شبی برای اکبر نبوی با سخنان کمال تبریزی، منوچهر شاهسواری و حسین انتظامی
طبق گزارش رسیده، نخستین شب از رویداد «شب نقد تهران» با نکوداشت اکبر نبوی، منتقد و روزنامه‌نگار باسابقه، روز چهارشنبه (۱۲ شهریورماه)، در موزه سینما برگزار شد.
این مراسم همزمان با آیین پایانی دومین دوره جایزه نقد، با محوریت نقد سریال‌های شبکه نمایش خانگی، به همت مؤسسه فرهنگی «دوزیست» و با همکاری موزه سینما تدارک دیده شده است.
در این مراسم چهره‌هایی چون رائد فریدزاده، فاطمه محمدی، حسین انتظامی، منوچهر شاهسواری، عباس سلیمی‌نمین، هادی مقدم دوست، کمال تبریزی، رضا پورحسین، رامتین شهبازی، مهدی سجاده‌چی، مصطفی رزاق کریمی، عزیزالله حاجی‌مشهدی، محمدرضا مصباح و عباس یاری حضور داشتند.
اکبر نبوی، میزبان خرد و گفت‌وگو
منوچهر شاهسواری، تهیه‌کننده و مدیر فرهنگی، در ستایش از جایگاه فکری و حرفه‌ای اکبر نبوی، نگاهی عمیق به ویژگی‌های منحصربه‌فرد این منتقد و اندیشمند سینمای ایران ارائه کرد و گفت: اکبر نبوی فقط یک پرسشگر صرف نیست، نه از آن جنس که تنها پرسشی را مطرح کند، پاسخی دریافت کند و حتی پس از آن فراموش کند چه پرسیده است. پرسشگری او، محصول پژوهش، پیگیری، و دقت در جزئیاتی‌ست که زمینه‌ساز گفت‌وگوهای اصیل و معنادار می‌شوند؛ گفت‌وگوهایی که او خود بخشی از آنها است، نه فقط از منظر حضور، بلکه از منظر مشارکت عمیق فکری.
او در ادامه با اشاره به تجربه‌های عینی خود از حضور در محافل فکری نبوی افزود: اگر برخی از دوستان در این‌جا، توفیق حضور در جلسات «شب‌های فرهنگ» در دفتر کوچک او را داشته‌اند، حتماً می‌دانند که چه سخنان عمیقی آن‌جا بیان شده است. در آن جلسات، مباحثی جدی درباره فلسفه، تاریخ، فرهنگ و اندیشه ایرانی مطرح می‌شود؛ سخن از سهروردی، از فردوسی، از روح و جوهره‌ی تمدن ایرانی.
شاهسواری با تأکید بر نقش اکبر نبوی در تسهیل و شکل‌دهی به این محافل فرهنگی گفت: اکبر نبوی در این جلسات، نه آن‌که خود سخن‌گو باشد؛ بلکه میزبان است. او سفره‌دار گفت‌وگوهایی‌ست پیرامون فلسفه و فرهنگ، درباره‌ی شاهنامه، و در حضور چهره‌هایی چون اندیشمندان فلسفه، هنرمندان بزرگی همچون مرحوم فرشچیان، و دیگرانی که در آن شب‌ها، در کنار او نشسته‌اند و در فضایی صمیمی و اندیشه‌ورز به گفت‌وگو پرداخته‌اند.
او در ادامه افزود: امیدوارم روزی اکبر نبوی همت کند و مجموعه‌ی شب‌های فرهنگ را منتشر سازد؛ چراکه این جلسات، نشانه‌هایی‌ست از وجود یک تمدن عمیق، انباشته، و تاریخی که به کمک چنین گفت‌وگوهایی زنده نگه داشته می‌شود.
