روایت روانچی از متن نامه ترامپ به رهبری، مذاکرات با آمریکا و جنگ

«مجید تخت‌روانچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه امروز دوشنبه ۵ آبان در چهارمین «همایش بین‌المللی مطالعات ایران معاصر» درباره «ایران و جهان پس از جنگ ۱۲ روزه» گفت: ضمن قدردانی از نشست بررسی مسائل ایران معاصر گفت: درباره چرایی آغاز جنگ باید گفت، اولا نمی‌توان به طور دقیق گفت که چرا جنگ اتفاق افتاد و اینکه با قطعیت یک سناریو قبول کنیم و لاغیر نه از نظر علمی و نه تاریخی درست نخواهد بود. وقتی دولت آقای ترامپ سرکار آمد در نامه‌ای به مقام معظم رهبری پیشنهاداتی داد که فارغ از لحن او و اینکه با همان لحن پاسخ داده شد، پیشنهاد داده بود مذاکراتی را شروع کنیم و اگر به نتیجه نرسیم اتفاق دیگری رخ خواهد داد. ما در پاسخ خود مذاکرات غیرمستقیم را پذیرفته‌ایم در حالی که آنها مذاکره مستقیم می‌خواستند. اینکه چرا ما مذاکرات مستقیم را نپذیرفتم دلایل خود را دارد.

معاون سیاسی وزیر خارجه ادامه داد: اگر دو طرف از موضع برابر باشند و به این نتیجه برسند که در فضای آرام موضوع را پیش ببرند، گفت‌وگوی مستقیم بهتر و سریعتر است، اما درباره آمریکا چنین نبود و نیست. هم از متن نامه و هم رویکرد مقامات مختلف آمریکا مشخص بود که احساس می‌کنند با آمدن ترامپ همه دنیا نیازمند وی است و او باید شرایط همه دنیا را تعیین کند. در چنین شرایطی تصمیم گرفته شد که پاسخ داده شود، اما مذاکرات غیر مسقیم باشد.

تیم مذاکره کننده آمریکا یکی به نعل و یکی به میخ می‌زد

مجید روانچی ادامه داد: آمریکا پیام خود را از طریق امارات رساند، اما ما بنا به دلایلی از طریق عمان پاسخ دادیم. مذاکرات آغاز شد و ما پنج دور مذاکره کردیم و دو روز مانده به دور ششم جنگ آغاز شد و همه متعجب شدند. این موضوع موجب تعجب همه جامعه بین‌الملل و کشور‌های مختلف از جمله خبرنگاران آمریکایی هم بود. در طول مذاکرات آنها از ابتدا در باغ سبز نشان داده و اعلام کردند آماده همکاری هستند و صرفا با زبان بازی وارد شدند و تصور کردند با این شیوه می‌توانند به اهداف خود برسند.

معاون وزیر خارجه با اشاره به اینکه آنها انواع و اقسام روش‌ها را پی گرفتند، خاطرنشان کرد: ابتدا گفتند غنی‌سازی صفر و بعد که ایران مخالفت می‌کرد، موضوع دیگری مطرح می‌کردند و به اصطلاح یکی به نعل و یکی به میخ می‌زدند. سپس به این نتیجه رسیدند که در مذاکرات نتوانستند به اهداف خود برسند و به زور متوسل شدند. در مذاکرات ما انتظار نتیجه سریع نداشتیم، در مذاکرات بین‌الملل فرازو نشیب و بالا پایین زیاد است. ما هم معتقد نبودیم در این ۵ دور مذاکرات خیلی خوب یا خیلی بد پیش می‌رود، اما معتقد بودیم با همه فرارونشیب‌ها می‌توان با دیپلماسی و گفت‌و‌گو به نتیجه رسید.

طرف مقابل وقتی از تحمیل نظرات خود ناامید شد جنگ را کلید زد

روانچی با تاکید بر اینکه ما همیشه به دیپلماسی اعتقاد داشتیم، اما دیپلماسی که در آن نظری تحمیل نشود و حالت برابر باشد، ادامه داد: در این صورت هیچ‌کس در پی جنگ نیست و از آن استقبال هم نمی‌کند و همه گفت‌و‌گو برای حل اختلاف را ترجیح می‌دهند به شرطی که دو طرف متوجه شرایط باشند و احساس نکنند که می‌توانند دیدگاه خود را تحمیل کنند. یکی از دلایل جنگ این بود که آنها نتوانستند به خواسته‌های نامشروع خود دست یابند، آنها با حربه‌های تطمیع و تهدید نتوانستند به چیزی که می‌خواستند دست یابند.

