ما خانه‌بدوشان غم سیلاب نداریم
آفتاب- سحر بیاتی: شاعر شیرین سخن کاشانی گفت: «چشم ها را باید شست، جور دیگر باید دید» اما گویا برداشت ما از این شعر این بوده که چشم‌ها را باید بست، واقعیت را ندید.»
پذیرش بحران در ایران اولین گامی است که در اکثر مواقع برداشته نمی‌شود و این‌گونه است که راه‌حل‌ها نه تنها موثر و مفید نیست که گاه به بی‌راهه می‌رود.
مشکلات مسکن مردم از این قاعده مستثنی نیست. بسته شدن چشم‌های مسئولان به روی واقعیت و ارائه راه‌حل‌هایی که در نهایت ریشه‌ایی نیست و شاید مرحمی موقتی باشند برای کاهش این درد بزرگ؛ اما درمان این درد چیست؟
بازار ساخت و ساز مسکن یکی از محور‌های اساسی رونق اقتصاد ایران به شمار می‌رود. با این همه در زمان رکود تنها بازار اجاره مسکن داغ است تا آن جا که مقامات وزارت مسکن آرزو می‌کنند هرچه سریع‌تر فصل اجاره به پایان برسد تا بتوانند از زیر فشار آن خارج شوند.
ماه گذشته یک مقام وزارت مسکن گفته بود که« 5 روز دیگر (از 15 مرداد)تقاضا در بازار اجاره کاهش می‌یابد» و لابد این کاهش تقاضا، کاهش اجاره بها را به همراه دارد. اما این همه موضوع نیست چراکه هنوز مقامات وزارت مسکن افزایش اجاره بها را نمی‌پذیرند و گزارش مراجع رسمی مثل اتحادیه بنگاه‌های مسکن را رد می‌کنند.
گزارش‌های خوش بینانه البته حاکی از آن است که هم‌اکنون در منطقه جنوب شرقی تهران اجاره یک واحد مسکونی 50 تا 70 متری با ودیعه پنج میلیون تومانی بین 300 تا 400 هزار تومان متغیر است. در منطقه مرکزی شهر، یک واحد مسکونی در همین متراژ، کمتر از 350 هزار تومان با ودیعه 5 میلیون تومانی پیدا نمی‌شود و یا در غرب تهران برای اجاره‌خانه‌ای در این متراژ باید ماهانه همین مبلغ و بلکه بیشتر را پرداخت کرد.
در اوضاع کنونی، قیمت رهن کامل خانه 55 تا 60 متری در مرکز شهر تهران، بالغ بر27 میلیون تومان است و چنین ملکی در غرب شهر با قیمت‌های متفاوتی در اختیار مستاجران گذاشته می‌شود، به گونه‌ای که قیمت اجاره واحد مسکونی 55 متری در این منطقه، 6 میلیون ودیعه ماهی 350 هزار تومان، 14 میلیون ودیعه ماهی 180 هزار تومان است. قیمت خانه‌ای با متراژ بالاتر در حد نود متر در این محدوده، کمتر از 25میلیون تومان اجاره داده نمی‌شود.
همچنین در شرق تهران، رهن کامل خانه‌ای 70 تا 80 متری معادل 15 میلیون تومان است و اجاره منزل مسکونی پنجاه تا شصت متر از 300 تا 450 هزار تومان با ودیعه 5میلیون تومان متغیر است.در منطقه دیگری از شهر تهران به سمت شمال شهر قیمت رهن کامل خانه‌ای شصت متری 28 میلیون تومان، خانه‌ای 65 متری 32 میلیون تومان و خانه‌ای 70 متری 35 میلیون تومان است.
در بازار نامتعادل اجاره بهای مسکن، خانواری با درصد معینی از میانگین درآمد خود، باید از عهده تأمین مسکن برآید، این در حالی است که هم‌اکنون وضعیت درآمدی افراد با توجه به سیر صعودی قیمت اجاره بهای مسکن به گونه‌ای است که مستاجران را در تهیه سرپناهی برای زندگی و یا به زبان آسان‌تر جایی برای گذراندن شب به دلیل افزایش ساعات کاری و برای گذران زندگی، ناتوان کرده است.
از سوی دیگر، افزایش تصاعدی اجاره بهای مسکن فشار دوچندانی را از حیث هزینه رفت‌وآمد از محل زندگی به محل کار بر اقشار محرومتر جامعه وارد می‌آورد، زیرا این افراد، ناچارند خانه‌هایی دورتر از مرکز شهر و یا در حاشیه شهرها به قیمتی ارزان‌تر اجاره کنند.