منوچهر شاهسواری در پایان با ارج نهادن به دلبستگی اکبر نبوی به فرهنگ ایرانی گفت: عشق و تسلط او به تمدن این سرزمین، حقیقتاً قابل ستایش است. او نه فقط دغدغه دارد، بلکه در مسیر اندیشه، درک و بازنمایی این فرهنگ، حضوری فعال و خلاقانه دارد.
در ادامه مراسم، مستند کوتاهی از اکبر نبوی به کارگردانی هادی خواجوی پخش شد.
اکبر نبوی؛ صدای عدالت در نقد سینمای ایران
کمال تبریزی، کارگردان سینما، در این مراسم اظهار کرد: آشنایی و دوستی من با اکبر نبوی به سال‌های بسیار دور بازمی‌گردد. ایشان را از نزدیک می‌شناسم و در طول این سال‌ها، هم در موقعیت‌های دوستانه همکاری‌هایی داشته‌ایم و هم در برخی بحث‌ها و گفت‌وگوهای تند و صریح، دیدگاه‌هایمان را با یکدیگر به اشتراک گذاشته‌ایم.
او با اشاره به تفاوت بنیادین نبوی با دیگر منتقدان سینما گفت: آنچه همواره در ذهنم درباره‌ی اکبر نبوی برجسته بوده، تفاوت اساسی او با بسیاری از چهره‌هایی است که در مقام منتقد یا مشاور، در فضای سینمایی ایران فعالیت می‌کنند. نبوی جزو معدود افرادی است که نگاهش فراتر از نقد یک اثر سینمایی است. او افقی وسیع‌تر را دنبال می‌کند؛ نگاهی که در آن، مسیر کلی سینمای ایران مورد توجه است و همواره دغدغه دارد که این سینما چگونه باید به رشد و تعالی برسد.
تبریزی در ادامه افزود: آنچه اهمیت دارد، نه صرفاً نقدهای مقطعی، بلکه منظومه‌ای از نگاه‌ها و تحلیل‌هایی است که در مجموع، می‌توانند در ذهن فیلم‌سازان و مدیران فرهنگی جهت‌گیری و تفکر تازه‌ای ایجاد کنند. اکبر نبوی از معدود افرادی است که به‌صورت مستمر، بر شکل‌گیری چنین منظومه‌ای متمرکز بوده است؛ منظومه‌ای که به سمت تعریف و تبیین نوعی سینمای ملی حرکت می‌کند.
او همچنین نبود تفکر راهبردی و نهادهای اندیشه‌ورز را از معضلات تاریخی سینمای ایران دانست و گفت: یکی از مشکلات مزمن سینمای ایران، از گذشته تا امروز، نبود یک اتاق فکر واقعی بوده است. من معتقدم اکبر نبوی، به‌تنهایی چنین اتاق فکری را شکل داده و در حد توان شخصی‌اش، کوشیده است بر جریان‌های سینمایی کشور تأثیر بگذارد و آنها را به سوی هویتی مستقل و برگرفته از فرهنگ ایرانی سوق دهد.
تبریزی با تأکید بر دغدغه‌ی هویت در تفکر نبوی گفت: در روزگاری که بار دیگر مسئله‌ی ایران و بازخوانی میراث فرهنگی برای ما اهمیت یافته، نبوی از همان ابتدا دغدغه‌ی «ایرانی بودن» را داشته است. فرهنگ، ملیت، و شاخصه‌های هویتی که ما را از دیگران متمایز می‌کنند، همواره برای او اولویت بوده‌اند. بر خلاف برخی جریان‌های فرهنگی که در دوره‌هایی با هویت ایرانی زاویه داشتند، اکبر نبوی از همان ابتدا مسیر روشنی را در دفاع از فرهنگ ایرانی در پیش گرفته است.