معاون وزیر خارجه با اشاره به اینکه آمریکایی‌ها مشاهده کردند که نمی‌توانند بر اساس ذهنیت خود، خواسته‌هایی را که از دید ما نامشروع است، بیان کرده و کار را پیش ببرند؛ گفت: به همین دلیل متوسل به زور شده‌اند. حال سؤال این است که آیا از ابتدا، یعنی از روز نخست، هدفشان جنگ بود و از پیش زمینه‌سازی آن را انجام می‌دادند؟ به‌عبارت دیگر، آیا می‌خواستند بگویند «ما تلاش خود را کردیم، اما نتیجه نگرفتیم و ناچار به جنگ شدیم»؟ یا اینکه در میانه راه تغییر مسیر دادند؟ نقش رژیم صهیونیستی در این ماجرا چه بود؟ آیا آنها از ابتدا مخالف بودند یا این یک طرح و برنامه مشترک بود و میانشان تقسیم کار صورت گرفته بود؟

آمریکا به دنبال تعطیلی کل برنامه هسته‌ای ایران است 

روانچی با تاکید بر اینکه اینها سؤال‌هایی است که واقعاً نمی‌توان با قطعیت به آنها پاسخ داد؛ می‌توان حدس‌ها و گمان‌هایی داشت، اما پاسخ قطعی دادن دشوار است، ادامه داد:  به نظر من، یکی از دلایل، نمی‌گویم تنها دلیل که موجب شد آنها به جنگ و زور متوسل شوند، این بود که احساس کردند از طریق گفت‌و‌گو نمی‌توانند به خواسته‌های نامشروع خود دست یابند. نامشروع بودن خواسته آنها نیز در این بود که می‌خواستند کل برنامه هسته‌ای ما تعطیل شود. یعنی در برهه‌ای تلاش کردند با تطمیع و دادن انگیزه، ما را به تعطیلی این برنامه ترغیب کنند، و در مقاطعی دیگر با حربه تهدید و روش‌های مشابه پیش آمدند.

وی ادامه داد: روشن است که وقتی ما این‌همه سرمایه‌گذاری در یکی از بخش‌های مهم فعالیت‌های علمی کشور انجام داده‌ایم، نمی‌توانیم آن را کنار بگذاریم؛ صرفاً به این دلیل که مثلاً خواسته آقای ترامپ است یا خواسته یک حکومت دیگر. برای ما تفاوتی ندارد که طرف مقابل چه کسی است، شرق یا غرب، یا از هر نقطه‌ای از جهان مهم این است که ما نمی‌توانستیم با چنین خواسته‌ای موافقت کنیم.

مذاکره‌ای که زبان مشترک بر آن حاکم نشود به نتیجه نمی‌رسد

معاون وزیر خارجه گفت: علاوه بر این، در این مسیر شهدای زیادی تقدیم کرده‌ایم؛ شهدایی که در جریان فعالیت‌های هسته‌ای و حتی در مقابله با خرابکاری‌های دشمنان جان خود را از دست داده‌اند. از سوی دیگر، این برنامه هسته‌ای یک دستاورد علمی ملی است که از درون کشور رشد کرده و به سطح جهانی رسیده است. حال اگر بگویند «تعطیل کن تا این امتیازات را بدهیم»، یا «اگر تعطیل نکنی، این اقدامات را انجام می‌دهیم»، اساساً زبان مشترکی برای گفت‌و‌گو باقی نمی‌ماند.

روانچی با اشاره به اینکه وقتی وارد مذاکره می‌شوید، باید ابتدا زبان مشترکی با طرف مقابل پیدا کنید، گفت: وقتی چنین درکی از دو طرف وجود ندارد و یکی خود را در موضع قدرت می‌بیند، طبیعی است که نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود و مسیر به سمت دیگری می‌رود.  

ایران قابل حذف شدن نیست

روانچی در ادامه این برنامه و در بخش پرسش و پاسخ در واکنش به این دیدگاه که ایران در حال حذف از منطقه است، گفت: به نظر من این یک نگاه کمی بدبینانه است؛ یعنی من اینطور نمی‌بینم. با این حال متوجه فرمایش شما می‌شوم که به هر حال تلاش‌هایی برای حذف ایران از معادلات منطقه و ژئوپولیتیک انجام می‌شود، اما ایران بزرگ‌تر از این موضوعات است. یعنی باید قبول کنیم که از نظر جغرافیایی، ظرفیت‌های کشور، جمعیت و توانایی‌هایی که جوانان ما دارند، قابل مقایسه نیست. من بحث شعاری نمی‌کنم، بلکه واقعاً اعتقاد دارم ظرفیت موجود در نسل جوان ما در هر رشته‌ای، خودش توانایی بزرگی است که هر چقدر هم بخواهند، نمی‌توانند آن را نادیده بگیرند.

