ازدواج محمدرضا با فوزیه پیشنهاد چه کسی بود؟

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب(تاریخ ایرانی): از نهم اسفند 1300 که ایران دولت مصر را به رسمیت شناخت و دفتر حفاظت منافع ایران در قاهره به سطح سفارت ارتقاء یافت تا انتخاب میرزا فتح الله خان امیر ارفع (فتح الله پاکروان) نوه دختری امیرکبیر به عنوان وزیر مختار مصر (8 فروردین 1301) یک ماهی طی شد، اما 9 سال بعد عهدنامه دوستی ایران و مصر امضا شد که اولین عهدنامه مصر با یک کشور مسلمان بود.

در سال 1317 "قرارداد مودت و دوستی" میان دولت پادشاهی ایران و مصر امضا شد.عقد قراردادهای مودت و بازرگانی و راه اندازی سالنامه تجاری و تاسیس اتاق بازرگانی موسوم به "دائره تجاریه" یا اطاق تجاریه ایران در مصر بدست محمد رفیع مشکی و تدوین نظامنامه تجاری ایرانیان مقیم مصر از تحولات بعدی این روابط محسوب می‌شود.

در همان سال‌ها ایران با عراق(ملک غازی اول)، افغانستان (محمد ظاهرشاه) و ترکیه (مصطفی کمال آتاترک) پیمان امنیتی سعدآباد را امضا کرد که طبق آن دولت‌های امضا کننده این پیمان متعهد شدند از مداخله در امور داخلی یکدیگر خودداری کنند، مرزهای مشترک را محترم بشمارند، از هرگونه تجاوز نسبت به یکدیگر خودداری ورزند و از تشکیل جمعیت‌ها و دسته‌بندی‌هایی که هدف آن‌ها اخلال در صلح میان کشورهای هم‌جوار و هم‌پیمان باشد جلوگیری کنند.

کابینه مصر هم درصدد پیوستن به قرارداد سعدآباد برآمد و بهمین منظور گفت‌وگوهایی بین تهران و قاهره آغاز شد.اما در نهایت مصریان از پیوستن به پیمان سعدآباد منصرف شدند. گرچه مصر حاضر نشد به پیمان سعدآباد بپیوندد، تقدیر چنین بود که رفت و آمدهای جواد سینکی، سفیر ایران در قاهره منجر به آشنایی او با فوزیه خواهر جوان و زیباروی ملک فاروق، پادشاه مصر -پسر ملک فواد، شاه سابق- شود. وی طی تلگرافی به رضا شاه پیشنهاد ازدواج خواهر ملک فاروق با ولیعهد جوان را مطرح کرد که با موافقت رضاشاه مواجه شد.

سینکی برادر زاده میرزا علی خان امین الدوله صدراعظم قاجار بود که در سال 1309 با سمت وزیرمختاری عازم مصر شده بود و سه سالی آنجا بود. در سال 1317 که مساله ازدواج ولیعهد ایران با خواهر ملک ‏فاروق مطرح بود و احساس می‏شد که وزیر مختاری که مناسبات دوستانه با دربار مصر دارد باید به قاهره اعزام شود، سینکی برای بار دوم وزیر مختار ایران در مصر شد. وی همسری قفقازی داشت که به زبان‌های خارجی مسلط بود و در ماموریت اول همسرش در قاهره، مناسبات نزدیکی با دربار مصر به هم زده بود.

از این رو خانم سینکی در این ماموریت اطلاعات لازم را به دست آورد و به دربار ایران گزارش داد و موجبات ازدواج محمدرضا پهلوی را با شاهزاده فوزیه فراهم کرد. یک ماهی قبل از عقد محمدرضا پهلوی و فوزیه، سفارتخانه‌های ایران و مصر به سفارت کبری تبدیل شدند (14 بهمن 1317) و این نوید فصل جدیدی در روابط تهران- قاهره را می داد.

سفارت کبری شاهنشاهی ایران در آن تاریخ دومین سفارتخانه خارجی مقیم مصر محسوب می‌شد زیرا قبل از سال 1317 فقط دولت بریتانیا در مصر سفارت کبری داشت.

البته رضاشاه به ایران‌الملوک دختر بزرگ احمد شاه برای ازدواج با پسرش نظر داشت، ولی کینه وی از قاجار از یکسو و مصوبه قانون اساسی که تصریح کرده بود ولیعهد ایران نباید زاده مادری از طایفه قاجار باشد، سبب انصراف او از فرزند احمد شاه شد. با این حال پس از موافقت با وصلت با خانواده پادشاهی مصر، علاقه رضاشاه به فوزیه چنان شد که وی درصدد تغییر یکی دیگر از مصوبات قانون اساسی درباره همسر شاه آینده و مادر ولیعهد برآمد.

