آفتابنیوز : آفتاب: اگر بخواهیم در جمعی که هستیم، دیگران را شاد کنیم و بخندانیم، چه میکنیم؟ از چه ابزاری برای خنداندن دیگران استفاده میکنیم؟ اصولا خنده و شادی و شادی آفریدن برای دیگران متضمن رعایت حد و مرزی هم هست؟ بسیاری از ما آگاهانه یا نا آگاهانه، به ابزارهایی چون هنجارشکنی، بیاخلاقی، استفاده از کلمات زشت و ناپسند، غیبت، استهزای یکدیگر، استهزای اقوام و ملیتها و... دست مییازیم تا بتوانیم جمعی را بخندانیم. آنقدر این مسأله با فرهنگ روزمره ما عجین شده است که شاید باور نکنیم که بتوان بدون استفاده از این موارد هم خندید.
در ایران فیلم طنز حکایتی غمانگیز دارد، فیلم طنز ایرانی فیلمی زرد، بدون موضوع، صرفا برای فروش بالا و بدون رعایت هرگونه حد و مرزی است که با استفاده از توانایی بازیگران در بداههگوییهای طنازانه به کسب تماشاگر و گیشه میپردازد. شاید این رویه متاثر از جایی باشد که سینما را از آنجا به امانت گرفتهایم، چراکه در غرب نیز امروزه، یک فیلم هرگونه حریمی را میشکند تا بتواند به مقصود خود دست یابد و تماشاگر بیشتری داشته باشد و میتوان این را آینده سینمای طنز ایران، در صورت عدم برنامهریزی در این خصوص دانست.
«ورود آقایان ممنوع!» عنوان فیلم کمدی رامبد جوان است که در هفتههای اخیر روی پرده رفته و توانسته به فروش بالایی دست یابد. شاید با شنیدن نام طنز و کمدی، همانند فیلمهایی که توصیف شد، به یاد فیلمی زرد و بدون موضوع و بیاخلاقانه بیفتیم که بسیاری از افراد ماخوذ به حیای جامعه نتوانند همراه خانواده آن را ببینند، در حالی که «ورود آقایان ممنوع» اینگونه نیست.
«ورود آقایان ممنوع» با شرافتی دلپذیر و نگاهی اخلاقی ژانر کمدی را در همان مسیر اصلی خود به حرکت درمیآورد. این فیلم تلاش کرده حد و مرزها را زیرپا نگذارد، از خط قرمزها عبور نکند و در محدوده هنجارهای دینی و اجتماعی ایران توانسته محیط شاد و جذابی را برای مخاطب خود فراهم کند.
«ورود آقایان ممنوع» روایتگر مدرسه دخترانهای است که مدیر آن زنی ضد مرد، (فمینیسم کاریکاتورگونه - با بازی ویشکا آسایش) و با نظم و انضباط و سختگیری بیش از حد است. وی بهاینوسیله توانسته مدرسه خود را به یکی از مدارس نمونه تبدیل کند. در این میان به دلایلی مجبور به استفاده از یک دبیر مرد (با بازی رضا عطاران) میشود که حضور این مرد در مدرسه و نقشههای دانشآموزان برای وی دستمایه طنز پیمان قاسمخانی شده و به این وسیله فیلمی نسبتا خوش ساخت و سالم را به مخاطب عرضه کرده است.
از نکات مثبت فیلمنامه میتوان به طنز فانتزی آن اشاره کرد، فیلم قصد ندارد به هر قیمتی مخاطب را بخنداند، در روند داستان همه چیز بر پایه طنز موقعیت استوار شده، علاوه بر آن دست بازیگران هم برای بداههگویی باز گذارده شده است.
در مقام نقد میتوان ایراداتی را به فیلم وارد دانست؛ به عنوان مثال خانوادهای که در فیلم مطرح میشود (خانواده یکی از دانشآموزان) خانوادهای است که در آن افراد به راحتی بیبندوباریهای یکدیگر را پذیرفتهاند. دختر این خانواده حتی به پدرش کمک میکند خوشتیپتر شود تا بتواند بیشتر در دل زنها جا باز کند و چنین تعریفی از خانواده اصلا پذیرفته شده نیست.