وی ادامه داد: از این منظر، فکر می‌کنم که ایران حذف نمی‌شود. نمی‌خواهم بگویم هیچ تغییری رخ نداده، چون تحولات چند ماه گذشته قطعاً نمی‌تواند کسی را بی‌تفاوت بگذارد، اما اگر بخواهیم نتیجه «حذف» را بگیریم، حقیقتاً با این نظر همراهی ندارم و واقعیت‌های صحنه هم این را نشان نمی‌دهد.  ما با کشور‌های منطقه و قدرت‌های بزرگ در حال تعامل هستیم و طبیعی است که بعد از مسأله اسنپ‌بک، روابط ما با آمریکا و اروپا متفاوت شده است.

اروپا به پای خود شلیک کرد

معاون سیاسی وزیر خارجه ادامه داد: فکر می‌کنم اروپایی‌ها یک اشتباه بزرگ کردند و به نوعی خودشان ضربه زده و به پای خود شلیک و خود را حداقل از مباحث هسته‌ای با ما حذف کردند.  ما هم با جهان و هم با کشور‌های منطقه ارتباط داریم؛ ارتباطی که هم خواست ماست و هم طرف مقابل. این تعاملات ادامه دارد و نکته مهم این بود که وضعیت فعلی و چشم‌انداز آینده را روشن کنیم.

پرونده هسته‌ای ایران باید حل و فصل شود

دیپلمات ارشد کشورمان با اشاره به اینکه بحث هسته‌ای بحث مهمی است و باید به آن پرداخته شود، گفت: باید به سمت پیدا کردن یک راه حل حرکت کنیم و من در این قالب معتقد هستم که ما اهل دیپلماسی هستیم، اهل گفت‌و‌گو و پیشبرد کار به صورت مسالمت‌آمیز. همانطور که در بخش اول صحبت‌هایم اشاره کردم، گفت‌و‌گو شرایط خاصی دارد و واقعیت‌هایی هستند که باید در کار دیپلماتیک رعایت شوند. اگر این شرایط فراهم شود، طبیعتاً جلو می‌رویم و می‌بینیم شرایط چگونه پیش می‌رود. اگر هم نشود، دنیا که تمام نمی‌شود.

وی ادامه داد: در بحث هسته‌ای ما منطقی داریم که منطق قابل تغییری هم نبوده است و موضع ما ثابت بوده و این موضع ثابت ما هم معقول است؛ هم از دید مردم خودمان و هم از دید جامعه جهانی، وقتی در حین مذاکرات به ما حمله شد، حداقل همه فهمیدند که ما اهل جنگ نبودیم، اهل گفت‌و‌گو و تعامل بودیم و ناجوانمردانه تجاوز صورت گرفت.

وجود دو دیدگاه متضاد در مورد قطعنامه‌های شورای امنیت بی‌سابقه است

معاون وزیر خارجه با اشاره به اینکه در بحث فعالسازی اسنپ‌بک، دو دیدگاه متفاوت وجود دارد، گفت: الان یک واقعیت در صحنه بین‌المللی، به خصوص در شورای امنیت، این است که دو دیدگاه متضاد روبروی هم قرار گرفته‌اند که در تاریخ سازمان ملل بی‌سابقه است؛ که در مورد قطعنامه‌های شورای امنیت دو دیدگاه متضاد وجود داشته باشد. این هم ناشی از کار غلطی است که اروپایی‌ها شروع کردند و بعد آمریکایی‌ها حمایت کردند یا فشار آوردند، یا خود اروپایی‌ها این کار را آغاز کردند، که ما به اینجا رسیدیم.