تبریزی در بخش دیگری از سخنانش، با اشاره به وجوه کمترشناخته‌شده‌ی نبوی، افزود: اکبر نبوی فقط یک منتقد نیست؛ او شاعر توانا و دغدغه‌مند نیز هست. کمتر کسی می‌داند که او شعر می‌سراید. بسیاری از کتاب‌هایی که در طول زندگی‌ام خوانده‌ام، با پیشنهاد او بوده و این موضوع تنها به دلیل شناخت شخصی‌اش از من نبوده، بلکه ناشی از آگاهی عمیق او نسبت به ادبیات، جامعه و فرهنگ ایرانی است.
او با اشاره به پروژه‌ای ناتمام از نبوی خاطرنشان کرد: متأسفانه پروژه‌ای که اکبر سال‌ها پیش با محوریت داستان رستم و سهراب از شاهنامه فردوسی نوشته بود، به نتیجه نرسید. اما به گمان من، امروز و با تغییر نگاه‌ها، اگر دوباره برای اجرای آن اقدام کند، احتمال موفقیتش بسیار بالاست. چرا که حالا همه ما بیش از گذشته به اهمیت شاهنامه پی برده‌ایم و بازگشت به آن را یک ضرورت می‌دانیم. حتی صحبت از آن است که شاهنامه بار دیگر در مدارس تدریس شود و نسل جدید با این میراث ارزشمند آشنا شود.
تبریزی در ادامه با تأکید بر وجوه شخصیتی اکبر نبوی گفت: یکی از ویژگی‌های برجسته اکبر این است که هیچ‌گاه قضاوت‌هایش را بر اساس روابط شخصی بنا نکرده است. چه فردی را بشناسد، چه نشناسد، همواره در مسیر عدالت حرکت کرده و تلاش کرده تا قضاوت‌هایش منصفانه و مبتنی بر واقعیت باشد، نه بر پایه نزدیکی یا دوری با افراد.
او با اشاره به تجربه مشترک همکاری در سریال «سرزمین کهن» افزود: در زمان ساخت سریال «سرزمین کهن»، جلسات متعددی با اکبر داشتیم. گاه گفت‌وگوهایمان تا حد مشاجره نیز پیش می‌رفت. اما در یکی از جلسات مهم شورای طرح و برنامه تلویزیون، تنها کسی که به نکته‌ای کلیدی و بسیار مهم اشاره کرد، اکبر بود. نسخه‌ای از فیلم دیده شده بود و قرار بود تصمیم‌گیری درباره ادامه‌ی مسیر انجام شود. در آن جلسه، اکبر هشدار داد که اگر فیلم با همان ساختار و روایت پخش شود، ممکن است در میان اقوام لر، به‌ویژه بختیاری‌ها، واکنش‌های شدید ایجاد کند. او با صراحت گفت که ممکن است علیه فیلم تظاهرات شود.
تبریزی ادامه داد: هیچ‌یک از مسئولان تلویزیون در آن جلسه به این هشدار توجه نکردند. اما بعدها مشخص شد که پیش‌بینی اکبر کاملاً درست بود. این هشدار نتیجه نگاهی عمیق و شناخت دقیق او از بافت فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران است. او تنها کسی بود که از منظر جامعه‌شناختی، خطر واکنش‌های قومی را تشخیص داد.
این کارگردان در پایان سخنانش گفت: مایلم از اکبر نبوی قدردانی کنم. در سال‌های همکاری‌ام با او، چیزهای زیادی آموخته‌ام. همیشه با دقت، انصاف و دلسوزی درباره فیلم‌ها صحبت می‌کند؛ چه نظر موافق داشته باشد، چه مخالف. امیدوارم منتقدانی مانند او در سینمای ایران بیشتر شوند؛ منتقدانی که نه صرفاً بر اساس ذوق یا سلیقه شخصی، بلکه با مسئولیت فرهنگی و اجتماعی، مسیر را روشن می‌کنند. سینمای ایران امروز بیش از هر زمان دیگری به چنین نگاهی نیاز دارد تا بتواند با مخاطب خود تعامل واقعی برقرار کند، به جایگاه شایسته‌اش بازگردد، و رشدی جدی و متعالی را تجربه کند. برای اکبر آرزوی موفقیت می‌کنم و صمیمانه از او سپاسگزارم.