طبق ماده 37 قانون اساسی ایران، مادر ولیعهد حتما باید ایرانی‌الاصل باشد، لذا رضا شاه، دکتر متین دفتری، وزیر دادگستری را فراخواند و چاره کار را از او خواست، متین دفتری پس از مشورت با جمعی از قضات دیوان عالی کشور و مشورت با وزیران، لایحه‌ای تهیه کرد که به موجب آن به "شاهزاده فوزیه مصری" صفت "ایرانی‌الاصل" داده شد، او این لایحه را در نهم آبان 1317 به مجلس شورای ملی داد و پس از چند روز گفت‌وگو در جلسه چهاردهم آبان به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

تصمیم ازدواج شاهزادگان ایران و مصر در پنجم خرداد سال 1317 که دربارهای دو کشور طی اعلامیه‌ای خبر برگزاری قریب‌الوقوع مراسم ازدواج این دو نفر را منتشر کردند فاش شد. این اعلامیه 3 سال پس از شروع پادشاهی فاروق و 3 سال قبل از شروع پادشاهی محمدرضا پهلوی منتشر شد.

با این حال مراسم ازدواج، عملاً در اسفند 1317 در قاهره و سپس در تهران برگزار شد. وقتی تصمیم ازدواج محمدرضا و فوزیه قطعی شد، هیاتی به ریاست محمود جم (مدیرالملک، پدر ارتشبد بازنشسته فریدون جم)، که در آن زمان سمت رئیس دربار را داشت، به قاهره رفتند و پس از 15 ـ 10 روز تشریفات مراجعه کردند و موافقت ملک فاروق را اعلام داشتند.

رضاشاه آنقدر از ازدواج صورت گرفته خشنود بود که محمود جم رئیس دربار را که با سفر خود به قاهره زمینه این وصلت را به وجود آورده بود، نشان درجه اول تاج داد و دختر خود "شمس‌ پهلوی" را به عقد پسر وی فریدون جم درآورد.

گفت‌وگو درباره‌ ازدواج محمدرضا و فوزیه در اواخر کابینه نحاس پاشا رهبر حزب وفد در قاهره انجام شد، عده‌ای از رجال مصر از جمله ماهر پاشا، رییس دربار مصر و سیاستمدار کهنه کار آن کشور، از طرفداران سرسخت این ازدواج بودند، چرا که معتقد بودند که ازدواج محمدرضا و فوزیه، نه تنها مناسبات دو کشور را تقویت می‌کند بلکه از جهت برقراری مسأله پیشوایی و قیادت مصر بر کشورهای اسلامی و شناخته شدن آن به عنوان دارالخلافه و ام‌القرای ممالک مسلمان نقش حساسی دارد.

او اعتقاد داشت این ازدواج باعث پیوند و روابط خانوادگی دو خاندان سلطنتی ایران و مصر و بزرگترین موفقیت برای عالم اسلام است. در همین زمان روزنامه‌های انگلیسی نوشتند: مقصود از این ازدواج زنده کردن خلافت اسلامی و انتخاب ملک فاروق به عنوان خلیفه مسلمین است.

محمدرضا پهلوی ، روز 5 اسفند 1317 برای شرکت در مراسم عقد تهران را به قصد قاهره ترک کرد و حسن اسفندیاری رییس مجلس شورای ملی، مظفر اعلم وزیر امور خارجه، متین دفتری وزیر دادگستری، دکتر مؤدب نفیسی پیشکار ولیعهد، محمدعلی مقدم مدیرکل وزارت امور خارجه، دکتر قاسم غنی نماینده مجلس شورای ملی، عباس مسعودی نماینده روزنامه اطلاعات، علی یزدی از رؤسای دربار و چند آجودان او را در این سفر همراهی کردند.

در آن زمان خط هوایی مسافری در ایران وجود نداشت، به همین دلیل محمدرضا و همراهان با اتومبیل و از طریق کرج، قزوین، همدان و کرمانشاه وارد عراق شدند و از طریق خط آهن خانقین عازم بغداد شدند. آنها شامگاه هفتم اسفند به بغداد رسیدند و در قصر الزهور متعلق به ملک فیصل پادشاه عراق اقامت کردند. روز نهم اسفند از بغداد رهسپار دمشق شدند و روز دهم به سوی بیروت براه افتادند. سپس با کشتی، سواحل این شهر را به مقصد مصر ترک کردند.

کشتی در 12 اسفند به بندر اسکندریه رسید و محمدرضا و همراهان با قطار به سوی قاهره به راه افتادند. روز 24 اسفند، فوزیه و محمدرضا طی تشریفاتی در قصر عابدین مصر به عقد یکدیگر در آمدند.