از سوی دیگر نقطه عطف فیلم جایی است که خانم مدیر بداخلاق و ضد مرد و فمینیست تغییر میکند، ولی این تغییر که میباید به سمت و سوی تعادل باشد، به هیچوجه با تعریف اسلام از زن متعادل همخوانی ندارد؛ چراکه میتوان مهمترین تغییرات این زن را آرایش زننده و نامطلوب شدن حجابش دانست، گویی در کنار سایر صفات منفی سابق وی، عدم آرایش و داشتن حجاب خوب هم جزو همان صفات بوده که حالا باید کنار گذاشتهشوند.
ولی از این نقطه ضعفها که بگذریم، «ورود آقایان ممنوع» توانسته است ورود خوبی به سینمای طنز اخلاقی ایران داشته باشد؛ کمدی پاک و سالم. این فیلم توانسته نشان دهد نیاز نیست برای خنداندن مخاطب به هر دری زد و هر اقدام - ولو غیراخلاقی - هم به کار برد، بلکه با دقت در نوشتن فیلمنامه، خلق موقعیتها و دستمایه قرار دادن موضوعاتی که کشش طنز داشته باشند، میتوان بدون کمترین بیاخلاقی (حداقل در ظاهر) بیننده را 90 دقیقه سرجایش به خنده واداشت.
شادمانگی و احساس شادی و شادکردن دل دیگران از مواردی است که اسلام هم آن را تایید و حتی بدان توصیه کرده است. اما برای این شادی حد و مرز مشخص شده و شادکردن یکدیگر به هر بهانهای را به هیچوجه مطلوب نمیداند. امام باقر(ع) نیز دراینباره میفرماید: «انالله عزوجل یحب المراعب فی الجماعه.. بلارفث» «خداوند انسان شوخطبع را دوست دارد به شرط آنکه از گناه و ناسزاگویی بپرهیزد.»
یا روایتی از رسول خدا(ص) نقل شده است که میفرماید: «انی لامزح ولااقول ا لا حقا»؛ من مزاح میکنم ولی سخنی جز حق نمیگویم.
مشخص است که اسلام شادکردن دیگران را تایید میکند، اما هیچگاه برای رسیدن به هدف وسیله را توجیه نمیکند و خنداندن هم در اسلام اصول و آداب و حد و مرزهایی دارد، نکتهای که این روزها نهتنها فیلمها و سریالهای طنز ما، بلکه خود ما هم از یاد بردهایم.
به نظر میرسد ورود آقایان ممنوع!، علیرغم همه مشکلات خاص خود و با وجود اینکه شاید فیلمی ایدهآل نباشد، توانسته است باب جدیدی را در فیلم طنزهای سینمای ایران باز کند؛ بابی که در آن پایبندی به اخلاق، مهمترین اصل رعایت شده در فیلم است.
همین موارد باعث شده که ورود آقایان ممنوع مخاطب خوبی جذب کند. این فیلم توانسته علیرغم نداشتن تبلیغات زیاد یا نداشتن سمت و سویههای سیاسی، یکی از پرفروشترین فیلمهای سال باشد و این فروش بالا را وامدار پایبندی خود به اخلاقیات و داشتن فیلمنامه قوی خود از این حیث است؛ چراکه از یکسو بسیاری از خانوادهها که به دلیل فضای نامطلوب حاکم بر سایر کمدیهای ایرانی، سراغ آنها نمیرفتند از این فیلم استقبال کرده و آن را متفاوت یافتهاند. از سوی دیگر بسیاری از منتقدان، بینندگان حرفهای فیلمها و کسانی که فیلم دیدن را به دیگران توصیه میکنند، به دلیل موضوعات سطحی و هجو فیلمهای طنز از آنها استقبال نکردهاند، در حالی که «ورود آقایان ممنوع» توانسته نظر این گروه را نیز به خود جلب کند و همین تعریف و تمجیدها باعث شده است فیلم بتواند فروش خوبی داشتهباشد.
امید به آنکه دیگر سینماگران ژانر کمدی ایران نیز به این مهم پی ببرند که در صورتی که مخاطب بالا، اثرگذاری بالا و تهیه فیلمی خوب و ایده آل مدنظرشان است، در کنار استفاده از بازیگران توانمند طنز، به مواردی از قبیل نوع فیلمنامه، رعایت حدو مرزها و به بازی نگرفتن شعور مخاطب هم بیندیشند تا اینگونه بتوانیم شاهد سینمای طنز خلاقانه، پویا و در عین حال اخلاق مدار در ایران اسلامی باشیم.