اکبر نبوی منتقدی خوش‌فکر و مدیر فرهنگی تسهیلگر است
حسین انتظامی، معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و از مدیران فرهنگی کشور نیز، با اشاره به سابقه نزدیک به سه دهه آشنایی‌اش با اکبر نبوی، او را شخصیتی چندوجهی اما در عین حال هماهنگ و همسو دانست و گفت: اکبر نبوی عرصه‌های مختلفی را در کارنامه خود دارد که همه در یک راستا قرار دارند. اصالتاً او روزنامه‌نگار است و فعالیتش را از روزنامه رسالت آغاز کرده است. در ادامه، سال‌ها مجله‌دار بوده و در زمانی که ویدیو تازه مطرح می‌شد، به دقت این حوزه را دنبال می‌کرد. او در زمانه خودش یک منتقد سینمایی جدی و متعهد است، و امروز می‌خواهیم به همین بعد از شخصیت او بپردازیم.
انتظامی سپس به ویژگی‌های رفتاری و فکری نبوی اشاره کرد و افزود: اکبر آقا بسیار خوش‌فکر است. نمونه‌اش همان زمانه که بحث ویدیو مطرح شد، نگاه آینده‌نگرانه و پیگیری دقیق او در این حوزه بود. همچنین باید بگویم که اکبر بسیار خیرخواه است؛ این نکته‌ای بسیار مهم است، به ویژه در عرصه فرهنگ و هنر که متأسفانه گاهی خودخواهی و من‌من‌کردن‌ها دیده می‌شود. او فردی بی‌ادعاست و هرگز دچار دوگانگی یا تعصب خشک نیست. فرهنگ ذاتاً عرصه‌ای است که جزمیت و سخت‌گیری در آن راه به جایی نمی‌برد.
او درباره رویکرد مدیریت فرهنگی گفت: مدیریت در حوزه فرهنگ و هنر با مدیریت‌های خطی و تک‌بعدی تفاوت اساسی دارد. در این حوزه باید با هنرمندانی مواجه شویم که شاخک‌های حساس‌تری دارند و پیشرو هستند. در سیاست‌گذاری باید تلاش کنیم تا نگاه این هنرمندان را که جلوتر از زمان خود هستند، بتوانیم ترجمه کنیم.
این چهره فرهنگی و رسانه‌ای ادامه داد: مدیر فرهنگی باید باور داشته باشد که خالق، خادم این خلق هنری است. نقش او تسهیلگری است؛ نه مبصر، نه رئیس، و نه سرپرست هنرمندان. وظیفه مدیریت فرهنگی کمک به بروز و ظهور آراء و یافته‌های هنرمندانه است که در آثار هنری متجلی می‌شود و این نتایج باید به سیاست‌گذار منتقل شود.
او با تأکید بر ضرورت آمادگی مدیران فرهنگی بیان کرد: این حوزه مثل دریایی‌ست که ریشه در اعماق دارد، اما همواره در حال تلاطم است. بنابراین مدیر فرهنگی باید مجهز به وسایل حضور در این تلاطم و تغییرات باشد تا بتواند به بهترین شکل ایفای نقش کند. برای اکبر آقای نبوی آرزوی افتخار و موفقیت دارم و امیدوارم حضور و نقش او در سینمای ایران روز به روز پررنگ‌تر شود.
در ادامه مراسم رائد فریدزاده، رضا پورحسین، مصطفی رزاق‌کریمی، عباس یاری، عزیزالله حاجی مشهدی، منوچهر شاهسواری، حسین انتظامی و کمال تبریزی جایزه دوزیست و فاطمه محمدی نیز لوح سپاس را از طرف موزه سینما به اکبر نبوی اهدا کرد.