ایران از گفت‌و‌گو فرار نمی‌کند

وی ادامه داد: در آن یک هفته آخری که منتهی شد، به اسنپ‌بک، ما تلاش بسیار زیادی کردیم تا با این صحنه مواجه نشویم. وقتی دیدیم طرف مقابل تحت هیچ شرایطی حاضر نیست تعامل کند، یعنی در چارچوب آن، پیشنهاداتی دادیم که طرف مقابل نخواست و ما هم به اصول خود پایبند ماندیم. تقریباً شبیه همان موضوع گفت‌و‌گو و تجاوز به ماست؛ یعنی ما پیش از این در حالی که گفت‌و‌گو می‌کردیم و آماده دوره بعدی مذاکرات بودیم تجاوز صورت گرفت. در آن یک هفته منتهی به اسنپ‌بک هم در حالی که ما دنبال حل و فصل قضیه بودیم و فکر می‌کردیم رجوع آنها به شورای امنیت کار پیچیده می‌کند، دیدیم که واقعاً کار پیچیده شد. حداقل الان همه متوجه می‌شوند، هم مردم خودمان و هم در سطح بین‌الملل، که ایران طرفی نیست که بخواهد از گفت‌و‌گو فرار کند. ایران اهل تعامل است، می‌خواهد صحبت کند و از طریق گفت‌و‌گو مسائل حل شود. ولی طرف مقابل ذهنیت غلطی دارد؛ فکر می‌کند که مثلاً از طریق بازگشت ادعایی تحریم‌ها و قطعنامه‌های گذشته، در موضع سیاسی بهتری قرار می‌گیرد و می‌تواند امتیاز بیشتری بگیرد. این توهم طرف مقابل بود؛ یعنی آمریکایی‌ها فکر می‌کردند از طریق اسنپ‌بک می‌توانند ما را تحت فشار بگذارند و امتیاز بیشتری بگیرند.

دیکته طرف مقابل در مذاکرات را نمی‌پذیریم

وی با اشاره به اینکه ما نشان دادیم که اهل گفت‌و‌گو هستیم، خاطرنشان کرد: ما فکر می‌کردیم می‌توانیم جلوی چنین بحرانی که در شورای امنیت ایجاد شده و این افتضاحی که به وجود آمد، بگیریم. آنها نخواستند، ما می‌توانیم در شرایط مختلف مدیریت کنیم.  بحث هسته‌ای باید یک گفتگوی تعاملی باشد؛ دو طرف باید احساس کنند که از نتیجه این تعامل بهره می‌برند، نه اینکه یک طرف بخواهد دیکته کند. هر موقع شرایط آماده شد، ما اهل صحبت هستیم و اگر نشد، انتهای دنیا نیست.

رابطه با کشور‌های منطقه به معنای اتفاق نظر کامل نیست

روانچی افزود: ما با کشور‌های مختلف منطقه تعامل داریم. یکی از سیاست‌های عمده ما سیاست منطقه‌ای است و این به این معنا نیست که با همه کشور‌های منطقه در همه موارد اتفاق نظر داریم. طبیعی است که هیچ دو برادری پیدا نمی‌کنید که در همه چیز اختلاف نداشته باشند؛ هر کسی دیدگاه خاص خود را دارد و ما این واقعیت را می‌پذیریم. ولی تلاش می‌کنیم و احساس می‌کنیم از طرف کشور‌های همسایه نیز تمایل وجود دارد که از طریق تعامل و سیاست همسایگی، کار‌ها پیش برود.

زمینه همگرایی در منطقه بیش از قبل از جنگ شده است

معاون سیاسی وزیر خارجه افزود:  می‌خواهم روی این نکته تاکید کنم که بعد از جنگ، بعد از تجاوزی که صورت گرفت و بعد از تجاوز رژیم صهیونیستی علیه قطر، اشتیاق نسبت به اینکه کشور‌های منطقه باید با هم کار کنند، خیلی بیشتر از قبل شده است. ما این را لمس می‌کنیم، یعنی از طریق صحبت‌هایی که با همسایگان داریم. من نمی‌توانم از کشور خاصی اسم ببرم، ولی پیام‌هایی که دریافت می‌کنیم و نگرانی‌هایی که وجود دارد، شامل نگرانی نسبت به نیات رژیم صهیونیستی و بی‌اعتمادی به آمریکا است و اینکه آمریکا قابل اعتماد نیست و رژیم صهیونیستی می‌خواهد از هر فرصتی استفاده کند و به سمت پروژه اسرائیل بزرگ برود. بنابراین، زمینه همگرایی در منطقه به نظر من بیشتر از قبل از جنگ شده است.

