمند و پرتعامل داشتند، زیرپوستی همان آموزه‌هایی را برای جامعه خسته ایرانی داشت، که شاید تکرارش در محصولات پرخرج و سطح‌پایین امروز سیما، غیرممکن باشد.
خانه سبز؛ سبد سبد ستاره
«خانه سبز» ادامه مسیری بود که مسعود رسام و بیژن بیرنگ با سریال همسران آن را آغاز کرده بودند. روایت ساکنان یک خانه که با هم نسبت خانوادگی و فامیلی داشتند و در هر قسمت اتفاقات متفاوتی برای آنها رخ می‌داد. ساکنان در این آپارتمان عبارت بودند از؛ پدربزرگ و مادربزرگ خانواده صباحی با بازی مرحوم داریوش اسدزاده و مرحوم حمیده خیرآبادی، رضا صباحی و همسرش عاطفه صدر با بازی ماندگار مرحوم خسرو شکیبایی و مهرانه مهین‌ترابی، خواهر خانواده و پسرش علی کوچولو با بازی اکرم محمدی و آرش نادی و پسر خانواده فریدجنگلبِرد و تازه عروس خانواده لیلی با بازی رامبد جوان و آنته فقیه نصیری.
یکی از ویژگی‌های بارز و فراموش نشدنی «خانه سبز» خلق شخصیتی دوست داشتنی بود که به عضو اصلی این خانواده تبدیل می‌شد. رضا صباحی با بازی مرحوم خسرو شکیبایی با نگاه عمیق و صدای پربغضش شخصیت عاشقانه و محزونی خلق کرده که تا امروز ماندگار شده است. جالب است بدانید انتخاب اول گروه مهدی هاشمی بود، اما امروز تصور رضا صباحی، بدون بازی خسرو شکیبایی غیرممکن است.
سریال «خانه سبز» در زمان خودش ساختار شکنی‌های زیادی داشت. از نوع ازدواج فرید و لیلی تا دیالوگ‌های پر مهر و محبتی که بین عاطفه و رضا رد و بدل می‌شد. تمامی این مسائل در کنار هم باعث شد تا سریال «خانه سبز» یکی از محبوب‌ترین سریال‌های دهه هفتاد ایران باشد. خانواده صباحی الگوی آن زمان خانواده‌های ایرانی شدند. در واقع هدف سازندگان سریال «خانه سبز» رواج سبک زندگی این خانواده بود.
آقای بیرنگ، آن «خانه سبز» را دوست داریم
چند سال پیش بود که بیژن بیرنگ از ساختن سریال‌هایی مانند «خانه‌ی سبز» و «همسران» ابراز پشیمانی کرد. او طی حر‌ف‌هایی عجیب و در عین حال قابل تامل، به این نکته اشاره کرد که ظاهراً آن سال‌ها به مردم امید واهی می‌داده است. امید به این که خانه‌های‌شان سبز خواهد ماند. اما حالا اعتقاد پیدا کرده که‌ای کاش این شکلی کار نمی‌کرد، چون شرایطش بود که به جای حرف‌های قشنگ، به بیننده بگوید مواظب اطرافش باشد. او بابت این‌که آن سریال‌ها این شکلی به نظر می‌رسیدند، از مردم عذرخواهی کرد و گفته بود: «کاش واقعی‌تر کار می‌کردیم».
اما آقای بیرنگ انگار یادتان رفته که بخش کوچکی از کار یک هنرمند، آگاهی‌بخشی‌ست، سرگرم کردن مخاطب بخش مهم‌تری از کار اوست. درست سرگرم کردن به آگاهی ختم خواهد شد. فضای سریالی مانند «خانه‌ی سبز»، روابط آدم‌ها، انسانیت و سبز بودن درون‌شان، همان سرگرمی آگاهی‌بخشی بود که می‌خواست از ما آدم‌های بهتری بسازد. اگر ما حالا این‌جا نشسته‌ایم، از وجود همان «خانه‌ی سبز» هاست. شاید اگر همین سریال‌ها هم ساخته نمی‌شدند، حالا ما اوضاع بدتری می‌داشتیم.
به سرگرمی‌سازی‌های حالا نگاه کنید؛ مثلاً عده‌ای آدم دور هم جمع می‌شوند و به چندش‌آورترین شکل ممکن قرار است یکدیگر را بخندانند. این هم سرگرمی‌ست، اما از نوع یک مخدر خطرناک برای بی‌حس کردن آدم‌ها. یک سرگرمی که به هیچ آگاهی‌ای ختم نخواهد شد. مایی که «خانه‌ی سبز» و «همسران» می‌دیدیم، به این‌جا رسیدیم، وای به حال نسل جدیدی که با این مخدر‌های بی‌حس‌کننده معلوم نیست به کجا‌ها قرار است برسند... آقای بیرنگ! شما در زمان خودتان اشتباه نکردید...