در گذشته، قیمت رهن و اجاره واحدهای مسکونی استیجاری در نقاط گوناگون شهر تهران متفاوت بود، به گونه‌ای که خانوارها با توان درآمدی‌شان محل زندگی خود را به راحتی برمی‌گزیدند، اما در اوضاع کنونی با همسان شدن قیمت‌ها در مناطق گوناگون شهر، این امکان نیز از مستاجران گرفته شده و شمار بسیاری از آنان نیز به دلیل مرکزیت کار خود در شهر، قادر به اجاره مسکن گاه حتی در حاشیه شهر نیستند، زیرا حتی حقوق آنان با حاشیه‌نشینی هم سازگار نیست و کفاف آن را نمی‌دهد.
در گزارش اخیر خبرگزاری مهر آمده است که مسکن 70 درصد درآمد اقشار کم‌درآمد را می‌بلعد.حال برای 30 درصد باقی مانده پس از حذف یارانه‌ها پرداخت قبوض برق، آب، گاز و ... را به هزینه خورد و خوراک یک خانواده چهار نفره از قشر کم درآمد بیفزایید. البته باید دید محاسبات دولت محترم در باره هزینه خانوار چگونه محاسبه شده که به دنبال آن، طرح دو فرزند کافی نیست را نیز ارائه کرده‌اند.
مسکن مهر از حرف تا عمل
از 3 سال پیش دولت در برنامه پنجم توسعه طرح مسکن مهر را برای حل مشکل مستاجران مطرح کرد که متاسفانه این طرح نیز امروز چنان کلاف سردرگمی است که پاسخ روشنی برای چگونگی اجرای آن در دست نیست.
حال پس از چند سال از آغاز اجرای طرح مسکن مهر می بینیم که دیگر آن شور و توجه ویژه افرادی که به دنبال مسکن بوده‌اند، وجود ندارد و آنان از به نتیجه رسیدن این طرح ناامید شده‌اند و ترجیح می‌دهند خودشان بصورت انفرادی فکری برای خانه دار شدن کنند.
البته خود دولتی‌ها معتقدند که مسکن مهر توانسته است در زمانی که قیمت‌ها در این بخش سیر صعودی به خود گرفته بود را مهار کند و اگر توقفی در روند افزایش قیمت مسکن ایجاد شده ناشی از اجرای مسکن مهر است. این مسأله در حالی مطرح می‌شود که پروژه مسکن مهر تاکنون فقط چند پروژه را در کشور به سرانجام رسانده و هنوز آن تقاضای بالقوه و اصلی متقاضیان پابرجا است.
برای مثال یکی از پروژه‌های واقع در هشتگرد کرج که از نخستین پروژه‌های مسکن مهر بود هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. چند پروژه در استان فارس با طولانی شدن زمان تحویل با انصراف متقاضیان مواجه شده است.
یکی از دلایل انصراف متقاضیان نیز همین طولانی شدن زمان تحویل است و نیاز به سرپناهی در همین مدت که با بالا بودن ودیعه و اجاره بها. از این رو بسیاری که همه سرمایه خود را در راه مسکن مهر هزینه کرده‌اند با طولانی شدن زمان تحویل، ناچار به انصراف روی آورده تا مجددا با تهیه ودیعه لازم، به تهیه منزل استیجاری اقدام کنند.
از زمانی که بحث مسکن مهر مطرح شد، صندوق تعاون اعلام کرد 5 میلیون تومان نیز از طریق این صندوق تحت ضوابطی خاص به متقاضیان مسکن مهر پرداخت می کند که مهمترین شرط آن، دریافت زمین 99 ساله، سپرده گذاری 5/2 میلیون تومانی و سه ماه انتظار برای دریافت آن بود. تعاونی‌های مسکن مهر از آن زمان به امید این وام و همچنین وام 14 میلیون تومانی مسکن مهر، با انگیزه زیاد وارد میدان شدند.
این تعاونی‌ها بعد از سختی زیاد موفق به دریافت زمین و همچنین وام 14 میلیون تومانی شدند، اما وعده صندوق تعاون برای وام 5 میلیون تومانی در حالی که برخی از تعاونی‌ها چندین ماه است مبلغ 5/2 میلیون تومان سپرده‌گذاری کرده‌اند، هنوز محقق نشده است.
حال باید دید تا اجرایی شدن کامل طرح مسکن مهر دولت مردان چه تدابیری برای سرپناه قشر کم درآمد اندیشیده‌اند، قشری که امروز با توجه به آماده شدن دولت برای هدفمند کردن یارانه‌ها بیش از پیش نگران امرار معاش خانواده‌های خود هستند.