باید از ظرفیت کشور‌های همسایه استفاده حداکثری کنیم

روانچی با تاکید بر وجود ظرفیت بالا در استان‌های متفاوت کشور و تاکید وزیر خارجه بر دیپلماسی استانی گفت: با ۱۵ کشور همسایه، هم آبی و هم خاکی، هم‌مرز هستیم. این ظرفیت بسیار بزرگی به شما می‌دهد تا بتوانید با همسایگانتان کار کنید. حالا من اینها را عرض می‌کنم، به این معنا نیست که بگوییم «آقا ما با دنیا کار نداریم و فقط بچسبیم به این ۱۵ کشور». نه، این یک ظرفیتی است که ما کمتر از آن استفاده کرده‌ایم و هدف از بیان این نکته این است که شما بتوانید در این زمینه بیشتر فعالیت کنید.

وی ادامه داد: به هر حال، سیاست یعنی دیپلماسی. دیپلماسی استانی ما که تاکنون دو جلسه آن برگزار شده، یکی در شیراز و یکی در مشهد، و در سال ۳ تا ۴ برنامه دیگر خواهیم داشت، تا بتوانیم استان‌هایمان را در حوزه‌های مختلف نسبت به همسایگان فعال‌تر کنیم. هدف این است که در حوزه اقتصاد –، چون الان بیشترین نیاز در این حوزه است – بیشتر کار کنیم. سایر حوزه‌ها نیز حتماً مورد توجه هستند، اما تمرکز فعلی روی اقتصاد است.

تحریم واقعیت است و نمی‌توان چشم بر آن بست

معاون وزیر خارجه در ادامه در پاسخ به پرسشی پیرامون وضعیت موجود ایران در حوزه سیاست خارجی گفت: شرایط ما این است که باید بتوانیم در عین پیشبرد کار هسته‌ای، بر اساس چارچوبی که برای خودمان تعریف کرده‌ایم و از دید بین‌المللی معقول است، بقیه کارهایمان را تعطیل نکنیم. کار با همسایگان و کشور‌های دیگر سخت است، ولی به هر حال باید این مرحله را بگذرانیم و ببینیم کار‌ها چگونه پیش می‌رود. البته طبیعی است که تحریم‌ها یک واقعیت هستند و من نمی‌خواهم این موضوع را کتمان کنم؛ تحریم‌ها وجود دارند و نمی‌توان چشم بر آنها بست.

وی ادامه داد: با این حال، ما باید هم در داخل تلاش کنیم تا حد امکان مشکلات اقتصادی را کاهش دهیم؛ با سیاست‌های دقیق اقتصادی، با مبارزه با فساد و با هر روشی که بتواند اقتصاد کشور را از وضعیت فعلی خارج کند. هم‌زمان، در سطح بین‌المللی نیز باید تلاش کنیم تا تحریم‌ها برداشته شوند.

امکان تحریم کامل رابطه تجاری ایران با کشور‌های همسایه وجود ندارد

مجید تخت  با اشاره به اینکه بخش عمده‌ای از اقدامات ما در حوزه اقتصادی خواهد بود، گفت:  برای مثال، اگر بخواهیم با یک کشور همسایه از طریق خطوط ریلی همکاری اقتصادی کنیم، عملاً امکان تحریم این مسیر‌ها وجود ندارد. ممکن است بگویند فلان بندر یا مسیر را تحریم می‌کنیم، اما تجربه ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته نشان داده که دور زدن تحریم‌ها بسیار انجام شده و خود طرف‌های مقابل نیز قبول دارند که نمی‌توانند.

در ارتباط با مسائل آمریکا، به ویژه بعد از جنگ، شرایط خاصی حاکم است

روانچی در ادامه نشست و در پاسخ به پرسشی درباره چرایی عدم مذاکره مستقیم گفت: واقعیت آن است مذاکره مستقیم معمولاً باعث می‌شود گفت‌و‌گو سریع‌تر و رودررو انجام شود؛ در این حالت راحت‌تر می‌توان صحبت کرد و هر طرف می‌تواند حرف طرف مقابل را بهتر درک کند. من به عنوان یک اصل این نکته را مطرح می‌کنم. اما در ارتباط با مسائل آمریکا، به ویژه بعد از جنگ، شرایط خاصی حاکم است. طرف مقابل غالباً احساس می‌کند که می‌خواهد حرف‌های خود را از طریق مذاکره مستقیم دیکته کند، می‌خواهد از دید خود دستاورد خود را که از جنگ به دست آورده، نقد کند و می‌خواهد حتی در مذاکره مستقیم تهدید کند.

ویتکاف در نیویورک به دنبال مذاکره با نتیجه‌ای از قبل مشخص شده بود

وی ادامه داد: اگر بخواهیم این موضوع را به عنوان یک واقعیت مستقل بررسی کنیم، وقتی دو طرف وارد گفت‌و‌گو می‌شوند، اگر یک طرف از قبل احساس کند که در موضع برتری قرار دارد و می‌تواند نظرات خود را دیکته کند، دستور کار مذاکرات را از قبل تعیین کند و حتی نتیجه مذاکرات را تعیین کند، این روند مذاکره را بی‌فایده می‌کند.

روانچی خاطر نشان کرد: برای مثال، دلیل اینکه گفتگویی با آقای ویتکاف در نیویورک صورت نگرفت، همین موضوع بود؛ طرف مقابل می‌خواست نتیجه مذاکره از قبل مشخص باشد. یعنی این معنا را می‌دهد که من می‌خواهم با شما صحبت کنم، اما فقط زمانی حاضرم که در انتهای مذاکره، اقدامات مشخصی برای من انجام شود. این نوع ذهنیت، که طرف آمریکایی غالباً دارد، نشان می‌دهد که فکر می‌کند دست بالاتر را دارد و می‌تواند نظرات خود را دیکته کند. مذاکره در چنین شرایطی عملاً بی‌فایده است.

مذاکره صرفاً یک سند یا توافقنامه نیست که یکی از طرفین بگوید این نتیجه مذاکره است

معاون سیاسی وزیر خارجه گفت: نکته کلیدی این است که اگر واقعاً هدف گفت‌و‌گو این باشد که با همدیگر بتوانیم تعاملی داشته باشیم و مشکلی را حل کنیم، نتیجه مذاکره در انتهای کار مشخص می‌شود و نمی‌توان از قبل با قطعیت گفت که چه نتیجه‌ای حاصل خواهد شد. حدس و گمان ممکن است، اما تعیین قطعی نتیجه مذاکره امکان‌پذیر نیست. مذاکره صرفاً یک سند یا توافقنامه نیست که یکی از طرفین بگوید این نتیجه مذاکره است و طرف مقابل یا قبول می‌کند یا نمی‌کند.

وی ادامه داد: بنابراین، بحث مذاکره مستقیم و غیرمستقیم باید در همین چارچوب دیده شود. به عنوان مثال، ما با برخی کشور‌های اروپایی صحبت می‌کنیم، اما این مسائل را مطرح نمی‌کنیم، زیرا آن کشور‌ها این نوع حس برتری و دیکته‌کردن را ندارند یا شرایط فرق می‌کند. مهم است که ما این حساسیت را درک کنیم تا بتوانیم مذاکرات را دقیق‌تر و مؤثرتر پیش ببریم.

چاره‌ای جز ترویج چندجانبه گرایی نداریم

روانچی درباره تضعیف چندجانبه‌گرایی و راهکار مقابله با آن گفت: ما چاره‌ای نداریم جز اینکه به سمت بین‌المللی‌گرایی حرکت کنیم. اگر بخواهیم جهان را بر اساس این تعریف پیش ببریم که هر کسی قدرت داشته باشد، می‌تواند نظرات خود را دیکته کند، آنگاه جهان به سمت بی‌نظمی و ناامنی حرکت خواهد کرد. بنابراین، چاره‌ای نیست جز اینکه چندجانبه‌گرایی را ترویج کنیم.

وی ادامه داد: در همین زمینه، در قضیه اخیر «اسنپ‌بک» جنبش عدم تعهد، ۱۲۱ کشور از ایران حمایت کردند. ممکن است برخی بگویند این حمایت‌ها در سیاست جهانی تأثیر عملی محدودی دارد، اما همین هم در عالم سیاسی اهمیت خود را دارد. بله، با طرز فکر افرادی مانند ترامپ و نتانیاهو، به نظر می‌رسد بین‌المللی‌گرایی در حال تضعیف است، اما چاره‌ای نیست جز اینکه با این روند مقابله کنیم و بتوانیم چندجانبه‌گرایی را تقویت کنیم.

چهارمین همایش بین‌المللی مطالعات ایران معاصر روز‌های دوشنبه و سه‌شنبه هفته جاری (پنجم و ششم آبان‌ماه) در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد. در این همایش اساتید دانشگاه، دیپلمات‌ها و مقامات کنونی و سابق به بیان دیدگاه‌های خود پیرامون مهمترین موضوعات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی پرداختند. در این نشست همچنین «ابراهیم متقی» و «جهانگیر کرمی» اساتید دانشگاه تهران درباره ایران و جهان پس از جنگ سخنرانی کردند.